Ruhi Su Kimdir, Ne İş Yapıyordu

Mehmet Ruhi Su, 1912 yılında Van'da doğdu. Memur olarak çalışan babasının tayini nedeniyle çocukluğunun büyük bir bölümünü burada geçirdi. Genç yaşlarda babasını ve kısa zaman sonra da annesini kaybetti.

Gençlik yıllarını yanlarına verildiği yoksul bir aile ve daha sonra da öksüzler yurdunda geçirdi. Bir ara İstanbul'da askeri okullarda okudu, ancak müzik sevgisi onu yeni arayışlara itti.

Adana Öğretmen Okulu'nda okurken, Ankara'ya Müzik Öğretmen Okulu'na (Musiki Muallim Mektebi) girmeyi başardı.1942'de Ankara Devlet Konservatuarını'nın Şan bölümünü bitirdi. Aynı yıllarda sırasıyla Ankara Cebeci İkinci Ortaokulu'nda sonra Hasanoğlan Köy Enstitüsü'nde müzik öğretmenliği yaptı.

Cumhurbaşkanlığı Orkestrası’na seçildi, konservatuarın opera bölümünde de okudu ve daha sonra da Devlet Operası'nda çalıştı. Devlet Operası sanatçısı olarak, Bastien Bastienne, Satılmış Nişanlı, Madame Butterfly, Fidelio, Tosca, Yarasa, Aşk iksiri, Rigoletto, Figaro'nun Düğünü, Maskeli Balo ve Konsolos gibi operalarda rol aldı. 

Ankara Radyosu'nda 15 günde bir yayınlanan türkü programları düzenledi; Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde büyük bir koro oluşturdu. Aldığı klasik batı müziği eğitimi türkülerinin yorum ve icrasına yaklaşımının kurumsal temelini oluşturdu.

Ruhi Su, 1952-1957 yılları arasında 1951 Türkiye Komünist Partisi (TKP) tevkifatı dolayısı ile hapis yattı. 1960'ta İstanbul'da Taksim Belediye Gazinosu'nda sahneye çıkan Ruhi Su, bir yandan da halk türkülerini kaydedip, arşivleme görevini üstlendi. Bu arada radyoda da 'Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor' anonsuyla sunulan bir radyo programı yaptı. Bu programlardan birinde söylediği "Serdari Halimiz Böyle N'olacak? Kısa çöp uzundan hakkın alacak" türküsü nedeniyle radyodaki işine son verildi.

Söylediği türkülerdeki siyasi vurgular yüzünden aleyhinde kampanyalar başlatılan ve işini kaybeden sanatçı, türküleri derleyip, yeniden yorumlama işine kendi başına devam etti. 1975'te Dostlar Korosu’nu kurdu. 1978'den sonra ürettiği kasetlerle halk müziğinin, yaygınlaşmasına büyük katkıda bulundu.

Ruhi Su, 12 Eylül yönetiminin engellemeleri yüzünden yurtdışında tedavi şansı bulamadı ve 20 Eylül 1985'te öldü. Mezarı İstanbul Zincirlikuyu'dadır. Ruhi Su'nun cenaze törenine binlerce kişi katıldı ve cenaze 12 Eylül döneminin ilk büyük kitle gösterisi haline dönüştü. Cenazede gözaltına alınan 163 kişi İstanbul siyasi şubede 15 gün süreyle gözaltında tutuldu.

