Darbe nedir? Neden yapılır? Darbe mi oluyor?

Anayasa Mahkemesi Üyesi Engin Yıldırım'ın Twitter kişisel hesabı üzerinden yaptığı paylaşım, sosyal medya gündemini meşgul ederken kullanıcılar, darbe imasında bulunduğu gerekçesiyle Yıldırım'ın istifasını gündeme getirdi.

Enes Berberoğlu hakkında verilen kararda direten Anayasa Mahkemesi'nin üyesi Yıldırım, Twitter'da paylaştığı fotoğrafın altına 'Işıklar yanıyor' notunu yazınca sosyal medya kullanıcıları, Yıldırım'ın darbe imasında bulunduğunu iddia etti. Bunun üzerine hesabını kotuma altına alan ve gelen tepkiler üzerine paylaşımını silerek yeni bir paylaşımda bulunan Engin Yıldırım, "Şahsi twitter hesabımda yaptığım paylaşımda kullandığım ibare maksadı aşan bir şekilde yorumlandı ve bundan büyük bir üzüntü duymaktayım. Gayem, AYM'nin bir hukuk ışığı olduğuna vurgu yapmaktı. Demokrasi dışı tüm oluşum, araç ve teşebbüsleri ima etmem asla söz konusu değildir." ifadeleriyle kendisini savundu. 

İçişleri Bakanlığı'nın yanı sıra bir çok AK Partili ismin de karıştığı bu münakaşanın arından internet kullanıcıları, 'Darbe nedir?  Neden yapılır? Darbe mi oluyor?'  sorularının cevabını araştırmaya başladı. Biz de haberimizde darbenin tanımını, ve Türkiye tarihinde yaşanan darbeleri derledik. İşte detaylar...

DARBE NEDİR? ASKERİ DARBENİN TANIMI

Darbe kelimesi, Türk Dil Kurumu'nda, "Bir ülkede baskı kurarak, zor kullanarak veya demokratik yollardan yararlanarak hükûmeti istifa ettirme veya rejimi değiştirecek biçimde yönetimi devirme işi" Kubbealtı Lugatı'nda ise; "Bir ülkede iktidarı ele geçirmek için yapılan yasa dışı hareket, darbe-i hükûmet" şeklinde tanımlanır.

Askerî darbe, bir ülkede silahlı kuvvetler mensuplarının silah zoru ile ülke yönetimine el koyması.

DARBE NEDEN YAPILIR?

Hükûmetlerin, ekonomik ve sosyal sorunları çözmekte başarısız oldukları iddiası, cuntacılar tarafından askeri darbelerin başlıca sebebi olarak gösterilir. Zaman zaman ordu tarafından hükûmetlere verilen muhtıralar da darbe benzeri sonuçlar doğurabilir.

Darbeciler genellikle ordunun yapacakları eyleme karşı tarafsız kalmasını fırsat bilerek iktidarı ele geçirerek, lideri devirir; radyo, TV gibi iletişim kanallarını işgal ederek hükûmet daireleri üzerinde otorite kurar; elektrik santralleri gibi temel altyapı tesislerini ve birçok kurumu kontrol altına alır.

TÜRKİYE'DE YAPILAN DARBELER

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu 1923 yılından bugüne ülkemizde; darbe, darbe girişimi, muhtıra, e-muhtıra olmak üzere toplamda 8 olay yaşandı. Bu olaylar:

• 27 Mayıs 1960 Darbesi
• 22 Şubat Ayaklanması
• 12 Mart 1971 Muhtırası
• 12 Eylül 1980 Darbesi
• 28 Şubat 1997 Süreci
• 27 Nisan 2007 E-Muhtırası
• 15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi
• 

TÜRKİYE'DE DARBEYLE BAŞA GELEN CUMHURBAŞKANLARI

• CEMAL GÜRSEL (27 Mayıs 1960 - 28 Mart 1966)

27 Mayıs 1960 günü gerçekleştirilen askerî darbeden Milli Birlik Komitesi'nin (MBK) başına getirildi. 28 Mayıs'ta devlet ve hükümet başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı yetkilerini üstlenerek yeni hükümeti kurdu. Halkoyuna sunulan ve kabul edilen bu Anayasa gereğince 10 Ekim 1961’de yapılan seçimlerden sonra oluşturulan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin dördüncü cumhurbaşkanı seçildi.

