Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın'dan gündeme dair değerlendirmeler

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı İbrahim Kalın ve  gazeteciler Aslı Aydıntaşbaş ve Gürkan Zengin, Habertürk'te Kübra Par'ın Açık ve Net programına katıldılar. Programda gündeme dair değerlendrmelerde bulunan İbrahim Kalın gündeme dair ve kendisine yöneltilen sorulara cevap verdi. İbrahim Kalın satır başıkları şu şekilde;

"KAŞIKÇI CİNAYETİ BÜYÜK BİR TRAVMA YARATTI"

İki düzeyde cevaplamak isterim. Bir teknik olarak Kaşıkçı davası ikincisi genel çerçeve. Uluslararası ilişkilerde daralmalar ve genişlemeler olur. Bizim Mısır, Ermenistan, Suudi Arabistan'la normalleşme döneminden geçiyoruz. Uluslararası ilişkilerde ezeli ve ebedi düşmanlık husumet olmaz. Barış yaparsınız yolunuza devam edersiniz. Suudi Arabistan'la Kaşıkçı cinayetine kadar çok ciddi sorunlarımız yoktu. Bir iki yerde görüş ayrılıklarımız vardı. Kaşıkçı cinayeti büyük bir travma yarattı. Ülkemizde bu şekilde yapılmış olması. Türkiye o dönemde üzerine düşeni fazlası ile yaptığını düşünüyorum. Duyurulması ve dünyada gündem olması. Daha sonra hukuki bir süreç başladı. Bu hadiseden dolayı Suudi Arabistan'la ilişkilerimiz ciddi yara aldı. Türkiye Cumhuriyeti topraklarında böyle bir cinayete kurban gitmesi es geçilecek, üzeri örtülecek bir şey değildi. Trump açıktan çıkıp 'Bu konu bizim için bir sorun değildir' mealinde konuştu. Avrupa'da benzer çıkışlar oldu. Bir zaman sonra geriye çekildiler. Hukuki süreçle ilgili birkaç aşamalı süreç yaşandı. Adli süreçlerde ilgili makamların birbiriyle konuşması gerekiyordu. Sonuçta bir başka ülkenin vatandaşıyla ilgili bir iddianame ortaya koyuyorsunuz. Burada bir sürü hukuki olarak teknik var. 6706 sayılı Uluslararası Adli İşbirliği Kanunu işletildi. Bizim bir vatandaşımız falanca ülkede uyuşturucu suçundan idama mahkum ediliyor mesela. Bununla ilgili girişimde bulunuyoruz. 'Mümkünse imkan olmasın, gelsin Türkiye'de cezasını çeksin' gibi. Bazen hukukun verdiği bazı kararlar kamu vicdanını rahatlatmayabilir. Neticede mahkemenin verdiği karara hukuken saygı duymak zorundayız. Siyaseten ve vicdanen yeterli bulmayabilirsiniz.

Bir başka ülkenin vatandaşlarının yargılanması sözkonusu burada. O kişilerle ilgili Suudi Arabistan'da bir hukuki süreç oldu. Dediğim gibi bizim vicdanımızı rahatlatmayabilir. Hukuki açıdan baktığımızda 6076 uygulandı. Başka ülkeler de başka türlü girişimler de yapabilirdi. Bir iki yerde bireysel davalar açıldı. ABD'de başka yerlerde. Bizim bu davalara dahlimiz sözkonusu olmaz. Ailesinin bir dava süreci olmadı Cemal Kaşıkçı'nın. Katılalım, katılmayalım bir hukuki süreç işletildi. Bir başka ülkenin vatandaşların yargılanması sözkonusuydu. Bununla ilgili adli işlem yapıldı, orada 16 kişiyle ilgili mahkeme yapıldı ve cezalar verildi. Dolayısıyla hukuki olarak baktığımızda bu tarafı ihmal etmek lazım. Siyasi olarak bu mesele asla kabul edilebilir bir şey değil. Türkiye sert tepki verdi, üzerine düşeni yaptı. Kemal Bey'in 'üç beş kuruş yapıldı' ifadesi gerçekten sakil ifade. Son tahlilde Suudi Arabistan bölgenin önemli aktöre. Bu olaya kadar bizim belli konularda görüş ihtilaflarımız olsa bile, böyle bir çatışma dönemine girmedik. Zaman zaman görüş ayrılıkları elbette olabilir ama ülkemizin çıkarlarını da düşünmek zorundayız. Türkiye'nin konumu, bölge ile ilişkileri, Suudi Arabistan ilişkilerini büyük fotoğrafı görmek zorundayız. Husumetle yönetemezsiniz dış politikaya.