ADANA'DAN İSTANBUL'A UZANAN KADER SİLSİLESİ 
Yıl 1925'i gösterdiğinde Ankara'da Müzik Öğretmen Okulu kurulmuş, bu kapsamda öğrenci alımı için tüm Türkiye'deki öksüz yurtlarına; sesi güzel, müziğe yetenekli çocuklara ait sınav sonucu müzik öğretmen okuluna yollanması için bir bildiri gönderilmiştir.
Bu sınava Adana Öksüzler Yurdu'ndan iki kişi katılır. Katılımcılardan birincisi beşinci sınıftan Şaban, ikincisi dördüncü sınıftan Mehmet'tir. Sınav neticesine göre Mehmet kazanmıştır. Bu sonuçlara göre okul müdürü Mehmet'i yanına çağırır ve "Sen bir sene daha bu okulda okuyabilirsin. Ama Şaban açıkta kalır. Bu yıl onu kazanmış gibi gösterelim. Sen nasılsa seneye yine sınava girersin” der.
Genç Mehmet arkadaşının açıkta kalmasına razı olamaz ve öneriyi kabul eder. Ve bir sonraki sene yapılan sınavı yine kazanır. Fakat bu kez önünde farklı bir engel vardır. Okula gelen yeni bildiride “Okulu bitiren tüm çocuklar zorunlu olarak askeri okullara girecek” yazmaktadır. Mehmet bu duruma ne kadar üzülse de bir önceki yıl arkadaşı Şaban için yapmış olduğu iyilik ufacık da olsa pişmanlık yaşatmaz. 
Bu sonuçlara göre Ruhi sınavı kazanan diğer arkadaşı Suphi ile birlikte İstanbul Halıcıoğlu Askeri Lisesi'ne gider. İkili isimlerinden dolayı küçümsenirler. Bu durumu aralarında uzun uzadıya konuşan ikili, isimlerini değiştirme ya da ek getirme konusunda mutabık olmuşlardır. Genç Mehmet kendisine o dönemde Mehmet Ruhi, ismini vermiştir. 
İstanbul Öksüzler Yurdu öğrencileri Ruhi’yi Ahmet Muhtar Bey’le tanıştırırlar. Akşam oldu mu kantinde ağabeyleri “Hadi Ruhi çal” derler ve Ruhi’ye keman çaldırırlar. O günlerden birinde içeri giren okul komutanı “Bu ne rezalet?” diyerek kemanı ayaklarının altına alır ve kırar.
KENDİSİ HALICIOĞLU ASKERİ LİSESİ’NDE… AKLI FİKRİ MÜZİK ÖĞRETMEN OKULU’NDA!

Okul komutanı bir kaç gün sonra, kemanın parasını vermek istese de Mehmet Ruhi kabul etmez. Aklı fikri, Müzik Öğretmen Okulu’na nasıl gidebileceğindedir.

Ahmet Muhtar Bey, bir gün “Ankara’ya gelebilir misin?” diye sorar. Ruhi, hemen “evet” der. Arkadaşları para toplar. İki kimliği olan bir arkadaşının kimliklerinden birini alır. Askeri okuldan kaçar ve Ankara’ya gider. Ahmet Muhtar Bey’i bulur. Ruhi’nin kaçarak geldiğini duyunca “eyvah” der ve Ruhi’yi Askeri Liseler Müdürlüğü’ne gönderir. Ruhi ağlayarak olanları anlatır. Onu dinleyen albayın da gözleri dolar ve “Sen şimdi okuluna dön ve oradan bir dilekçe ile başvur” der.

Ruhi, askeri okuldan kaçtığına da pişman olmayacaktır. Müzik Öğretmen Okulu’na nasıl girebileceğini daha kapsamlı düşünecek ve sağlık kontrolü sırasında, bir kulak doktoruna durumunu anlatacak, kendisini çürüğe çıkarması için doktora yalvaracaktır. “İltihabı yüzünden mektebe devam edemez” raporu ile birlikte Müzik Öğretmen Okulu’na dilekçe yazar. Ama, “Yerimiz yok, alamayız” yanıtı alır.
TEKRAR ADANA… KLASİK BATI MÜZİĞİ İLE TANIŞMA…
Çürüğe çıktığı için askeri okul ile ilişiği kesilen Mehmet Ruhi, Adana Öksüzler Yurdu’na geri gönderilir. Adana Lisesi’ne başlar. Oradan da Öğretmen Okulu’na geçer. Tenefüslerde keman çalar.

O sıralarda Adana’da bir sinemada sessiz filmler oynatılır. Sinemada bir de küçük bir orkestra vardır. Filmdeki sahnelere göre, bu orkestra müzik yapmaktadır. Orkestradaki Avusturyalı Ervix, Adana Öğretmen Okulu’nun da keman öğretmenidir. Ruhi, ilk klasik batı müziği parçalarını ondan öğrenir.

Adana Öğretmen Okulu’ndayken aşık olduğu ebe-hemşire olarak çalışan bir kızla evlenir. Güngör adını koydukları bir oğulları olur.

