Hıdırellez nedir, neden kutlanır 2021?

Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Peki Hıdırellez nedir? Neden kutlanır? Ayrıntılar haberimizde...

HIDIRELLEZ NEDİR?

Kültürümüzde özel bir yeri olan Hıdırellez kutlamaları 2021 yılında pandemi gölgesinde kaldı. Coşkulu kutlama ve etkinlikler yerini sosyal medya paylaşımlarına bıraktı. Adım adım yaklaşan Hıdırellez Türk dünyasında kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olduğu kabul edilip kutlanmaktadır. 

HIDIRELLEZ NE ZAMAN?

2021 yılında Hıdırellez 5 Mayıs Çarşamba akşamı başlıyor ve 6 Mayıs Perşembe akşamı sona eriyor. 

HIZIR VE İLYAS KİMDİR?

Rivayete göre Hızır, İlyas ile kardeş veya yaygın inanışa göre de arkadaştır. Hikâyelerde ve efsanelerde önemli bir yer işgal eder. “Al-Hızır”, “El-Hadır” aslında Arapçada “yeşil, yeşil dal veya yeşilliği çok olan yer” anlamına gelir. Halk arasında aldığı anlam ve yüklendiği görev itibariyle Hızır; âb-ı hayat (hayat suyu/ölümsüzlük suyu) içerek ebedî  hayata kavuşan ve zaman zaman insanlar arasında dolaşarak darda kalanlara yardımda bulunan, tabiatı yeşerten, bolluk, bereket, kısmet ve sağlık bahşeden bir velidir.

HIDIRELLEZ NEDEN KUTLANIR?

Hıdrellez kutlamaları genel olarak yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur. Hıdrellez zamanı baharın taze bitkilerini ve taze kuzu eti ya da kuzu ciğeri yeme adeti vardır. Baharın ilk kuzusu yenildiği zaman sağlık ve şifa bulunacağına inanılır. Bugünde kırlardan çiçek veya ot toplayıp onları kaynattıktan sonra suyu içilirse bütün hastalıklara iyi geleceğine, bu su ile kırk gün yıkanılırsa gençleşip güzelleşileceğine inanılır. Hıdrellez gecesi ise Hızır'ın uğradığı yerlere ve dokunduğu şeylere feyiz ve bereket vereceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılır. Yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Ev, bağ-bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparlarsa Hızır'ın kendilerine yardım edeceğine inanırlar. Aynı zamanda dileklerini kırmızı kurdaleye bağlayıp gül ağacına asarlar. Bir yıl boyunca dileklerinin yerine gelmesini beklerler. Bazı kimseler de ateş yakıp, dilek dilerler. Ondan sonra yaktıkları ateşin üstünden atlarlar. Hıdrellezde baht açma törenleri de oldukça yaygın olarak uygulanan geleneklerimizdendir.

HIDIRELLEZ’DE NELER YAPILIR?

6 Mayıs öncesi ev, çevre ve giyim temizliği, evlerde badana ve boya yapılır. Azerbaycan'da Hıdır Nebi bayramı öncesi hazırlıkları şubat ayından itibaren yapılmaya başlar. Makedonya Türkleri, Hıdırellez'de un, arpa ve buğday ambarlarına bereket taşı koyarlar. Hıdırellez günü yapılacak yemekler için erzak tedarik edilip hazırlıklar yapılır. Hızır haftası bazı yörelerde üç gün oruç tutulur. Orucun son günü pişirilen çörekler dağıtılır. Ev ziyaretleri yapılarak pişirilen "Hızır Lokması" verilir. İftara doğru kesilen koyun, kuzu eti fakirlere dağıtılır. Gagavuzların 6 Mayıs’ta Ederlez Bayramı olarak kutladıkları törenlerde bütün köylerde kurban kesildiği bilinmektedir. Bütün bu hazırlıkların temelinde Hızır ile karşılaşmak, onun yardımıyla dileklerini gerçekleştirmek vardır. Kırım Türkleri Kıdırlez adındaki mitolojik bir varlıkla 6 Mayıs günü karşılaşacaklarına refah ve zenginliğe kavuşacaklarına inanırlar. Bu bakımdan pek çok şey Hızır hakkı için yapılır ve Hızır'a adanır. Bunun sebebi ise, İslamiyet'ten önceki dönem inanç sisteminde Türk insanının düşünce dünyasındaki Tanrı ve ahiret kavramının soyut bir kavramdan ziyade olabildiğince somutlaştırılması söz konusudur.

Geleneğe uygun olarak Anadolu’nun birçok bölgesinde “Hıdırlık” denilen mesire yerleri mevcuttur. Bu bölgelerde mezarlık, yatır vb. gibi çevre halkınca kutsal kabul edilen, adak adanan veya bez, çaput bağlamak gibi bazı geleneklerin sergilendiği yerler vardır.

Hıdırellez gecesi bir gül fidanının dibine dilekler adanır, dilekler şekillerle belirlenir. Ev istenirse topraktan, kiremitten ev, bebek istenirse bebek, para istenirse gül dibine gümüş para konur. Dileklerin gerçekleşmesi için Hıdırellez uğuruna içtenlikle inanmak gerekir. İnanmayanların dilekleri gerçekleşmez.

Hıdırellez'in uğuruna inananlar mutlaka rüya görürlermiş, sabah bu rüyaları yaşlılar yorumlayarak yılın iyi veya kötü geçeceğini söylerler.

Hıdırellez gecesi dört yol ağzında ateş yakılır, eski hasırlar yakılır, üzerinden en az üç kere atlanır. Hıdırellez gecesi ateşin üstünden atlanınca bir kış boyu insanın üzerine çöken uyuşukluğun ve hareketsizliğin ve   atılacağına  inanılır.  Aynı zamanda inanışa göre atlama anında  dertler  kederler de dökülürmüş.

Hıdırellez gecesi ateşten atlayanlara pire gelmez.  Ateşten atlamak kötülükleri yok eder,  Hıdırellez gecesi yakılan ateş pislikten arındırır, dedikoduları engeller. Yüzler yanmasın diye siyaha boyanır.

Hıdırellez ateşine "Hastalıklar, kötülükler, dağlara taşlara olsun." diyerek taş atılır. Bu âdete “ateş taşlama” denir. Hıdırellez gecesi iki ucu iple bağlanan yeşil soğan yaprağı bir boyda kesilir. Bir tanesi dilek dilenir. Dilek tutulan uç uzamışsa dilek yerine gelir.