Nobel ödülü nedir? Kimlere verilir? Nobel ödülü alan Türkler kimlerdir?

Hepatit C virüsüyle ilgili önemli çalışmalara imza atan Harvey J. Alter, Michael Houghton ve Charles M. Rice'ı Nobel Tıp Ödülü'ne Nobel ödül komitesi tarafından layık görülmesinin ardından Nobel Ödülü internette çokça bakılmaya başlandı. biz bu konuyla ilgili önemli detayları haberimizde derledik.

NOBEL KİMDİR?

1833'te varlıklı bir aileden gelen anne Andriette Ahlsell ile mühendis baba Immanuel Nobel'in üçüncü oğlu olarak Stokholm'de dünyaya geldi. Alfred doğduğunda, babası iflas etmişti, dolayısıyla ailesinin maddi durumu iyi değildi. Nobel ailesi 1837'de Finlandiya'ya, 1842 yılında ise St. Petersburg'a taşınır. St. Petersburg'da babası Immanuel Nobel bir atölye açar, annesi ise bir bakkal dükkânı işletir. Baba Nobel, St. Petersburg'da büyük başarı kazanır ve Rus ordusu için silah üretmeye başlar.

Nitrogliserin'i patlayıcı madde olarak kullanma yollarını araştırdı. 1863 yılında Stockholm'de az miktarda nitrogliserin yapmaya başladı. Birkaç ay süren araştırmaların sonunda bir patlama ile laboratuvar yıkıldı. Çalışmalarına devam eden Alfred Nobel 1865'te yeni bir fabrika kurdu, bir süre sonra ikinci fabrikasını da açtı.

1864 yılında araştırmalarının sonucunu aldı ve dinamit barutunu buldu. Araştırmalarına devam eden Nobel, 1877'de Balistit adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1879'da, Paris yakınlarındaki Servan'da bir laboratuvar kuran Nobel, buradaki çalışmaları sırasında dumansız barut adını verdiği ve eşit miktarlarda nitrogliserinle nitroselüloz karışımından oluşan, itici barutu buldu.

Birkaç yıl sonra kordit adlı patlayıcı madde konusunda İngiliz hükümeti aleyhine dava açtı, ancak davayı kaybetti. Bu dönemde Fransa'ya karşı kurulan bir ittifakta İtalya ile işbirliği yapan Nobel, aleyhindeki kampanyalar sonucunda Paris'i terk ederek İtalya'nın San Remo şehrine yerleşti, laboratuvarını da oraya taşıdı. Nobel, San Remo'da 1896 yılında beyin kanaması sonucu öldü. Buluşları insan oğlunun yıkım gücünü arttırdı. Geri kalan yaşamında sürekli bunun pişmanlığını yaşadığı söylenmektedir.

Öldüğünde ise bir gazete manşette şu başlığı kullandı, '' Ölüm taciri öldü ! ( Le marchand de la mort est mort )''.

Vasiyetinde, mirasının Nobel Ödüllerinin enstitüleştirilmesi yönünde kullanılmasını ve 33.200.000 kronunun her yıl insanlığa hizmette bulunanlara sunulmasını istemiştir.

Bu ödüller, fizik, kimya, tıp veya fizyoloji, edebiyat ve barışa hizmet olmak üzere toplam beş dalda verilecekti. Nobel'in bu vasiyeti önceleri büyük tartışma yarattı. Ancak 1900 yılında İsveç hükümetinin Nobel Vakfı'nı kurmasıyla, Nobel Ödülleri düzenli olarak verilmeye başlandı. Daha sonra 1968'de İsveç Bankası Alfred Nobel'in anısına bir ekonomi ödülü vermeyi kararlaştırdı, ödül ilk kez 1969'da verildi.

Sentetik bir element olan Nobelyum onun anısına bu isim ile anılmıştır. Nobel ödülleri her sene ölüm tarihi olan 10 Aralık'ta verilmektedir.