ANKARA MÜZİK ÖĞRETMEN OKULU… KEMANI BIRAKMA ZORUNDA KALIŞ…
Karısı Ankara Numune Hastanesi’ne tayinini ister. Ruhi de Ankara Müzik Öğretmen Okulu’nun giriş sınavına girer. “Bir konçerto çal” dediklerinde çok şaşırır. Bu sözü ilk kez duymaktadır. Müzik imlası ve armoni sozcüklerini de…

Öğretmenlerden biri, sınava hazırlanması için Vivaldi Sol Majör keman konçertosunu verir. Bir arkadaşından da ödünç keman bulur. Bir otel odasında gece gündüz çalışır. Sınavı geçer. Ulvi Cemal Erkin’in “son sınıfa girerse zorlanır, bir sınıf aşağısına girmeli” teklifine tüm öğretmenler katılır.

İlk yılı başarı ile tamamlayarak yatılı okumayı hak eder. O yıl, tek hece olduğu ve kolay söylendiği için “Su” soyadını alır ve adı Mehmet Ruhi Su olur.

Ankara Müzik Öğretmen Okulu’ndan, Ankara Riyaseti Cumhur Orkestrası’na seçilerek orada çalışmaya başlar. Aynı zamanda müzik öğretmeni olarak da İkinci Ortaokul ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nden çalışır.

Mehmet Ruhi Su, konservatuarın Opera Bölümü öğrenciliğini sürdürürken bir öğretmeni, keman çalışmasının ses tellerine zarar vereceğini, sesinin zayıf çıkacağını söyleyerek, bir tercih yapmasını iser. Mehmet Ruhi, kemanı bırakmak zorunda kalır.
OPERADAN BASBARİTON RUHİ SU TÜRKÜLER SÖYLÜYOR’A…
1936’da Devlet Konservatuarı’nda opera sanatçısı olarak başlar. 1945 yılında Opera Kanunu çıkınca öğretmenliği bırakmak zorunda kalır. 1952 yılına kadar pek çok operada rol alır: Bastien Bastienne, Madam Butterfly, La Boheme,  atılmışNişanlı, Fidelio, Maskeli Balo, Yarasa, Figaro’nun Düğünü, Rigoletto, Aşk İksiri.

Devlet Operası’nda çalışmaya başladığı yıllarda eşiyle anlaşmazlık nedeniyle ayrılır. “Konsolos” operasının provasındayken gözaltına alınır ve tutuklanır. Opera yaşamı böylece noktalanır.

Operayı çok seven Mehmet Ruhi, türkü söylemeyi hiç bırakmamıştır. Konservatuarda türkülerini dinleyen hocalarından Markovich, “Türk müziğinin bu kadar güzel olduğunun ilk defa farkına varıyorum” der ve zamanın Radyo Müdürü Vedat Nedim Tör’e, Ruhi Su’dan övgüyle söz eder. 15 günde bir pazar günleri saat 10’da “Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor” anonslu radyo programı böylece başlar. Bu program, 1942-1945 yılları arasında çok ilgi görerek devam eder.

Ruhi Su’nun söylediği türkülerin çoğu, alevi deyişleri ve nefesleridir. Alevi nefeslerini ve müziğini geniş halk kitlelerine kararlılıkla ilk duyuran Ruhi Su’dur. O, Alevi müziğinde, halkların yıllar süren başkaldırı mücadelesini görmüştür. Ali İzzet’ten “Bir Allah’ı Tanıyalım / Ayrı Gayrı Bu Din Nedir”, Pir Sultan Abdal’dan “Gelin Canlar Bir Olalım”, Muhyi’den “Zahit Bizi Tan Eyleme” gibi nefesler söyleyen Ruhi Su’yu “alevi türküleri söylüyor, komünizm propagandası yapıyor” diye susturulur. Mesut Cemil, Ruhi Su’nun radyodaki işine son verir.
UZUN YOL ARKADAŞI SIDIKA SU İLE TANIŞMA… SANSARYAN HAN, TABUTLUK ÖNÜNDE SIDIKA’NIN SESİ VE MAHSUS MAHAL…
1946’da Ruhi Su, Ankara’da yedek subaylığını yaparken operada oynamaya devam eder. Ankara Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde oluşturduğu bir korosu vardır. Sonradan eşi olacak Sıdıka Umut da, o yıl Dil ve Tarih’in Felsefe Bölümü’ne girer. Sıdıka Umut, o zamanlar Bursa Hapishanesi’nde olan Nazım’ı ziyaret ettiğinde, Nazım onun Felsefe okumasını istemiştir.

