OPEC nedir? Ne amaçla kuruldu? hangi devletler üyedir?

OPEC NEDİR? (Organization of Petroleum Exporting Countries)

Açılımı Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü olan OPEC 1960 tarihinde Irak'ın başkenti olan Bağdat şehrinde toplanan 12 ülkenin birleşerek meydana getirdiği ve dünya üzerindeki petrol rezervlerinin üçte ikisini elinde bulunduran dünyaya petrol ihraç eden bir konfederasyondur. Örgüt kurulduktan sonra merkezi Cenova olmuştur. Ancak kurulduktan 5 yıl sonra örgüt merkezini Avusturya'nın başkenti olan Viyana'ya taşımıştır

Amaçları

1960'larda başlıca petrol üreticisi ve ihracatçısı ülkelerin kurduğu bu örgütlenme temelde üye ülkelerin petrol politikalarını koordine ve birleştirmek suretiyle hem ihracatçılara güvenli, adil ve istikrarlı bir fiyat sağlamayı; hem ithalatçı ülkelere düzenli ve ekonomik petrol te¬min etmeyi; hem de sektöre yatırım yapmış sermaye gruplarının çıkarlarını korumayı amaç edinmişti. Petrol fiyatlarının ve üye ülkelerinin ihracat kotalarının görüşüldüğü bir forum geçmişte çok etkili bir petrol karteli örneği vermiştir. Ancak zamanla gücünü yitirmeye başlamıştır.

Gelişmeler

Örgütün Arap ülkeleri, petrolü Batılı ülkelere karşı bîr silah gibi kullanma istemişlerdi. 1973 sonları ve 1974 başlarında OPEC, petrol fiyatlarında dört kata varan oranlarda zam yaptı. Petrole 2. büyük zam 1979 yılında yapıldı. Bu gelişmeler sonucunda örneğin 1969'da varili 1.84 dolar olan petrolün fiyatı 1980 başlarında piyasada 34 dola¬ra yükseldi. Petrol fiyatlarındaki bu aşırı yükselme, ithalatçı durumun¬daki ülkelerde büyük dış ödeme açıkları ve dış borç yükü, iç ekonomi¬lerde ise şiddetli enflasyonla birlikte işsizlik (stagflasyon) sorunları doğurdu. Diğer yandan petrol ihracatçısı ülkeler büyük dolar rezervle¬rine sahip oldular. "Petrodolar" adı verilen bu fonların batılı ülke eko-nomilerinden çekilip OPEC ülkelerinin kasalarına girmesinin. Batılı sa¬nayileşmiş ülkelerde büyük bir resesyon doğuracağından endişe edilmisti. Fakat beklenen tehlike gerçekleşmedi. OPEC ülkeleri bu petrodolar fonlarını, büyük ölçüde Batılı sermaye piyasalarına yaptıkla¬rı yatırımda ve Batı'dan satın aldıkları malların finansmanında kullandı¬lar. Böylece söz konusu fonlar Batılı ülkelerin ekonomilerinden çekil¬miş olmadı.
Zaman içinde kota sınırlarının belirlenmesi konusunda görüş ay¬rılıktan ortaya çıktı. Suudi Arabistan ve Kuveyt gibi bir grup OPEC ül¬kesi, sahip oldukları büyük rezervler nedeniyle yüksek fiyatların OPEC dışı petrol üretimini ve alternatif enerji kaynaklarını özendireceğini savunarak aşırı fiyat politikasına karşı çıktılar. İran ve Libya gibi ülke¬ler ise sınırlı rezervleri dolayısıyla mümkün olduğu kadar kısa zaman içinde en yüksek geliri elde etmek için yüksek fiyat politikasından ya¬na idiler. 1980'lerin başında anlaşmazlık sonucu her ülke kendi politi¬kasını izlemeye koyuldu. Böyle bir yaklaşım kuşkusuz OPEC ülkeleri arasındaki birlik ve dayanışmanın ortadan kalkması anlamına geliyor¬du. İthalatçı ülkelerde tasarruf sağlayıcı önlemler almaya ve alternatif enerji kaynaklarının kullanımını artırmaya yönelik faaliyetler arttı. İn¬giltere ve Hollanda gibi ülkeler zengin Kuzey Deniz'inde zengin yatak¬lar keşfettiler. Böylece bir yandan dünya talebinin düşmesi diğer yan¬dan OPEC dışı üretiminin artması petrol fiyatlarında düşüşler doğurdu. 1990 yazında Irak'ın Kuveyt'i işgali ile örgüt içi çatlak en üst düzeye çıktı.

