Borderline kişilik bozukluğu nedir? Nasıl anlaşılır?

Borderline Sınırda Kişilik Bozukluğu (BKB), nüfusun % 2-3’ünü etkileyen ciddi ve karmaşık bir kişilik bozukluğudur. Eskiden şizofreninin “sınır”ı olduğu düşünülürken, şimdi daha çok depresyon gibi duygulanım bozukluklarıyla veya Dikkat Eksikliği/ Hiperaktivite Bozukluğu gibi dürtü kontrol bozukluklarıyla ilişkili olduğu düşünülmektedir

Borderline Kişilik Bozukluğu

 BKB görülen kişiler, duygularını düzenlemede ve dürtülerini kontrol etmede zorlanırlar. Çoğunlukla dürtü ve duygularını hem uygunsuz öfke gösterileri hem de kendilerini yaralamak veya intihar davranışı şeklinde dışa vururlar.  Kendilerini yaralamaları çoğunlukla intihar davranışı olmamasına rağmen, BKB hastalarının önemli bir bölümü intihar yoluyla ölürler.
BKB’li kişilerde depresyon ve anksiyete/kaygı yaygındır ve pek çoğunun bağımlılık sorunu vardır. BKB’li bireyler çoğunlukla uzun süreli bir ruh sağlığı hizmetine ihtiyaç duyar ve psikiyatri başvurularının 20%’sini oluştururlar. Bozukluğun ciddiyetine karşın, son araştırmalar göstermiştir ki terapi zamanla büyük bir gelişmeye sebep olur ve iyileşme için umut yaratır.

BKB’ye ne sebep olur?

Belli bir süre BKB’nin yanlış çocuk yetiştirme tutumundan kaynaklandığı düşünüldü ve birçok aile haksız yere zan altında kaldı. Bugün kabul edilen görüş ise, daha çok biyolojik yapının BKB’nin çok önemli bir bileşeni olduğu ve bozukluğun hem genetik hem de çevresel faktörlerden kaynaklandığı yönündedir. Son araştırmalar, BKB’ye sahip bireylerin duygu ve dürtü kontrolünden sorumlu nörotransmitterleri arasında dengesizlik olduğunu göstermiştir.  Bu tür bir dengesizliğe sahip bireyler, stresle baş etme yeteneklerini kaybedebilirler.
BKB’nin  tamamıyla biyolojik bir zaaftan dolayı oluşma ihtimali varsa da, birçok BKB’li bireyin geçmişinde travmatik erken çocukluk deneyimleri vardır. Yüzde 50-70 kadarı, çocuklukta cinsel taciz yaşadıklarını bildirmişler, birçoğu geçmişinde sözlü ya da fiziksel tacize maruz kalmıştır. Çoğunlukla aile bağımlılığı ya da bozukluktan kaynaklanabilecek tutarsız ebeveynler oldukları görülmüştür. Bir ebeveynin ölümü ya da ebeveynlerin ayrılmasından kaynaklanan erken kayıp veya travmatik ayrılma da oldukça yaygındır.

Fevrilik ve intihar riski

Borderline kişilik bozukluğuna sahip insanlar onlar için potansiyel tehlikeye sahip en az iki alanda fevrilik sergilerler. Patalojik bir şekilde oyun oynayabilir, sorumsuzca para harcayabilir, ara vermeksizin yemek yiyebilir, uyuşturucu kullanabilir, korunmasız seks yapabilir veya trafik kurallarını çiğneyerek araba kullanabilirler.  Bunun yanında tekrar eden intihar tehditleri ya da kendine zarar verme davranışı gibi davranışlar sergileyebilirler.

Bu kişilerin %10’u intihar eylemini tamamlamaktadır. Ayrıca kendine zarar verme (kesik atma, yakma) ve tehdit ya da intihar teşebbüsü de yaygındır. İntihar eğilimi genellikle bu kişilerin yardım istemesinin nedenidir.

Kendine zarar verme örneklerinin pek çoğu ayrılık ya da reddedilme tehdidinin algılanmasıdır.Bu tecrübeler esnasında kendini yaralama yaşanabilir. Bu durum çoğu zaman rahatlamaya işaret eder çünkü hissetme becerisini onaylar ya da kötü veya nefret edilen bir kişi olduğuna inandığı için duyduğu suçluluk hissini azaltır.

Şiddetli ruh hâli değişimleri

Borderline kişilik bozukluğu olan insanlar, çok tepkisel duygusallık nedeniyle ilişkilerde istikrarsızlık sergiliyor. Örneğin, genellikle birkaç saat ve nadiren birkaç günden fazla süren sinirlilik veya endişe atakları geçiriyorlar. Bu ataklar, bireylerin kişiler arası stres kaynaklarına karşı gösterdiği aşırı tepkiyi yansıtıyor olabilir.