Onlar diyorlar ki, 'biz hukuki süreç işlettik, mahkemeye çıkarttık, şu cezalara çarptırdık'. Bir başka ülke Türkiye'deki bir grup Türk vatandaşı için böyle bir mahkeme kursa, yargılamaya kalksa Türkiye Cumhuriyeti haklı, haksız o vatandaşlarını mahkeme vermez. 'Beğen beğenme ben burada yargıladım' der. ABD, İngiltere hangi vatandaşını başka ülkede yargılanmasına müsaade eder. Çok istisnalar dışında. Olağanüstü savaş suçları vs. vardır. Dolayısıyla burada böyle bir şey oldu. Keşke bu olay hiç yaşanmasaydı. Sadece bizim topraklarımızda değil herhangi yerde yaşanmasaydı. Son tahlilde biz de bu davanın mağduru olduk.

"TÜRKİYE HİÇBİR ZAMAN YALNIZ OLMADI"

Değerli yalnızlık ifadesi o dönem çok yanlış anlaşıldı. Belki benim hatam; daha farklı, net ifade etmeliydim. Değerli kısmı değerli, yalnızlık ismi tek başınalığı ifade eden bir şeydi. Onu Türkiye yalnızlaştı diye çekenler oldu. Türkiye hiçbir zaman yalnız olmadı. Türkiye'nin Afrika, Uzakdoğu, latin Amerika'da Türkiye'nin politikaları, duruşu herzaman takdir topladı. Cumhurbaşkanımızın çizdiği adil, vicdanlı, merhametli lider profili bugün tam buna oturduğu için dünyanın neresine giderseniz gidin, herhangi bir Türk vatandaşı oralara gittiğinde, Türkiye Cumhuriyeti'ne ait şahıs, kurum, marka itibar görüyorsa bu duruşun, perspektifin, derinliğin tezahürüdür, yansımasıdır. Türkiye bundan bir şey kaybetmedi. İsrail'le normalleşme süreci başladı Türkiye Filistin davasındn vaz mı geçiyor? Değil tabii ki. Dış politikada sıfır toplamlı oyunlar olmaz. Son tahlilde biz sıfır toplamlı bir oyun olmaktan ziyade, 360 derece perspektifinden dış politikaya bakabilmenin mümkün olduğunu söyledik. Biz Filistin'in işgaline baştan beri karşıyız, karşı olduğumuzu söylüyoruz. İsrail'de saatlerce ben konuştum. 'Pozisyonumuz bu, ne Kudüs'ü işgal etmenizi tanıyoruz ne Filistin halkına yaptıklarınızı tanıyoruz' dedim. Ramallah'ta sayın Mahmud Abbas'ı ziyaret ettiğimde. Orası rahmetli Arafat'ın fiili hapishane yaşadığı yerdir. Rahmetli Arafat'ın oturduğu odada sayın Abbas'la görüştük. Abbas 'sizin İsrail ile ilişkileri düzeltmeniz bizim faydamıza' dedi. Ermenistan'la neden 1992'de kapıları kapattık? Karabağ'ın işgalinden dolayı. Şimdi şartlar değişti. Azerbaycan-Türkiye bir araya geldi, Karabağ özgürlüğüne kavuştu, Ermenistan'la normalleşme sürecini başlattık. Azerbaycan ve Türkiye'nin güçbirliği ile sorun ortadan kalktı. Şu anda Ermenistan'la hızlı bir normalleşme süreci yaşıyoruz. Sorunları çözerek ilerlemek zorundasınız. 3 yıl boyunca Suudi Arabistan'la ilişki kurmadık. İsrail'le, ne zaman Filistin halkına saldırı olsa sesimizi yükselttik, büyükelçimizi çektik. Hepsindeki temel ilke hakkı, hukuku gözetmek. Ülkemizin çıkarlarını, konumunu düşünmek zorundayız. Türkiye'nin güçlü olması mazlum halkların davalarında olmazsa olmaz şarttır. Türkiye'nin siyasi, ekonomik, jeopolitik olarak sıkıştırıldığı, zayıflaştırıldığı dönemde Türkiye'nin buralara olumlu etki etme şanszı nedir? Somali'ye gittiğimizde dünyanın Somali diye bir sorunu yoktu. Oraya giderken risk aldık. Orada devam eden savaşın ortasında, terörle mücadelenin bir ülkeyi bitirdiği, uluslararası konjonktürün Somali'yi teröre mahkum ettiği bir dönemde, biz tırnak içinde hiç üzerimize vazife olmayan şekilde Somali'ye çıkarma yaptık. Bakın Somali nerelere geldi. Filistinli bunu söylüyor; İsrail ile normalleşmenizi en çok biz istiyoruz diye. Biz Kudüs'te, Gazze'de, Ramallah'ta olmadığımızda o insanların hakkını kim savunacak?