Ruhi Su ile dünya görüşleri arasındaki yakınlık, türkülere duydukları ortak sevgiyle dost olurlar. 1950 yılında da, hem aşık, hem dost… Her ikisi de, o yıllarda sıkı takip altında bulunan TKP ile ilişkili olduklarını, aynı sıralarda keşfederler. İlişkileri gelişirken, geniş kapsamlı TKP tevkifatı başlar. Ruhi Su ve Sıdıka Umut da sıralarını beklemeye…
Ruhi Su’nun korosu kapatılır. 11 Kasım 1952’de Sıdıka Umut, okulu bitirmesine iki dersi kala, evinden alınarak Ankara Birinci Şube’ye, oradan da Sansaryan Han’a götürülür.
Aynı gün, Ruhi Su’nun Kaledibi’ndeki evine de gider polisler. Ruhi, kapıyı açmaz. Biraz zaman geçtikten sonra önce Sıdıka Umut’lara gider. Sıdıka’nın götürüldüğünü öğrenir. Sonra çalıştığı Opera binasına gider, eşyalarını toplamaya… Mahir Canova’nın onu görür görmez telefona sarıldığını görür. Eşyalarını toplamış, Opera binasından çıkmış, daha karşıdaki geniş caddeye geçmeden motosikletli polisler Ruhi’yi durdurmuştur. Ruhi Su, o zaman kendisini Mahir Canova’nın ihbar edebileceğini düşünür. Sonra Sansaryan Han, sonra emniyet, sonra Harbiye Cezaevi…

Ruhi Su da, Sıdıka Su da birbirlerinin Sansaryan Han’da olduklarını ancak 5 ay sonra öğrenebileceklerdir.
Sansaryan Han’ın en alt katındaki hücrelerden birinde, beş ayı aşkın süre kalan Ruhi Su, ağır işkenceler görür. Tabutluklara konur. Yere çömelemeyeceğiniz, ancak biraz kaykılarak sırtınızı dayayabileceğiniz, eniyle boyuyla hücreleridir tabutluklar.

Sansaryan Han’da aylarca kanaması durmayan bembeyaz tenli, zayıfçacık Sıdıka Umut, askerler tarafından tabutlukların önüne getirilip bir doktorla görüştürülür. Doktor, Sıdıka Umut’a, neyi olduğunu sorar ve yavaş konuşmasını tembihler. Sıdıka Umut, mırıl mırıl anlatır. Nereden bilsin, arkadaki tabutlukta Ruhi Su’nun olduğunu? Bu durumu, ancak Harbiye Cezaevi’ne getirildiklerinde Ruhi Su anlatacaktır. Ruhi Su, Sıdıka’yı usulcacık çıkan sesinden bile tanıyacak, Sansaryan Han’da olduğunu, üstelik hasta olduğunu anlayacak, içeride çırpınacaktır. Eli kolu bağlı olarak… Mahsus Mahal’i işte o tabutlukta düşünecek ve üretecektir:
“Mahsus Mahal derler, kaldım zindanda
Kalırım kalırım, dostlar yandadır
Iki elleri kızıl kandadır kanda
Ölürüm ölürüm kardeş, aklım sendedir
Artar eksilmeyiz, zındanlarında
Kolay değil derdin, ucu derinde
Kumhan ırmağında, Karaburun’da
Bulurum bulurum kardeş, öfkem kındadır
Dirliğim düzenim, dermanım canım
Solum sol tarafım, imanım denim
Benim beyaz unum, ak güvercinim
Bilirim bilirim kardeş, gelen gündedir”
HARBİYE CEZAEVİ… PASPASTAN BAĞLAMA…
Ruhi Su ve Sıdıka Umut, ancak Harbiye Cezaevi’nde birbirlerini görürler. Ruhi Su, gördüğü işkencelerden hâlâ tanınmaz haldedir. Görüşmelerini resmi izne bağlamak için nişanlanmaya karar verirler. Ruhi Su, eşe dosta haber salar. Sıdıka Umut için çok güzel bir yüzük getirtir. Oracıkta nişanlanırlar.
Harbiye Cezaevi’nde 3.5 yıl kalırlar. 3.5 yıl her hafta 10 dakika görüşürler ve her gün mektuplaşır, haberleşirler. Suyun banyodan akıp gitmesini sağlayan oluk üstüne zula yaparlar. Küçük kağıtlara mektuplar yazarlar. Islanmasın diye, o zamanlar yeni olan jelatin kağıtlara sararlar. Zuladan bırakılanı alır, yerine kendi mektuplarını koyarlar. Pencereden de ışıkla, vücutlarının devinimleriyle haberleşirler. Sonra türkülerle, uzun havalarla seslenir Ruhi Su, Sıdıka Umut’a. Ruhi Su’nun sazını içeri almasalar da, Faik Şekeroğlu adında bir arkadaşı, ona paspastan bir saz yapar. Ruhi Su, o sazı çalar, türkü söyler. Cezaevi onun sesiyle yankılanır. Ancak 2 yıl sonra izin çıkar ve Ruhi Su Ankara’dan bağlamasını getirtebilir.
Ruhi Su, hapishanede arkadaşları arasından bir koro kurar. Onlarla çalışır. Onlardan türküler derler. Onlara türküler söyletir. Arkadaşlarını bıktırmamaya çalışarak cezaevinin tenha köşelerinde, her gün ses egzersizleri yapar. Ruhi Su, sürprizleri çok sever, çok da zevklidir. Sıdıka Umut için boncuktan çantalar, tahtadan kutular yapar. Sıdıka da, ona nakışlar işler, kazaklar örer.