BKB’nin aile üyeleri üzerindeki  etkisi nedir?

Aile üyeleri çoğunlukla kendilerini şaşırmış ve tükenmiş hissederler. Şiddetli ruh hali değişimleri ve öfke patlamaları korkutucu ve yıkıcı olabilir. Harcama, madde bağımlılığı ve cinsellik gibi alanlarda dürtüsellik çoğu kez evlilik çatışmasına sebep olur. Hastanın kendisine zarar verdiği ataklar ve tekrarlanan intihar girişimleri sonucu, yakınlar sevdiklerinin güvenliğine dair duydukları kaygıyla yıpranabilirler. Bazı zamanlar, eşler ve aile üyeleri bu kendine zarar verici hareketleri ve intihar davranışı yüzünden sevdiklerini kısıtlar ve yasaklar koymak ile ona yakınlaşmak arasında kalırlar.  Yakınları BKB yaşayan kişilerin, kendilerini çökmüş hissetmesi ve suçluluk, utanç ve çaresizlik duygularıyla uğraşması olağandışı olaylar değildir.

Nasıl yardım alabilirsiniz?

BKB’li bireylere ve ailelerine yardım etmek için birçok etkili yol vardır. Bu seçeneklerden bazıları:

İlaç Tedavisi: İlaç tedavisi; depresyon, anksiyete, huzursuzluk ve paranoid hezeyan belirtilerini azaltmak için etkilidir. İlaçlar aynı zamanda duygu ve dürtü kontrolü gelişimine; dolayısıyla çift veya aile yaşamındaki stresi azaltmaya ve psikoterapiyle yeni kişiler arası ilişkiler ve stres kontrolü geliştirilmesine yardımcı olur.
Bireysel Psikoterapi: Psikoterapi genellikle sürekli bir kişilik değişimini amaçlar. Kısa vadeli ya da kısa dönem terapi, ani krizleri durdurmak için uygulanır. Psikodinamik terapi, erken travmatik deneyimler ve öğrenilmiş davranış kalıplarının, bugünkü ilişkilerde tekrarlanması arasında bağ kurulması ile ilgili çalışır. Bilişsel – Davranışsal terapi  ve onun bir türü olan Diyalektik Davranış Terapisi, düşüncenin olumsuz kalıplarını değiştirmek ve yeni davranış ve baş etme becerileri kazanmak için faydalıdır.
Grup Terapisi: Bu terapi, yeni kişiler arası davranış becerileri kazanmaya ve bunları denemeye yardımcı olur. Problem yaratan toplumsal özellik ve davranışlara dair farkındalık kazanılmasının amaçlar.

Kısa Süre Hastaneye Yatma: Bu tedavi yöntemi, intihar krizleri veya kendine zarar verme atakları döneminde hastanın güvenliğini sağlamak için gerekli olabilir. Bazı hastaneler BKB için kısa süreli yoğunlaştırılmış tedavi programları önerir.
Çift veya Aile Terapisi: Çift terapisi, BKB belirtilerini arttırabilecek olan evlilik çatışması ve stresi azaltmak için çiftin ilişkisini düzeltmeyi amaçlar. Aile Terapisi veya Aile Eğitimi ise aile içi iletişimi  ve sorun çözümlerini geliştirmek ve aile üyelerine sevdikleri kişinin sıkıntılarıyla başa çıkmak için destek sunmak yönünde aile üyelerini eğitir. Evlilik ve Aile Terapistleri BKB’nin etkileriyle boğuşan bireyler ve aile üyelerine faydalı programlar sunabilir. Aile terapistleri BKB’nin teşhisini koymak ve yukarıdaki birçok tedavi yöntemini kullanmak konusunda eğitilmişlerdir. Aile ilişkilerine dair bilgileri sebebiyle, BKB’nin aileye verdiği zararları azaltmaya, evlilik ve ailenin işlevlerini arttırmaya yardımcı olurlar.

9 soruluk kişilik testi

1-    İnsanları ‘Tamamen İyi’ ya da ‘Tamamen Kötü’ Olarak mı Görüyorsunuz?

Eğer sınırda kişilik bozukluğunuz varsa arkadaşlarınız, aileniz hatta eşiniz ile olan ilişkilerinizde bile orta yolu bulmakta ne kadar zorlandığınızı fark etmiş olmalısınız. Borderline kişilik bozukluğuna sahip bireylerin her şeyi “ya siyah ya beyaz” olarak görmeleri kişilerarası ilişkilerinde de dengesizliklere yol açabilir.

Bunun sonucu olarak da aynı gün içinde arkadaşlarınızı sevmekle onlardan nefret etmek arasında gidip gelebilirsiniz.