"ÜLKEMİZİN ÇIKARLARIIN KORUMAK ZORUNDAYIZ"

Ekonomik şeylere endekslerseniz kategori hatası yaparsınız. Bizim ABD, Batı'daki ülkelerle iyi ilişkilerimiz var. Bu otomatikman ekonomik iyi ilişkiler anlamına geliyor mu? Bu bir eko sistem. Rusya ile bir denge politikası izliyoruz. Otomatikman Rus sermayesi Türkiye'ye geliyor anlamına geliyor mu? Rusya ile enerji ilişkimiz var. Enerjide dışa bağımlı olduğumuz için İran'la olduğu gibi Rusya ile ilişkiler geliştiriyoruz. Rusya'ya Ukrayna savaşından sonra yaptırım uygulamıyoruz. Elbette ülkemizin çıkarlarını korumak zorundayız. Burada Rusya tarafının da güvenebileceği bir aktörün devrede olması lazım. Herkes köprüleri atarsa Rusya ile eninde sonunda kim konuşacak? Bizim ekonomik ilişkilerimiz öyle bir mahiyette ki, yaptırım uygulamak Rusya'dan çok Türkiye'nin ekonomisine zarar verir. Biz net tavır aldık. Şu anda Batılılar da bunu kabullendiler. Jeopolitik gerekçelerle Türkiye'nin pozisyonuna dair bir şey söylemiyorlar. Ukrayna'nın tahıl sevkiyatını yürüttüğümüz bir süreç var. Gıdada Türkiye kilit hale geliyor. Avrupalı dostlarımız arıyorlar 'Bu toplantı ne zaman olacak, sevkiyat başlayacak mı' diye. Bir kısmı 'Bu sürecin içinde biz de olalım' demek için arıyorlar.

