Kurtuluş Savaşı’nda savaş sanayii
Anadolu’da askeri fabrikaların kuruluşu, Atatürk’ün Anadolu’ya geçmesi ve Bağımsızlık Savaşı’na girişilmesiyle başlıyor.
Bağımsızlık Savaşı’nın başarılı olabilmesi için, Anadolu’da silah onarımı ve savaş gereçleri yapımına önem verilmişti. Doğu ve Batı olmak üzere iki yerde sanayi kurulmuştu. Doğu Cephesi’nde birliklerden Erzurum’da silah onarımı yapmak üzere bir iş ocağı, Batı Cephesi’nde ise silah onarımı ve yenilenme işleri için Eskişehir, Ankara ve Keskin"deki iş ocakları kullanılıyordu.
ESKİŞEHİR SİLAH TAMİRHANESİ
Batı Cephesi’nde ilk 1920 yılında Eskişehir Demiryolları Atölyesi’nde top onarım işlerine başlandı. Onarımevinin bir yıl süren çalışmasıyla çeşitli çaptaki topların kama ve nişangâhları yeniden yapılmıştı, ayrıca birçok top onarılıp, değiştirilerek cepheye gönderilmişti.
Mühimmatların kağnı ile nakli
KESKİN FİŞEK YAPIMEVİ
Sakarya Meydan Muharebesi"nde olan ihtiyaç üzerine fişek dönüşüm ve yapımına Keskin’de geçilmesi uygun görüldü. Büyük zorluklarla meydana getirilen bu kuruluşta gece gündüz çalışarak günde elli bin piyade tüfeği onarım ve dönüşümü yapılmış, Kurtuluş Savaşı’nın cephane gereksinimi büyük ölçüde karşılanmıştı.
ANKARA YAPIMEVİ
Ankara’da ilk silah onarımevi 1920’de tüfek onarımı yapılmak üzere geliştirilmişti. 1920 yılı Aralık ayında İstanbul’dan gelen uzman elemanların onarımevine katılmaları üzerine faaliyet bir kat daha artırıldı.
Ankara"daki askeri fabrikanın görüntüsü
KONYA YAPIMEVİ
Aslanlı Kışla’da bulunan yapımevinde kılıç, kama, süngü, bıçak, kesici âletler ve silâhlar yapılıyordu. Bunlar bekletilmeden cepheye yollanıyordu. Taşıt gereci olarak da Alman markalı eski otomobiller kullanılıyordu.
KESKİN FİŞEK FABRİKASI
Keskin Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Yozgat ayaklanmasının bastırılmasında özellikle Sakarya Savaşı sırasında büyük rol oynamıştı.
ERZURUM SİLAH FABRİKASI
Erzurum Silah Fabrikası’nın bulunduğu yere Taşocağı Toplu Kışlası da deniyor. Fabrikanın bulunduğu yer Firdevs-Oğulları’na ait bir tarlaydı. Orduya bağışlandığı için Firdevsoğlu Kışlası diye anılmaya başlandı. Kışlanın yeni katılımlarla genişlemesi Mustafa Paşa’nın üçüncü kez valiliği zamanında oldu. İlk çalışmalarda bir taraftan silâh onarımı yapılırken diğer taraftan da mermi gereksinimini karşılamak için bol sayıda var olan fişekler değiştirilerek Türk silâhlarına uydurulmuş, atölyeye alınan kadınlar ordunun çorap, eldiven, başlık giyim eşyasını gidermek amacıyla çalıştırılmış, bir de saraçhane kurulmuştu.
Ayrıca, Doğu Anadolu bölgesinde Birinci Dünya Savaşı nedeniyle yetim ve kimsesiz kalan çocuklar, Kâzım Karabekir Paşa tarafından toplattırılarak, Erzurum silah fabrikasına bağlı Çırak Okulu’na alınmışlardı.