2-    Duyguları Okumakta Sorun mu Yaşıyorsunuz?

Duygusal zekanızın yüksek olduğunu gösteren 14 işaret yazımızda da bahsettiğimiz gibi duygusal zekanın en önemli işareti hem kendi hem de çevrenizdeki kişilerin duygularını anlamlandırabilmektir.

Sınırda kişilik bozukluğundan muzdarip kişiler için duyguları anlamak ve yorumlamak çok da kolay olmayabilir. Bu nedenle çevrenizdeki kişilerden “fazla bağımlı” ya da “tamamen ilgisiz” olduğunuza dair geri dönüşler alıyor olabilirsiniz.

3-    Dürtülerinizin Sizi Yönetmesine İzin mi Veriyorsunuz?

Borderline kişilik bozukluğuna sahip kişilerin en belirgin özelliklerinden biri de aşırı derecede dürtüsel davranışlar sergilemeleridir. Kendinizi sonuçlarının farkında olmadan dikkatsizce araç kullanırken, bütçenizin çok üzerinde harcamalar yaparken, ilaçlarınızı kötüye kullanırken ya da güvenli olmayan cinsel birliktelikler yaşarken yakalıyorsanız vakit kaybetmeden bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşmenizin zamanı gelmiş demektir.

4-    Benlik Algınızın Eksik Olduğunu mu Hissediyorsunuz?

Sınırda kişilik bozukluğunun temel göstergelerinden biri de benlik algısının eksik oluşudur. Bunun sonucu olarak da kendinizi içten içe “boş” hissedebilir, sürekli çevrenizdeki kişilerin onayına ihtiyaç duyabilirsiniz. Ya da uzun süreli olması gereken kariyer ve hayat planlarınızı göz açıp kapayana kadar değiştiriyor olabilirsiniz.

Bu durum kendinizi yalnız hissetmenize neden olduğu gibi birçok farklı problemi de beraberinde getirebilir.

5-    Kişisel Güvenliğinizi Çok da Önemsemiyor musunuz?

Sınırda kişilik bozukluğuna sahip kişiler dürtüsel oldukları kadar kendi güvenliklerini riske atacak davranışlar da sergileyebilirler. Eğer daha önce intihara teşebbüs ettiyseniz ya da bu tür düşüncelere sahipseniz bir an bile beklemeden size en yakın sağlık kuruluşuna ya da doktorunuza baş vurmanız gerekiyor demektir.

6-    Ruh Haliniz Sürekli Değişiyor mu?

Ruh hali değişiklikleri genelde bipolar bozuklukla ilişkilendirilir ancak bipolar bozukluklarda yaşanan iniş çıkışlar haftalar hatta aylar boyunca devam eder.

Borderline kişilik bozukluğunda ise yaşanan bu şiddetli ruh hali değişiklikleri birkaç gün hatta birkaç saat içinde bile görülebilir.

7-    Öfkenizi Kontrol Etmekte Sorun mu Yaşıyorsunuz?

Öfke kontrolü borderline kişilik bozukluğuna sahip kişiler için oldukça büyük bir problemdir. Küçük şeyler karşısında bile öfkeden deliye dönüyor ve sonrasında duygularınızı kontrol altına almakta zorlanıyor olabilirsiniz.

8-    Sık Sık Gerçeklikle Temasınızı mı Yitiriyorsunuz?

Aşırı derecede stresli olduğunuz zamanlarda disosiyasyon (çözülme) olarak da adlandırılan; sanki kendinize dışarıdan bakıyormuşsunuz gibi bir his yaşıyor olabilirsiniz. Bu durum sanki vücudunuzdan ayrılmışsınız ve çevrenizdeki her şeyi bedeninizin dışından izliyormuşsunuz gibi hissetmenize neden olabilir.

Kendinizi paranoid düşüncelerle çevrenizdeki insanlara çılgınca şeyler söylerken buluyor olabilirsiniz.

9-    Terk Edilmekten Çok mu Korkuyorsunuz?

Ortada bunu gösteren herhangi bir işaret olmamasına rağmen çevrenizdeki kişilerin sizi terk edeceğine dair şiddetli bir korku yaşıyor olabilirsiniz. Ya da sevgilinizin mesajınıza hemen cevap vermemesi gibi ufak şeyler bile duygusal olarak darmadağın olmanıza neden olabilir. Bu tür durumlar hem siz hem de sizi seven kişiler için son derece yıpratıcı olabilir.

En başta da belirttiğimiz gibi borderline (sınırda) kişilik bozukluğu hem teşhis hem de tedavi süreçleri açısından son derece zor bir rahatsızlıktır. Ancak her zaman umut olduğunu; doğru tedavi ve psikolojik destek yöntemleriyle kendinizi çok daha iyi hissedebileceğinizi unutmayın.