Bir gemi Mairapol'dan çıktı. Ukrayna'dan limanından çıktı. Şu anda yolda. Birkaç gün içinde Zonguldak'a ulaşması planlanıyor. Bizim askeri heyetimiz Moskova'daydı. O görüşmelerden bu sonuç çıktı. İki tarafın da mutabık kalması halinde İstanbul'da Türkiye-Ukrayna-Rusya-BM toplantısı yapacağız. O toplantıda bu sevkiyatın moderesi konuşulacak. Bir iş planı üzerinde çalışılıyor şu anda. O bölge savaş başlayınca Ukraynalılar tarafından mayınlandı, Odessa limanı. Haklı olarak Rusya işgal eder diye temizlemek istemiyorlar. Bunun yerine bir güvenli koridor, üç tane güvenli koridor önerdiler. Koordinatları belli, gemiler girip çıkabilir, tahıl sevkiyatını başlatabiliriz dediler. Şu anda Rusya ve Ukrayna tarafı ile müzakerelerimiz sürüyor. En kısa zamanda bu toplantıyı yapmak istiyoruz.

Rusya kendi tahıl ürünlerini de çıkartmak istiyor. Benim gemilerim uluslararası sulara çıktığında herhangi sorunla karşılaşmasın diyor. Uluslararası sigortası sigortalamadığı için gemiler çıkamıyor. Prensipte Cumhurbaşkanımız, sayın Putin'e açtı. 'Çıkarsınlar engel olmayız ama biz de ürünleri çıkarmalıyız' dedi. Bu ülkelerin temsilcileri ve BM ve bizim olacağımız yapıda görüşülecek. Bu Ukrayna savaşının altbaşlıklarından bir tanesi. Şu anda herkes sevkiyatın başlamasını istiyor. Farklı rakamlar telaffuz ediliyor. Şu anda toplamda Rusya ve Ukrayna'nın 40 milyon tona yakın tahıl olduğu iddia ediliyor. Bu tabii ciddi rakam. Bu dünyada yüzde 30-35'lik rakama tekabül ediyor. O koridorun belirlenmesi, gemilerin sevkiyata başlaması 3-4 haftalık bir süreç.

"TÜRKİYE STRATEJİK KONUM ELDE EDECEK"

Toplam 22-23 gemi var ama hepsi bizim değil. Bize gelecek olan gemiler var. Bize faydası şu olacak; kendi tahıl ihtiyacımızla ilgili rahatlama getirecek. Bu sevkiyat Türkiye üzerinden yapıldığı için Türkiye stratejik konum elde edecek. O gemiler Boğaz'dan geçecek. Biz nasıl Ukrayna ve Rusya tarafları arasında ilk kapsamlı masayı İstanbul'da kurduysak, tahıl sevkiyatı konusunda ilk defa iki ülkeyi biraraya getireceğiz. Biz Rusya'nın işgalini söylüyoruz, açık ve net. Savaş uzadıkça çok daha maliyetler üretecek. İki tarafı biraraya getirmek için gayret sarfeden başka bir ülke de yok açıkçası. Savaş ortamında bile belli konularda işbirliği yapılabileceğine bir örnek teşkil edecek.

"SAVAŞ UZADIKÇA MALİYETİ DAHA DA ARTACAK"

Biz ateşkesin ötesinde bir barış müzakere sürecinin ciddi manada başlaması için uğraşıyoruz. Şu anda maalesef nesnel şartlar buna müsait değil. İki taraf da şu anda masaya oturma konusunda bir zihni açıklığa ve siyasi iradeye sahip değil. Çeşitli sebepleri var. Ukrayna 'ülkemin üçte biri işgal altında iken masaya oturmayı doğru bulmuyorum' diyor. Rusya da 'Oradaki pozisyonumu tahkim ediyorum, masaya oturduğumda çok daha güçlü şekilde oturacağım' diyor. Ne zaman başlayacağını bilmiyorum. Kehanette bulunmak istemem. Askeri çatışmalar ne kadar devam eder, kestirmek zor. Savaş uzadıkça maliyet çok daha artacak. Daha sonra ateşkes, barış, kalıcı barış adımları çok daha zor hale gelecek. Bu tür büyük ihtilaflarda her şeyi kuşatan, ihtiva eden tek bir barış anlaşması kurmak, yapmak, uygulamak kolay bir şey değil. Bunun yerine bazen parçalı bir kurgulamanız daha anlamlı hale gelir. Burada dondurma durumu, burada müzakere yapalım, burada tahıl sevkiyatı gibi.