Harbiye Cezaevi’nde evlenirler. Behice Boran ve eşi Nevzat Hatko nikah şahitleridir. Behice Boran, Sıdıka’nın fakültede öğretmenidir. İçeride ise altlı üstlü ranzalarda yatmışlardır.
BU NASIL İSTANBUL ZİNDAN İÇİNDE… HASAN DAĞI HASAN DAĞI EĞİL DE BİR BAK…
Ruhi Su, türküler üzerinde en verimli çalışma dönemini cezaevinde geçirir. Bestelediği türkülerin çoğu bu döneme rastlar. “Bu Nasıl İstanbul Zindan İçinde”, Ankara’dan İstanbul’a Sansaryan Han’a getirilişini anlattığı türküdür.

1951 tevkifatı sanıkları için, Harbiye Cezaevi içinde özel mahkeme salonu yapılır. İstanbul’un göbeğinde yatıp yargılanırlar, açlık grevleri olur. Ama basının kılı bile kıpırdamaz. Basın, sadece tutuklamayı duyurur. Ruhi Su ve Sıdıka Umut, beşer yıla mahkum olurlar. Erkekler Adana Cezaevi’ne, iki tutuklu kadından biri olarak kalan Sıdıka Umut ise, (Diğer tutuklu Sevim Belli’dir) Sultanahmet Cezaevi’ne gönderilir.

Ruhi Su, mahkumlarla birlikte, İstanbul’dan Adana’ya otobüsle götürülürken bileklerinden ikişer ikişer zincire vurulmuşlardır. Tuvalete bile birlikte gitmek zorundadırlar. Jandarma o kadar sıkmıştır ki zinciri… “Hasan Dağı, Hasan Dağı / Eğil eğil, eğil bir bak” türküsü bu yolculuğun ağıtıdır.

Nazım Hikmet’ten Kuvay-ı Milliye Destanı’nı cezaevinde düşünmeye başlar, 1960’tan sonra besteyi tamamlar. “Seferberlik Türküleri ve Kuvay-ı Milliye Destanı” plak olarak 1971’de çıkar.

Şeyh Bedrettin Destanı’ndan bir parça ve Üç Selvi’yi 1974’te tamamlar. Adana Cezaevi’nde, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın “Almanya’da Çöpçülerimiz” şiirini ve A. Kadir’in “Bu günün Diliyle Mevlana”sından bazı şiirleri besteler.
VE ÖZGÜRLÜK! SELAM VERMEYEN ESKİ ARKADAŞLAR… SICAK DOSTLUKLAR…
Ruhi Su ve Sıdıka Su, Haziran 1958’de tahliye olur. Ruhi Su, sürgün yeri olan Çumra’ya gider. Sıdıka Su, mevcutlu olarak Ankara’ya, ailesinin yanına…

