Türkiye erken seçime gidiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan Beştepe'de düzenlediği basın açıklamasında Bahçeli'nin "Erken seçime gidelim, daha fazla vakit kaybetmeyelim" açıklamasına Erdoğan tepkisiz kalmadı 24 saat geçmeden 24 Haziran'da erken seçim olacağını açıkladı. Şimdi herkes 24 Haziran'da hangi seçimin olacağını merakla araştırıyor. Önce meclis genel kurulunda görüşülecek olan bu yasa ardından Genel Kurulda görüşülecek. İşte 2018'in erken seçim macerasına dair merak edilenler. 24 Haziran'da hangi seçimler olacak? Yerel seçimler ne zaman yapılacak?
YENİ SİSTEM HAKKINDA BİLGİ VERDİ
Diğer yandan, ilk defa Cumhurbaşkanlığı seçimi ile milletvekili seçimi bir arada olacak. Bu noktada genel seçimler, anayasal takvimde 24 Mart 2019'da olan yerel seçimlerden önce yapılmış olacak. Yeni sistemde Cumhurbaşkanı, 5'er yıllığına en fazla iki kez seçilebilecek. Seçim iki turlu olacak. İlk turda yüzde 50 oy çıkmazsa ikinci tura en fazla oyu alan iki aday katılacak. Burada da en yüksek oyu alan cumhurbaşkanı seçilecek. Meclis'te grubu bulunan partiler de Cumhurbaşkanlığı için aday gösterebilecek. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, parti üyesi olmayanlar 100 bin imza toplayarak Cumhurbaşkanı adayı olabilecek.
NE KADAR OYLA ERKEN SEÇİME GİDİLEBİLİR?
Anayasa'ya göre, muhtemel bir erken seçim kararı Türkiye Büyük Millet Meclis'i tarafından alınacak. Meclis tatildeyse, en az 110 milletvekilinin imzasıyla TBMM olağanüsüt toplantıya çağrılacak. TBMM Başkanlık Divanı'na erken seçim için verilecek önerge çoğunluğun evet oyunu alırsa erken seçime gidilecek. Erken seçim kararının ardından Yüksek Seçim Kurulu takvim açıklayacak. 24 Haziran 2018 tarihinde seçime gidiliyor. Milletvekili genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi Ramazan Bayramı'ndan hemen sonraki pazar günü yapılacak.
BUGÜN DEĞERLENDİRİLDİ
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin, dün partisinin grup toplantısında "3 Kasım 2019'u beklemeyelim, 26 Ağustos'ta erken seçim yapılsın" açıklaması sonrasında 'erken seçim' tartışmaları başladı.Dün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım, grup toplantısından sonra parti yetkilileriyle bir araya gelerek konuyu değerlendirdi.
TÜRKİYE’DE ERKEN SEÇİMLERDE HANGİ SONUÇLAR ALINDI?
*İlk erken seçim 1957: Demokrat Parti 54’te altığı %57’lik oydan %47’ye düştü.
*1987 erken seçimi: Anavatan Partisi 83 seçimlerinde adlığı %45’lik oydan %36’ya düştü.
*1991 erken seçimleri: Anavatan Partisi 1987’de aldığı ve iktidar olduğu %36’lık oydan, %24’e düştü iktidarı da kaybetti. Birinci parti Doğru Yol Partisi oldu %27 oy aldı
*1995 erken seçimleri: 1991 seçimlerinde %27’lik bir oy alan Doğru Yol Partisi 1995 erken seçimlerinde %19 oy alarak üçüncü sıraya düştü. İlk sırayı %21 oyla Refay Partisi aldı.
*1999 erken seçimleri: Önceki seçimlerde %21 oy alan Refah Partisi seçime yeni kurulan Fazilet Partisi olarak girdi ve %15 oy alarak ilk sıradan üçüncü sıraya düştü. İlk sıraya ise Demokratik Sol Parti %22 oy alarak yükseldi.