Bizim değerlendirmemiz şu; Ruslar Kiev'i almak için ani hamle yaptılar, hesap hatası yaparak geri çekildiler ama hızlı toparladılar. Ülkenin doğusunda kendilerini tahkim ettiler. Haritaya bakarsanız, maalesef 24 Şubat'ta savaş başladığında Rusya Ukrayna topraklarının Donbas bölgesinin bir bölümüne hakimdi. Bugünkü haritaya bakın, 4 ay sonra, şu anda Harkil'den Donbas bölgesi, Kırım'la birleşti, kalın hatta doğru gidiyor. Odessa'ya yaklaştı. Duracağı yeri kestirmek zor. Ukrayna'nın Azak denizinden erişimi kestiler. Odessa'yı da keserlerse Ukrayna bir anda kara devleti olacak. Umarız oraya varmaz iş. Cumhurbaşkanımız da liderler diplomasisinde muhataplarına söylüyor. Bu savaşı durdurmak için çaba gösterilmesini söylüyor. Ama hepimizin aynı hedefler üzerinden gitmemiz lazım. Sahadaki duruma baktığınızda daha fazla Ukrayna toprağını işgal ediyor. Masaya ne zaman oturacak bilmiyoruz, biz gayret ediyoruz, uğraşıyoruz.

Putin içeride kendi pozisyonu daha da tahkim etti. Ekonomik olarak ruble toparladı. Ruslar ne zaman masaya oturacaklar bilmiyorum. Masaya oturduklarında o gün Rusya Ukrayna'da hangi çizgideyse müzakereyi de oradan açacaklar.

Şu anda uçaklarımız orada ama güvenli. Bakımları düzenli olarak yapılıyor. Çatışma riski devam ettiği için uçaklarımız orada duruyor. Onlar 2 kargo uçağı. Büyükelçiliğimiz sürekli temas halinde. Kalkması, uçması halinde güvenliğini sağlayamayacakları için Ukraynalılar biraz daha sabırlı olmamızı istediler. Şu ana kadar hamdolsun orada bir risk durumu doğmadı. Arzumuz, uçaklarımızı bir an önce almak. İlk fırsatta; hatta bize şartlar olgunlaştığınızda hava sahamız açıldığında ilk giden sizin uçaklarınız olacak dendi.

Şu anda dünyanın gündemini meşgul ediyor. Kısa vadede, asıl orta ve uzun vadede etkileri var savaşın. Bundan sonrasında da öngörüm önümüzdeki birkaç 10 yıl boyunca savaş ve etkileriyle meşgul olacağız. Savaş bitebilir ama etkileri farklı bir şekilde devam edecek. 2.0 yeni bir soğuk savaş dönemi söyleniyor. Bu çok farklı bir soğuk savaş dönemi olur. Sanal ortamların, dijital ortamların, güçlendirilmiş gerçeklik aleminde birtakım soğuk savaş rekabetlerin yaşanacağı bir döneme giriyoruz. Bunun ekonomik, demografik, jeopolitik boyutları var. Batı'da bunun etkileri olacak. Rusya karşıtlığından ben tasavvuru olabilecek. Tolstoy'un, Dostoyevski'nin romanlarının kaldırılmasından, Rus sporcuların birtakım ayrımcılıklara maruz kalması sağlıklı bir şey değil. Rusya tarafında da Batı karşıtlığı da devam edecek. Şahsi değerlendirmem bu yönde. Çok büyük tektonik konumlandırmalar yaşanacak. Önümüzdeki 10 yıl içerisinde. Çin orada duruyor. Bundan sonra ne yapacak? Hemen yanıbaşında Hindistan. Çin, Rusya ve Hindistan'ı hayal edin. Dünya ekonomisinin üçte birine tekabül eden bir bloğunu düşünün. Hinterlandıyla birlikte düşünün, Orta Asya ile düşünün bunu. Bunlar açısından baktığınızda, muhtemel sonuçları açısından, kesinlikle önümüzdeki 10 yıllarda bizi çok meşgul edecek bir döneme giriyoruz.