Ruhi Su’yla Çumra halkı hemen kaynaşır. İş arayan, Ankara’ya nakil olmak isteyen Ruhi Su’nun naklini Emniyet Genel Müdürü Kemal Aygün istemese de, Çumra savcısı Muharrem İlkez ve hakimi İlhan Somer, onu Ankara’ya göndermeye çalışır. Savcı, Ruhi Su’dan cura dersi alırken, Ruhi Su’ya Çumra Cezaevi’nde bir de konser verdirir.
Ruhi Su, emniyet müdürünün muhalefetine karşın, Ankara’ya gelir. Ankara’da dostu Celal Cündoğdu, Etimesgut’ta Su ailesine bir işçi lojmanı verir. Etimesgut’a iki saat uzaklıkta, bir tarla ortasında; elektriği, suyu olmayan, kerpiçten bir ev. Sümerbank basmalarıyla perdeler yapıp, aynı basmalarla Ruhi Su’nun tahta ve mukavvalardan yaptığı dolapları kaplarlar. Artık alabildiğine özgürdürler. Her sabah ve her akşam iki kilometre yürüyüp jandarmaya imza verirler. Ruhi Su türküler söyler, şirin evlerinde konuklar kabul ederler. 1959 yılında oğulları Ilgın doğar.
Eşi, oğlu ve Ruhi SU
Ruhi Su’yu Opera’ya tabii ki kabul etmezler. Rastladığı arkadaşları onunla konuşmaz, selam bile vermezken, hiç ummadıkları insanlardan sıcak ilgi görürler..

Beş yıl aradan sonra Ruhi Su, Sıdıka Su ile ilk kez Arthur Miller’in oyununa gider: “Satıcının Ölümü.” Oyun bittiğinde Ruhi Su o kadar heyecanlanır ki, oyuncuları kutlamak için kulise gider. Coşkusu, derin bir hayal kırıklığına dönüşür. Cüneyt Gökçer’le karşılaşırlar önce. Cüneyt Gökçer, Ruhi Su’yu karşısında görünce neredeyse geri adım atacak olmuştur. Ruhi Su fena halde bozulur, paramparça olur.

Atıf Yılmaz’dan Çağrı…
Taksim Gazinosu…
Kazım Taşkent’ten Teklif…
Bedii Faik’in Sorusu: İş adamlarımız Uyuyor mu?
Ruhi Su, arkadaşlarının nakliye şirketinde eşya taşıyarak yaşımını sürdürür. Emniyet nezaretinin son günlerinde; Atıf Yılmaz, Osman Nuri Karaca ve arkadaşları Ankara’ya gelir. Atıf Yılmaz “Karacaoğlan’ın Kara Sevdası” filmini çekecektir. Ruhi Su’yu, filmin müziklerini yapması için Adana’ya çağırır. Ruhi Su, Adana, Çığşar Yaylasına gider, türküler derler. Bunları, film için korduğu koro ile bu filmde söyler.

Film bitince Taksim Gazinosu’nda sahneye çıkmak üzere İstanbul’a gider. 2 Mart 1960’ta ise ailesini yanına alır. Bu tarihten itibaren türkülerini gazinolarda söylemeye başlar.

Yapı Kredi Bankası’nda, Kazım Taşkent’ten, kendi adına bir kulüp kurması için teklif alır. Ruhi Su, bunu yapamayacağını, ancak yine aynı bankanın düzenlediği halk oyunları şenliğine gelen ekiplerin müziklerini banda alıp, notaya aktararak bir arşiv oluşturabileceğini, bankanın da daha yararlı bir işe yatırım yapmış olacağını söyler. Çalışmaya başlar. Bu arşivleme beş yıl sürer. Notalar basılır, kitap çıkmak üzeredir.
O sıralarda Ruhi Su “Bitmeyen Yol” adlı filmde bir türkü söyler. “Serdari halimiz böyle n’olacak / Kısa çöp, uzundan hakkın alacak.”

Dünya gazetesinde, o dönemin ünlü fıkra yazarı Bedii Faik, bir fıkrasında; “Kulaklara Kurşun Gibi Akan Ses”, “İşadamlarımız uyuyor mu?” diye sorarak Ruhi Su aleyhinde kampanya başlatır. İktidara Demirel geçmiştir. Kazım Taşkent, Ruhi Su’yu çağırır, Bedii Faik’in yazısından söz eder, “Sen artık bütün aletleri ve notaları alıp evinde çalışsan” dese de Ruhi Su bunu kabul etmez. “Anlaşıldı… Siz yeni iktidara göre yeni adımlar atacaksınız” der ve her şeyi bırakarak, çıkıp gider.
Beş yıl boyunca, onca emek vererek derlediği, notaya aktardığı halk oyunları, Yapı Kredi Bankası tarafından kitap olarak, Sadi Yaver Ataman adıyla çıkartılacaktır.