1966 yılında başlayan rahatsızlığının, görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine,TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı görevine son verildi.

• KENAN EVREN (9 Kasım 1982 - 9 Kasım 1989)
  7 Mart 1978’de Genelkurmay Başkanlığı’na atandı. Bu görevi sırasında 12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen askerî darbeyle diğer görevlerinin yanı sıra Milli Güvenlik Konseyi ve devlet başkanlığını da üstlendi.

  7 Kasım 1982’de halkoyuna sunulan ve kabul olunan Anayasa ile Türkiye’nin yedinci cumhurbaşkanı olarak göreve başladı. 9 Kasım 1989’da görev süresini tamamlayarak cumhurbaşkanlığından ayrıldı.

Türkiye Cumhuriyeti tarihi  boyunca görev yapmış 11 Cumhurbaşkanının altısı askerdi; Atatürk (mareşal), İsmet İnönü (orgeneral), Cemal Gürsel (orgeneral), Cevdet Sunay (orgeneral), Fahri Korutürk (oramiral), Kenan Evren (orgeneral).

İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk 1923'te oy birliğiyle seçildi, dört dönem cumhurbaşkanlığı yaptı. İsmet İnönü de dört, Celal Bayar üç, kalanlar birer kez cumhurbaşkanlığına seçildiler. 

Göreve en genç başlayan Atatürk (42), en yaşlı başlayan ise Fahri Korutürk (69) idi. 

DARBE Mİ OLUYOR?

Anayasa Mahkemesi (AYM) Üyesi Engin Yıldırım, Enis Berberoğlu hakkında verdiği kararda diretirken Twitter kişisel hesabı üzerinden yaptığı 'Işıklar Yanıyor' paylaşımı, sosyal medyada infial yarattı. Yıldırım'ın darbe imasında bulunduğunu iddia eden kullanıcıların paylaşımları üzerine tweetini silen Yıldırım, ikinci bir paylaşım yaparak kendisini savundu. 

AYM'nin Enis Berberoğlu için verdiği hak ihlali kararının ardından İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi, AYM'nin kararını reddetti. Yerel mahkemenin bu kararı sonrası AYM Üyesi Engin Yıldırım, kişisel sosyal medya hesabından Anayasa Mahkemesi'nin fotoğrafını 'Işıklar Yanıyor' notuyla paylaştı. 

Bunun üzerine sosyal medya kullanıcıları, AYM üyesi Engin Yıldırım'ın darbe imasında bulunduğunu iddia edince Yıldırım, ikinci bir paylaşımda bulunarak iddiaları yalanladı. İkinci paylaşımında "Işıklar yanıyor derken hukukun ışığını kastettim, başka ışıkları değil." sözlerini kullanan Yıldırım'a bir cevap da İçişleri Bakanlığı'ndan geldi. 

Twitter'da yürütülen tartışmaya İçişleri Bakanlığı da katıldı. Resmi sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda, "Işıklarımız hiç sönmüyor"  ifadelerine yer verildi. 

Engin Yıldırım, gelen tepkilerin çığ gibi büyümesi üzerine Twitter hesabını bir süreliğine korumaya alıp paylaşımlarını gizlese de bir süre sonra tekrar açtı. 

Olayların ardından  AYM Üyesi Engin Yıldırım'a, darbe imasında bulunduğu gerekçesiyle istifa çağrıları yapıldı. Özellikle AK Parti kanadından tepki toplayan Yıldırım'a AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan,  "kendinize gelin" uyarısında bulundu. AYM Başkanı ve üyelerini göreve çağıran Turan, "Bu saçma ve ucuz trollüğe önce AYM Başkanı ve diğer AYM üyeleri dur demelidir! AYM üyesi olmuş birinden devlet adabı, yargıç ağırlığı ve ciddiyeti beklemek hakkımız! Bu imalı ifadenin ne demek olduğunu bilmiyor muyuz?! Bu ne saçmalık, kendinize gelin!" ifadelerini kullandı.