"DENGE POLİTİKASI DEVAM EDECEK"

Türkiye formel olarak NATO üyesi ve AB'ye üye olmayan çalışan bir ülke olarak denge politikasına devam edecek. Daha akışkan, melez, geçişken bir soğuk savaş dönemine giriyoruz. Çıkarlar gündeme gelecek. Üç ay öncesine kadar ABD'nin Venezuela tavrını biliyoruz. Otoriter rejim vs. Her tür baskıyı uyguladılar. Şimdi ne yaptılar? Venezuela'ya petrol almaya gidiyorlar. Çok hızlı bir süreç başlattılar. Rusya doğalgaz ve petroluna karşı alternatif olarak Venezuela'yı devreye aldılar. Nerede kaldı peki?

Sistematik baskı yok. Ara ara gündeme getiriyorlar. Neden yaptırım uygulamadığımıza dair gerekçelerimizi dile getiriyoruz. Şu anda Türkiye'nin Rusya'ya yaptırım uygulaması, Türk ekonomisine zarar verir. Bunu niye göze alalım. Türkiye'nin rolünü gördükleri için. Tahıl sevkiyatı, enerji arz güvenliği Türkiye üzerinden olacak. Yarın masaya otururlarsa yine Türkiye'nin kolaylaştırıcılığı ve arabuluculuğu ile olacak. Şu anda Cumhurbaşkanımız en başarılı liderler diplomasisini yürütüyor. Rus oligarklar meselesine gelince, yaptırımları uygulamadığımız için kişilere de yaptırım uygulamıyoruz. Bunlar birtakım gayrimeşru varlıklarını, paralarını buraya getirecekler diye bir şey yok. Batı'da milyarder denenlere Rusya'ya gelince oligark deniyor. ABD'de, Avrupa'da böyle liderler yok mu? Şu olsa bir yere kadar anlarım, falanca şahıs bu savaşı direk finanse etse, mühimmatı temin etse, bu kişiye yaptırımı anlarım. Fakat total olarak bütün Rus işadamlarına bir yaptırım uygulayalım, Rus kanallarını, kurumlarını tıkayalım, bu bir etki yapsın, dalga üretsin, Kremlin tavrını değiştirsin. Buradan negatif etki almak yerine kendi ülkemizi emin bir şekilde hem ekonomik güvenlik anlamında bu politikayı uyguluyoruz.

Bankalarımızı ve diğer kurumlarımızın herhangi bir yaptırıma tabi olmaması için çok hassas yürütüyoruz. Elbette bankalarımızın kredi kullanma kapasitesine zarar getirecek politikanın içinde olmayız tabii. Bu savaş uzadıkça, bu tür maliyetler herkes için artacak. Emtia, enerji fiyatları, bankacılak ve diğer alanlara kadar. Keşke İstanbul'da yapılan ilk müzakere masasında Batılı dozstlarımızdan daha fazla destek görseydik. Sessiz kaldılar, izlediler. Barışın önünü açacak girişimlere daha fazla destek vermeleri gerekiyor. Bazıları Türkiye'ye böyle bir krediyi vermek istemedikleri için bu tavrı aldı diye insan düşünmeden edemiyor.

"BATI'NIN VAATLERİ,SÖZLERİ NEREDE?"

