İtikâdî ve siyasî mezheplerin ortaya çıkış sebepleri nelerdir?
Tarihi ve sosyolojik olgu olarak mezheplerin tarih sahnesine çıkışı öteki benzer olgular gibi birçok sebeple yakından ilgilidir.
Her şeyden önce ihtilaf konusu meselelerin kapalı olması, insanların arzu, heves ve isteklerinin değişik bir karakter taşıması, herkesin eğitim düzeyi ve ilgi alanının farklılığı, çoğu kere insanların içinden geldiği sosyal yapıyı sağlıklı bir biçimde sorgulamaksızın benimsemesi, kişilerdeki idrak kabiliyet seviyesinin farklı olması, ayrıca kimi insanlarda liderlik hırsı ve başkalarına hükmetme arzusu gibi hususlar çeşitli ayrılıklara yol açmaktadır.
Diğer taraftan şu temel faktörler de ihtilaf sebepleri olarak ortaya konulmuştur: a) Âyet ve hadislerin farklı yorumlanmasından kaynaklanan sebepler, b) Kader konusuyla ilgili tartışmaların doğurduğu sebepler, c) Siyasi sebepler, d) Kabile fanatizmi ve milliyetçilikten kaynaklana sebepler, e) Müslümanların farklı sosyo-kültürel yapılarla temaslarından doğan sebepler.
Sözü edilen sebepler İslâm kültür tarihinde Selefîlik, Matürîdîlik, Eş’arîlik, Mu’tezile, Şia, Haricîlik gibi itikadî ve siyasî mezheplerin doğmasına yol açmıştır.
Kaynak: Diyanet İşleri Başkanlığı
