Seçim Sistemi Değişiyor | Yeni Seçim Sistemi Nasıl Olacak

2019'da ilk defa uygulanacak yeni seçim sistemi nasıl olacak? Yeni sistemde kimsenin yeri garanti değil herkes çalışacak. Yeni seçim sistemi nasıl olacak detaylar burada.

Değişecek kanunlar arasında Siyasi Partiler ile Seçim Kanunu da var. AK Parti’de 12 kişilik ekip, Seçim Kanunu üzerinde çalışıyor. Üzerinde çalışılan seçim sistemleri arasında 'daraltılmış tercihli sistem' de yer alıyor. Bu sistemde partiler, her seçim bölgesi için milletvekili sayısının iki katı aday gösterecek. Seçmen, tercihi ile sıralamayı değiştirecek. Her seçmen sadece bir milletvekiline oy verebilecek. Daraltılmış tercihli sistem, liste başı olsa bile kimseye seçilme garantisi vermiyor.

Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemini öngören Anayasa değişikliğinin ardından gözler yeni seçim sistemine çevrildi. AK Parti’de 12 kişiden oluşan bir heyet yeni seçim kanunu üzerinde çalışmalarını sürdürüyor. Çalışılan sistemler içinde en dikkat çekici olanı “daraltılmış tercihli sistem.” Türkiye’de en son 1991 seçimlerinde uygulanan daraltılmış tercihli sisteme göre, siyasi partiler, her seçim bölgesi için milletvekili sayısının iki katı aday gösteriyor. Oy pusulalarında her partinin o seçim bölgesindeki milletvekili adaylarının isimleri yer alıyor. Vatandaş oy kullanırken, önce partiyi tercih ediyor ardından da kimi milletvekili görmek istiyorsa onu işaretliyor.

YENİ SİSTEMLE 2019'A

16 Nisan referandumu ile kabul edilen Anayasa'ya göre, Türkiye parlamenter sistemden cumhurbaşkanlığı sistemine geçti. 2019’da yeni sistemle ilk kez seçime gidilecek. Anayasa değişikliği nedeniyle uyum yasaları adı altında çokça kanunda değişiklikler yapılacak. Değişiklik yapılacak kanunlar arasında Siyasi Partiler Kanunu ile Seçim Kanunu da yer alıyor. AK Parti’de 12 kişiden oluşan bir ekip, Seçim Kanunu üzerinde çalışmalar yürütüyor. Hem seçim barajı hem de seçim sistemi üzerinde kapsamlı çalışmalar yapan AK Parti’deki ekip, yeni döneme en uygun seçim sistemi için bütün seçenekleri masaya yatırmış durumda.

ÖNEMLİ OLAN MİLLETİN SIRALAMASI

Üzerinde çalışılan seçim sistemleri arasında “daraltılmış tercihli sistem” de yer alıyor. Daraltılmış tercihli seçim sistemine göre, seçim bölgeleri sayısı arttırılacak, 6’dan fazla milletvekili çıkaran illerde birden çok seçim bölgesi oluşturulacak. Siyasi partiler, her bir seçim bölgesi için milaletvekili sayısının iki katı aday gösterecek. Partiler, Yüksek Seçim Kurulu’na verdikleri listelerde sıralama yapacak. Ancak, seçmen tercihi ile sıralamayı değiştirebilecek. Daraltılmış tercihli sisteme göre, esas olan sıralama değil seçmenin tercihi olacak. Her seçmen sadece bir milletvekiline oy verebilecek.

KİMSENİN YERİ GARANTİ DEĞİL HERKES ÇALIŞACAK

Mevcut seçim sistemine göre liste başı olan adayların seçilmesi neredeyse garanti iken, listenin ortalarına ve sonlarına doğru seçilme ihtimali giderek azalıyor. Listenin ilk sırasında yer alan aday “nasılsa seçileceğim” anlayışıyla rehavet gösterirken, listede ön sıralarda “nasılsa seçilemeyeceğim” diyerek seçim çalışmalarına katkıda bulunmuyor. Seçimde bütün yük orta sıralardaki adaylara kalıyor. Daraltılmış tercihli sistemde ise sıralama kimseye seçilme garantisi sağlamıyor. Listenin neresinde olunursa olunsun, kim daha fazla çalışır ve halkın tercihini elde ederse o seçilmiş olacak. Yani bütün adaylar eşit şartlarda yarışacak. 

KONTENJAN VEYA TÜRKİYE VEKİLLİĞİ

Anayasa değişikliği ile milletvekili sayısı 550’den 600’ye çıkarıldı. Seçim barajının yanı sıra Türkiye vekilliğinin de ele alındığı çalışmada, 100 vekilin partilerin oy oranlarına göre tahsis edilmesi de konuşulan konular arasında yer alıyor. Türkiye milletvekilliği kabul görmezse, daraltılmış tercihli sitemde bazı sıralamaların kontenjan olarak ayrılıp tercih dışı tutulması öngörülüyor. Kontenjan sırada aday gösterilen vekil adayları tercih dışı seçilecek.

LİDER FAKTÖRÜ AZALACAK

Mevcut sistemde bir siyasi partinin iktidar olabilmesi için Meclis’te de çoğunluğu sağlamış gerekiyor. Dolayısıyla seçmen kimi başbakan görmek istiyor idiyse onun partisinin vekillerine de oy veriyor. Lidere göre oy verildiği için milletvekili adayları bazen ikinci planda kalabiliyor. Yeni Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı seçilen kişi 5 yıl boyunca Meclis’ten güvenoyu almaksızın ülkeyi yönetebilecek. Vatandaş kimin ülkeyi yönetmesini istiyorsa direkt kendisi belirleyecek. Milletvekili seçimine gelince, vatandaş istikrar, tek başına iktidar gibi hiçbir kaygısı olamadan tercihini yapacak. Dolayısıyla siyasi partiler, yeni sistemde halkın daha çok tercihini kazanabilecek isimleri aday göstermek durumunda kalacaklar.