Sami Yaver, Ruhi Su’ya “Bu senin emeğin. Ama böyle istediler” der. Mahkemede de bu sözleri tekrarlayınca Ruhi Su, açtığı davayı kazanır. Tazminat istememiştir. İkinci baskının Ruhi Su adıyla çıkmasına karar verilse de, Yapı Kredi ikinci baskıyı yapmayacaktır. Ancak bu kitap, Ruhi Su’nun ölümünden sonra, Ruhi Su imzasıyla, Kültür Bakanlığı’nın katkılarıyla çıkacaktır.

Ses ve Tel Birliği Korosu’ndan
Ruhi Su Dostlar Korosu’na…
İlk koro çalışmasını 1936’da kurduğu Müzik Öğretmenliler Korosu ile gerçekleştirir. Koronun başına öğretmenleri Ahmet Adnan Saygun vardır. Koronun adı, döneme ait belgelerde, Ses ve Tel Birliği Korosu olarak geçer.

İkinci koro çalışmasını ise, 1944-1947 yılları arasında Ankara Üniversitesi DTCF’nde oluşturduğu koro ile yürütür.
Ruhi Su, hapishane yaşamı boyunca da kısa dönemli koro çalışmaları yapar.
Altmışlı yılların sonuna doğru, Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerinden de bir koro kurar.
Gezilerinde ve dost sohbetlerinde koro oluşturup türküler söylemeyi bir yaşam biçimine dönüştürür.
1964 yılında bir festivalde, arkasında bir çocuk korosu ile sahnededir…

1974 yılında, Dostlar Tiyatrosu oyuncularından bir koro kurar. Bu birliktelikten çok mutlu olan Genco Erkal ve arkadaşları, yeni bir koro kurmasını önerirler.

Ruhi Su’nun en önemli korosu, 1975’te Dostlar Tiyatrosu önerisiyle ve bünyesinde, ilk üyelerini sınavla seçerek kurduğu Dostlar Korosu’dur. O sıralarda, Sümeyra Çakır da, Ruhi Su’dan ders almaktadır. Aynı yıl, Sümeyra da korist olarak, Dostlar Korosu’na katılır.

Dostlar Korosu, Ruhi Su yönetiminde, çoksesli türkü çalışmalarının ilk örneklerini, iki sesli türküleri seslendirdiği konserlerde vermeye başlar.

1976’nın sonunda El Kapıları, 1977’de Sabahın Sahibi Var, 1978’de Semahlar uzunçalarında Dostlar Korosu, Ruhi Su’ya eşlik eder. Karşılaşılan nice güçlüğe karşın, çok sayıda konser verirler. 1980 yılında 12 Eylül darbesinin baskıcı yönetimi altında çalışmalarına ara vermek zorunda kalırlar. Bu suskunluk, Ruhi Su’nun aramızdan ayrıldığı 1985 yılına kadar sürer.
Dostlar Korosu, 1986’da önce Ruhi Su’yu anma gecelerine katılmak üzere biraraya gelir. Çalışmalarını; Timur Selçuk, Sarper Özsan, Hüseyin Tutkun, Cenan Akın, Öcal Öcalan, Refik Köksal, Cengiz Ünal , Ortaç Aydınoğlu, Berktay T. Akyıldız gibi değerli müzik adamları yönetiminde sürdürür. Koro, 1987’de hocasına saygı ifadesi olarak, adını ekleyerek “Ruhi Su Dostlar Korosu” adını alır. Yüzlerce konser verir, çok sayıda sanatçı ile birlikte sahne alır. Beş yüzün üzerinde korist ve çok sayıda müzik insanı yetiştirmiştir. Ülkemizde, bunca yıldır yaşamını kesintisiz sürdüren, varlığını koruyan bir kaç amatör korodan biridir.