*2002 erken seçimleri: Mecliste olan bütün partilerin barajın altında kaldığı seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi %34.3, Cumhuriyet Halk Partisi %19.4 oy aldı.
PEKİ ERKEN SEÇİM NASIL OLUR?
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 77. Maddesi'ne göre: Milletvekili seçimleri 4 yılda bir yapılır.Bu süre dolmadan gidilen seçimlere ise erken seçim denir.
ERKEN SEÇİM KARARI NASIL ALINIR?
Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebileceği gibi, Anayasada belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler yenilenir. Süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir. Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.
ERKEN SEÇİM NE ZAMAN YAPILIR?
Anayasa'nın 77'nci maddesine göre, erken seçim kararını TBMM ya da Cumhurbaşkanı verebiliyor. Erken seçim kararı TBMM tarafından verilmişse Meclis seçimin yapılacağı tarihi de belirliyor. Yenileme kararının Cumhurbaşkanı'nca verilmesi halinde ise bu kararın alındığı günden sonra gelen 90. günü takip eden ilk Pazar günü seçim yapılıyor. Seçimin yenilenmesine TBMM veya Cumhurbaşkanı'nca karar verilmesi halinde, durum Bakanlar Kurulu tarafından 48 saat içinde ilan ediliyor.
5 ADIMDA ERKEN SEÇİM SÜRECİNİN İŞLEYİŞİ
1- TBMM'nin onayı
Erken seçime gidebilmek için anayasa değişikliği gerekmiyor, ama kararın Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafindan onaylanması şart. TBMM'de toplam 539 milletvekili var. Erken seçime gidilmesinin kabulü için tezkereye 276 milletvekilinin onay vermesi gerekiyor.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Meclis başkanı dışında 317 milletvekiline sahip. AKP ile MHP'nin toplam sandalye sayısı ise 352. Dolayısıyla iki partinin 'evet' demesi erken seçim önünde engel bırakmıyor.
HDP ile CHP de erken seçime hazır olduklarını söyledi. Oylamada 'Hayır' deseler dahi, MHP ile AKP'nin oyları seçime gidilmesi için yeterli olacak.
2- YSK takvimi açıklayacak
Erken seçim kararı alınmasından sonra propaganda ve seçim kurallarını belirleyecek ve kampanyalar başlayacak.
YSK ilan edilen seçim tarihine göre seçime gidecek partilerin belirlenmesi, adayların ilanı, seçmen kütüklerinin yenilenmesi, il ve ilçe seçim kurullarının belirlenmesi, oy pusulalarının bastırılması hazırlığına başlıyor.
YSK, 1 Ocak itibariyle seçime girebilecek dokuz partiyi açıklamıştı.
YSK'nın 298 sayılı 'Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun' ile 2820 sayılı 'Siyasi Partiler Kanunu'nun ilgili maddelerine göre, 1 Ocak'tan en az 6 ay öncesi itibariyla illerin en az yarısında teşkilat kurtukları ve büyük kongrelerini yaptıkları saptanan partilerin seçime girebileceğini duyurdu. Bu partilerin de AKP, Bağımsız Türkiye Partisi, BBP, CHP, DP, HDP, MHP, Saadet Partisi ve Vatan Partisi olduğu belirtildi.
25 Ekim 2017'de kurulan İYİ Parti'nin altı ayı 1 Eylül'de doluyor, parti örgütlenmesini tamamlayamazsa İYİ Parti'nin TBMM'de grup kurması gerekiyor.
3- Yeni seçim sistemi nasıl işleyecek?
Türkiye, 2017 referandumuyla kabul edilen anayasa değişiklikleriyle ilk defa Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerini bir arada yapacak.
TBMM'de grubu bulunan siyasi partiler Cumhurbaşkanı için aday gösterecek. TBMM dışından aday gösterilenler için ise 100 bin imza gerekiyor.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda adayların hiçbiri yüzde 50'ye ulaşamazsa en çok oyu alan iki aday ikinci tura kalacak. İkinci turda da en yüksek oyu alan isim 5 yıllık Cumhurbaşkanlığı koltuğuna geçecek.