Opec ne demek? (Ekonomi)

(Organization of Petroleum Exporting Countries - OPEC) 1960 larda başlıca petrol üretici ve ihracatçısı ülkelerin kurdukları bir bir örgüt. Petrol fiyatlarının ve üye ülkelerin ihracat kotalarının görüşüldüğü bir forum rolü oynar. Geçmişte çok etkili bir petrol karteli örneği vermiştir. Ancak zamanla gücünü yitirmeye başladı. OPEC üyesi ülkeler şunlardır: Cezayir, Ekvator, Gabon, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Libya, Nijerya, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezuela. Örgütün Arap ülkeleri petrolü Batılı ülkelere karşı bir silah gibi kullanmak istemişlerdir. 1973 sonlan ve 1974 başlarında OPEC, petrol fiyatlarında dört kata yakın oranlarda zam yaptı. Petrole ikinci büyük zam 1979 da yapıldı. Bu gelişmeler sonucunda, örneğin 1969 da varili, 1.84 dolar olan petrolün fiyatı 1980 başlarında spot piyasada 34 dolara kadar yükseldi. Petrol fiyatlarındaki bu aşın yükselme, ithalatçı durumdaki ülkelerde büyük dış ödeme açıklan ve dış borç yükü, iç ekonomilerde ise şiddetli enflasyonla birlikte işsizlik (stagflasyon) sorunlan doğurmuştur. Diğer yandan, petrol ihracatçısı ülkeler büyük dolar rezervleri biriktirmişlerdi. "Petro dolar" adı verilen bu fonların Batılı ülke ekonomilerinden çekilip OPEC ülkelerinin kasalarına girmesinin, Batılı sanayileşmiş ülkelerde büyük bir resesyon doğuracağından endişe edilmişti. Fakat beklenen tehlike gerçekleşmedi. OPEC ülkeleri bu petrodolar fonlarını, büyük ölçüde Batılı sermaye piyasalarına yaptıkları yatırımlarda ve Batı’dan satınaldıkları malların finansmanında kullanmışlardı. Böylece söz konusu fonlar Batılı ekonomilerden çekilmiş olmadı. OPEC, üretimi ve ihracatı kotalarla sınırlandırıyordu. Ancak giderek kota sınırlarının belirlenmesi konusunda görüş ayrılıkları ortaya çıktı. Suudi Arabistan ve Kuveyt gibi bir grup OPEC ülkesi, sahip oldukları büyük rezervler nedeniyle yüksek fiyatların, OPEC - dışı petrol üretimini ve alternatif enerji kaynaklarını özendireceğini savunarak aşın fiyat politikasına karşı çıktılar. Iran ve Libya gibi ülkeler ise sınırlı rezervleri dolayısıyla mümkün olduğu kadar kısa zaman içinde en yüksek geliri sağlamayı amaçladıklarmdan yüksek fiyat politikalanndan yana idiler. Nitekim 1980 lerin başlarından itibaren bu farklı görüşler arasmda bir uzlaşma sağlanamayınca her ülke kendi politikasını izlemeye koyuldu. Böyle bir yaklaşım kuşkusuz OPEC ülkeleri arasındaki birlik ve dayanışmanın ortadan kalkması demek oluyordu. Yüksek fiyatlar ithalatçı ülkelerde petrol tüketiminden tasarruf sağlayıcı önlemler alınmasını özendirdi. Ayrıca alternatif enerji kaynaklarının kullanımı artırıldı. İngiltere ve Hollanda gibi ülkeler ise Kuzey Denizinde zengin yataklar keşfettiler. Böylece bir yandan dünya petrol talebinin düşmesi, diğer yandan OPEC - dışı üretimin artması 1980 lerin ortalarında petrol fiyatlarında önemli sayılabilecek düşüşler doğurdu. 1990 yazında Irak’ın diğer bir OPEC üyesi olan Kuveyt’i işgal etmesi ile örgüt içindeki çatlak en üst düzeye çıktı.