Sayın Zeleneskiy ve ekibini yıllardır tanıyorum. Ben Kiev'e gidip onlarla da görüştüm. Savaş başladığında vatanperver ve onurlu duruş sergilediler. 'Ülkem işgal altında bir yere gitmiyorum' dedi. Zeleneskiy ve ekibine 'Sizi buradan çıkaralım' teklifi yapıldı ama onurlu bir duruş sergiledi. Üç hesap hatası yaptı Rusya. Kiev'i 1 hafta içinde alırız dediler, alamadılar. Kendi ordularına çok güvendiler, tanklarına, toplarına güvendiler. Bu olmadı. Üçüncüsü Batılı ülkelerin kısa sürede ittifak halinde yaptırımlar rejimini uygulayacağını hesap edemediler. Almanya, Fransa gibi ülkeler farklı tutum sergiler diye düşündüler, bu olmadı. Daha sonra destek açıklamaları geldi, süreç hızlı ilerledi. Dönem dönem ben onların da kendilerine verilen sözlerin yerine getirilmemesinden ötürü hayal kırıklığına uğradıklarını biliyorum. Savaşın beşinci ayında hala mevzi kaybediyorsunuz. Batının vaatleri, sözleri nerede? İşgali kabul edelim anlamına gelmiyor bu elbette. Gücünün yettiği yere kadar ülkesini savunacak elbette. Ama verilen sözlerle, oluşturulan iklimle gerçekliği yanyana koyduğunuzda arada büyük boşluk var. Bundan dolayı hayal kırıklığı ve öfke var.

Müzakere yoluyla bu işin çözülmesini istiyorlar ama müzakere mevcut şartları kabul etmek anlamına gelmiyor. 24 Şubat sınırlarına geri dönülmesini istiyorlar haklı olarak. Savaş uzadıkça bu daha zorlaşacak, Rusya'nın işgal ettiği topraklar daha da artacak. 3 ay sonra başka şeyleri konuşuyor olacağız.

"KARŞIMIZDAKİ AKTÖR RASYONEL DEĞİL"

Putin hasta diye bir intiba edinmedim. Savaşın hemen başında BBC muhabiri sormuştu bana bunu. Putin'in sağlık durumu iyi değil dendi. Siyasi magazin tarafını bir kenara koyuyorum. İrrasyonel aktör bakışı var. Karşımızdaki aktör rasyonel değil. Bunu ancak ruh sağlığı olmayan birisi yapar. Ona karşı cevabımızın da irrasyonel olması gerekir yaklaşımıdır. Karşımızdakinin asıl meselesinin ne olduğunu anlamak yerine, bu yaptığı saçmalık biz de cevabı anladığı dilden verelim diye. Batılılar işlerine gelmediği yerde, meseleyle yüzleşmek yerine onu irrasyonalize ederek, bir ekibin işi olarak anlamsızlaştırıyorlar, değersizleştiriyorlar. Bu asıl meseleden kaçmak. Putin'in ruh sağlığı yerinde mi falan gibi. Bazen bu tür şeyleri başka ülkelere de uyarlıyorlar. Buradaki asıl mesele, 1997'den beri devam eden süreç var. Soğuk savaş sona erdiğinde, şöyle bir tablonun ortaya çıkacağı tahmin ediliyor hazırlık yapılıyordu. Yeni bir düzende piramidin tepesinde süper güç, onun altında beş altı büyük güç var; Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya. Onların bir altında orta ölçekli ülkeler ve diğer ülkeler. Zaman içerisinde Çin ekonomik olarak piramidin üstüne hızlı şekilde yükseldi. Bir anda dünyanın ikinci ekonomisi haline geldi. Rusya jeostratejik ve askeri olarak piramidi sorgulamaya başladı. 30 yıl sonra yeni denge anlaşması yapalım dedi. Aşağıdan çıkmak isteyenleri bastırmak isüteyenler çatışma yoluna gidelim dediler. Bu Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini asla meşrulaştırmaz. Son 30 yılda yaşananlara baktığınızda bunun sebep-sonuç ilişkisi bir illiyet ilişkisiyle ele almak gerekiyor. Bu düzensiz düzene biz de itiraz ediyoruz.