NOBEL ÖDÜLÜ NEDİR?

Nobel Ödülü, 27 Kasım 1895 tarihli ve 30 Aralık 1896 tarihinde Stockholm'de açıklanan vasiyetnamesiyle Alfred Nobel tarafından kurulan derneğin verdiği, insanlığa hizmet edenleri ödüllendirmek amacını taşıyan prestijli bir ödüldür. İlk Nobel Ödülleri 1901 tarihinde verilmeye başlanmıştır.

NOBEL ÖDÜLÜNÜ KİMLER REDDETMİŞTİR?

2011 yılı itibarıyla, 20 kuruluş ve 69 ekonomi alanında ödül kazananlar da dahil olmak üzere toplam 826 kişi ve kuruluşa ödül verilmiştir. Dört Nobel ödülü sahibine, Nobel Ödülünü alması amacıyla kendi hükumetleri tarafından izin verilmedi. Almanya Adolf Hitler hükumeti, Richard Kuhn (kimya, 1938), Adolf Butenandt (kimya, 1939) ve Gerhard Domagk (Fizyololji veya Tıp, 1939)'ın ödüllerini almasına izin vermedi. Sovyetler Birliği'nin baskısı doğrultusunda Boris Pasternak (edebiyat, 1958) ödülü reddetti. Ayrıca Nobel Ödülü almaya hak kazanan Jean-Paul Sartre (edebiyat, 1964) ve Lê Ğức Thọ (Barış, 1973) ödüllerini almayı reddettiler. Bunlardan Sartre hayatı boyunca tüm resmi ödülleri reddetmiştir. Lê Ğức Thọ ise o yıllarda Vietnam'ın içinde bulunduğu durum nedeniyle ödülü almamıştır.

NOBEL ÖDÜLLERİ HANGİ YILLARDA YAPILMAMIŞTIR?

1940 ve 1942 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle Nobel Ödülleri verilememiştir.

HANGİ DALLARDA NOBEL ÖDÜLÜ VERİLMEKTEDİR?

• Nobel Edebiyat Ödülü
• Nobel Ekonomi Ödülü
• Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü
• Nobel Fizik Ödülü
• Nobel Kimya Ödülü
• Nobel Barış Ödülü

NOBEL KİMLERE VERİLİR?

Nobel Barış Ödülü için kişi veya bir kurum kendini aday gösteremez. Aday gösterebilecekler ise şu şekilde sıralanıyor:

Mevcut devlet başkanlarının yanı sıra, ulusal meclisler ve ulusal hükümetlerin üyeleri (kabine üyeleri, bakanlar),

Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı ve Uluslararası Daimi Tahkim Mahkemesi üyeleri,

Uluslararası Hukuk Enstitüsü üyeleri,

Üniversite profesörleri, tarih, sosyal bilimler, hukuk, felsefe, teoloji ve din profesörleri; üniversite rektörleri ve üniversite direktörleri (veya eşdeğerleri); barış araştırma enstitüleri ve dış politika enstitü müdürleri,

Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterilen kişiler,

Nobel Barış Ödülü'nü kazanan kuruluşlar için ana yönetim kurulu üyeleri veya eşdeğerleri,

Norveç Nobel Komitesi'nin mevcut ve eski üyeleri,

Norveç Nobel Komitesi'nin eski danışmanları.

NOBEL ÖDÜLÜ KAZANANLAR NASIL, KİM TARAFINDAN SEÇİLİR?

Nobel Barış Ödülü'nü alacak kişi Norveç Nobel Komitesi belirlenir ve beş kişiden oluşan bu komitenin üyeleri Norveç Parlamentosu tarafından atanır. Norveç Parlamantosu'ndaki siyasi partilerin gücünü eşit olarak temsil etmesi beklenen komite üyeleri altı yıl bu görevde kalabiliyor ve tekrar seçilebiliyor. Ayrıca bütün üyelerin Norveç vatandaşı olması şartı aranıyor.