Ruhi Su ilk kez 1977 yılında Ahmet İsvan ve Necdet Uğur’un yoğun uğraşıları sonucu pasaport alabildi. Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere, Fransa ve Avustralya’da konserler verdi. Pasaportunun süresi doldu. Yeni pasaport başvurusu, yakalandığı prostat kanserinin tedavisi için yapıldı ancak hiçbir gerekçe gösterilmeden reddedildi. Kamuoyu, Cumhuriyet Gazetesi’nde yer alan bir haberden, altı Alman sanatçının Kültür Bakanlığı’na baş vurduğunu öğrendi. Heinrich Böll, Wolf Bierman, Ingeborg Drewitz, Günter Grass, Siegfried Lenz,Günter Wallraff imzalı mektupta, Kültür Bakanlığı’ndan Ruhi Su’nun yurt dışında tedavi edilebilmesi için pasaport verilmesine aracı olması isteniyordu. Aynı sanatçılar Ruhi Su’ya da bir mektup göndermişlerdi. Ülkemizin ve tüm uygar ülkelerin aydınları, sanatçıları bu insalık dışı, anlamsız ve utanç verici direnişi kırmak için seferber oldular. Nihayet kapılar aralandı ve Ruhi Su’nun “tedavi” amaçlı olarak ve “yalnız bir defaya mahsus olmak üzere” yurtdışına çıkmasına izin verildi. Ama artık çok geçti. 20 Eylül 1985 Cuma günü Cerrahpaşa Onkoloji Kliniğinde hayatını kaybetti. Doktoru Prof. Bülent Berkarda idi. 22 Eylül 1985 Pazar günü Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verildi. Ruhi Su’nun cenaze törenine binlerce kişi katıldı ve cenaze 12 Eylül Dönemi’nin ilk büyük kitle gösterisi haline dönüştü. Cenazede gözaltına alınan 163 kişi İstanbul siyasi şubede 15 gün süreyle gözaltında tutuldu.
 

Kendisi Alevi Deyişlerini okumuş, Pir Sultan'ın, Hatayi'nin ve diğer ozanların deyişlerini yorumlamıştır. Nazım Hikmet'in şiirlerini ilk besteleyenlerdendir. 1954'te hapisteyken söylediği Mahsusmahal adlı türküsüyle ünlendi.

Ruhi Su, ölümüne kadar 16 tane 45'lik plak, 11 uzunçalar çıkardı. Ölümünden sonra kurulan Ruhi Su Kültür ve Sanat Vakfı aracılığıyla eşi Sıdıka Su (ölümü-18 Ekim 2006) ve oğlu Ilgın Su özel arşivlerdeki ses kayıtlarından yararlanarak plak, kaset ve CD üretimini sürdürdüler. Vakfın merkezi Beyoğlu, İstanbul'da. (EÜ)

1978 yılında romatizma şikayeti ile gittiği hastanede kemik iliği kanseri başlangıcında olduğunu öğrendi. Askeri yönetimin uzun süreli direnişinin ardından bir defaya mahsus olmak üzere pasaport çıkarıldı. Almanya'ya gittiğinde Dr. Seyfi Önder tarafından yapılan tedavi sonuç vermedi. 1983 senesinde bacaklarında aşırı his kaybı olduğu için hastaneye yatırıldı.17 Eylül 1985 tarihinde eşi Sıdıka Su'ya vasiyetnamesini yazdırdı.[kaynak belirtilmeli] 20 Eylül 1985 günü derin bir sinir krizi geçirdi. Akşam saatlerine doğru sinir krizi beyin kanamasına dönüştü. 

Dört saatlik uzun bir uğraşıya rağmen akşam saat 21.09'da hayatını kaybetti. Ölümünden 22 gün sonra cenazesi İstanbul'a götürüldü. Ruhi Su'nun cenaze törenine binlerce kişi katıldı ve cenaze 12 Eylül döneminin ilk büyük kitle gösterisi haline dönüştü. Cenazede gözaltına alınan 163 kişi İstanbul siyasi şubede 15 gün süreyle gözaltında tutuldu.

Albümleri

(1971) Seferberlik Türküleri ve Kuvayi Milliye Destanı
(1972) Yunus Emre
(1972) Karacaoğlan
(1972) Pir Sultan Abdal
(1974) Şiirler - Türküler
(1974) Köroğlu
(1977) El Kapıları (Sümeyra Çakır ile birlikte)
(1977) Sabahın Sahibi Var (Sümeyra Çakır ile birlikte)
(1993) Semahlar
(1993) Çocuklar, Göçler, Balıklar
(1993) Zeybekler
(1986) Pir Sultan'dan Levni'ye
(1993) Ezgili Yürek
(1993) Ekin İdim Oldum Harman
(1987) Kadıköy Tiyatrosu Konseri
(1988) Beydağı'nın Başı
(1988) Dadaloğlu ve Çevresi
(1989) Huma Kuşu ve Taşlamalar
(1990) Sultan Suyu "Pir Sultan Abdal'dan Deyişler"
(1991) Dostlar Tiyatrosu Konseri (Sümeyra Çakır ile birlikte)
(1992) Ankara'nın Taşına Bak
(1993) Uyur İken Uyardılar
(1994) Barabar
(1995) Aman Of