NOBEL ÖDÜLÜ ALAN TÜRKLER KİMLERDİR?

1-ORHAN PAMUK

Orhan Pamuk 12 Ekim 2006 tarihinde Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanarak Nobel Ödülü kazanan ilk Türk olarak tarihe geçmiştir. Akademi’nin 12 Ekim 2006 günü saat 14:00 civarında yayınladığı,

2006 Nobel Edebiyat Ödülü ‘Kentinin melankolik ruhunun izlerini sürerken kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan’
Orhan Pamuk’a verilmiştir.
şeklindeki basın bildirisiyle Nobel Edebiyat Ödülü’nün Orhan Pamuk’a verildiği resmen açıklandı. Pamuk 7 Aralık 2006’da, İsveç Akademisi’nde Babamın Bavulu başlığı altında hazırladığı Nobel konuşmasını Türkçe yaptı, Türkçe bilmeyen izleyiciler ellerindeki çeviri metinden konuşmayı takip etti, birçok televizyon kanalı konuşmasını canlı yayınladı. Orhan Pamuk ödülünü 10 Aralık 2006 günü Stockholm Konser Salonu’nda düzenlenen ödül töreninde İsveç kralı XVI. Carl Gustaf’ın elinden aldı.

2- AZİZ SANCAR

1997 yılından beri Amerika Birleşik Devletleri’nde Kuzey Karolina Üniversitesi, Chapel Hill Sarah Graham Kenan Biyokimya ve Biyofizik Programı’nda görevli Prof. Sancar, son 20 yıldır DNA onarımının pek çok parçasının tanımlanmasında kullanılan biyokimyasal yaklaşımlara yaptığı öncülükle tanınıyor. Mehmet Özdoğan ile birlikte ABD Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçilen ilk Amerikalı Türk olarak tanınır. Hücrelerin hasar gören DNA’ları nasıl onardığını ve genetik bilgisini koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde 2015 Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmıştır.

2020 YILI NOBEL ÖDÜLÜNE KİMLER SEÇİLDİ?

2020 Nobel Tıp Ödülü'nü Nobel Tıp Ödülü'nü Hepatit C virüsünün keşfine katkıda bulunan Harvey J. Alter, Michael Houghton ve Charles M. Rice kazandı.

Bilim insanlarının keşfi sayesinde bugün virüs için çok hassas kan testlerinin mevcut olduğu ve bunların dünyanın birçok bölgesinde kan nakli sonrası hepatit vakalarını ortadan kaldırıldığı belirtildi.

Bu yılki Nobel tıp ödülünün, tıbbi araştırmaların toplumlar ve ekonomiler için ne kadar önemli olduğunu ortaya koyan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle ayrı bir anlam taşıdığı ifade ediliyor.

Dünya Sağlık Örgütüne göre (DSÖ), dünyada 70 milyonun üzerinde hepatit vakası bulunuyor ve her yıl bu virüs nedeniyle 400 bin kişi hayatını kaybediyor.

Hepatitin, karaciğer enflamasyonu ve kanserinin başlıca nedeni olduğu belirtiliyor.

Nobel Tıp Ödülü, 2019'da hücre alanındaki çalışmalarıyla tıp dünyasına yaptıkları katkılardan ötürü ABD'li William G. Kaelin ve Gregg L. Semenza ile İngiliz Peter J. Ratcliffe'e verilmişti.

NOBEL TIP ÖDÜLÜ

1901'den bu yana 111 Nobel Tıp Ödülü verildi. Ödülü kazananlardan 12'si kadındı.

Nobel Tıp Ödülünün en genç kazananı, 1923 yılında insülinin keşfinden ötürü 32 yaşındaki Frederick G. Banting oldu.

1966 yılında "tümöre neden olan virüsleri" bularak Nobel Tıp Ödülü'nü alan 87 yaşındaki Peyton Rous ise ödülü alan en yaşlı bilim insanı olarak tarihe geçti.