Cumhurbaşkanı en fazla iki defa seçilebilecek. Yeni anayasaya göre, meclisteki milletvekili sayısı da 550'den 600'e çıkarıldı. Yeni düzenlemede Ankara'da seçilecek milletvekili sayısı 32'den 36'ya, İstanbul'da seçilecek milletvekili sayısı da 88'den 97'ye yükseldi.
Antalya'nın çıkaracağı milletvekili sayısı 2, Adana'nın 1, Bursa'nın 1, Aydın'ın 1, Denizli'nin 1, Diyarbakır'ın da 1 arttı.
4- Partiler erken seçime ne diyor?
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin Salı günkü erken seçim çağrısına siyasi partiler de karşılık verdi. AKP'de karar için Erdoğan işaret edilirken, genel hava "Ok yaydan çıktı, seçim kaçınılmaz"a dönüştü.
CHP'den ilk yanıt 'hodri meydan' oldu. Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan, "Hodri meydan, erken seçime hazırız. Türkiye'yi bu sıkışmışlıktan çıkarmanın yolu seçimdir" dedi.
HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan da, "Bir karar aldıysanız, Halkların Demokratik Partisi olarak size hodri meydan diyoruz. Biz seçime de varız" dedi.
İYİ Parti lideri Meral Akşener de partisinin yasal olarak seçime girip giremeyeceği tartışmalarına ilişkin "Zamanında ya da erken, bizim için fark etmez. Bizim için telaşlanacak bir durum yok" diye konuştu.
Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu da "Türkiye'nin hakikaten bugünkü şartlarda daha ileriye gitmesi mümkün değildir" diyerek Bahçeli'nin çağrısına destek verdi.
5- İttifak planları
Erken seçimler, 2017 referandumuyla kabul edilen yeni anayasanın da resmi olarak yürürlüğe girmiş olması anlamına gelecek.
Cumhurbaşkanı yürütmenin başı olurken, başbakanlık makamı da kalkacak. Partisiyle ilişiği kesilmeyecek cumhurbaşkanının kararname çıkarma yetkisi olacak.
Cumhurbaşkanının yetkilerinin genişlemesiyle siyasi partiler de hesaplarını 'başkanlık' ve milletvekili seçime göre yapıyor.
MHP ile AKP'nin seçime 'Cumhur ittifakı'yla girmesi bekleniyor. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 8 Ocak'ta partisinin Cumhurbaşkanı adayı göstermeyeceğini ve Erdoğan'ı destekleyeceklerini söyledi ve bunun adının da 'Cumhur İttifakı' olabileceğini ifade etti.
AKP'nin de kabul etmesiyle siyasi partilerin isimlerinin oy pusulasında yer alacağı resmi ittifak düzenlemesi TBMM'de de kabul edildi.
Referandumda 'Hayır' diyen siyasi partilerin cumhurbaşkanı seçiminin ilk turunda kendi adaylarını çıkarması, ikinci turunda da en fazla oy alan partinin adayını desteklemeleri beklentisi var.
İYİ Parti lideri Meral Akşener 2017 Aralık ayında Cumhurbaşkanlığı'na aday olacağını duyurmuştu.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ise, Mart ayındaki açıklamasında Cumhurbaşkanı adayları için "Yıpranmamış kişiler arasından seçilmesi lazım. Kafamızda birden fazla isim var" dedi.
Tutuklu bulunan eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş, Bahçeli'nin erken seçim çağrısı sonrası partisinin "seçime hazır" olduğunu söyledi. Demirtaş'ın avukatları aracılığıyla yaptığı açıklamada, "Siyasi yasaklı olsam da olmasam da aday olsam da olmasam da HDP ve şahsım, cumhurbaşkanlığı seçiminde çok iddialıyız ve sonucu kesinlikle bizim tutumumuz belirleyecek" dedi.
Saadet Partisi Genel Başkanı Karamollaoğlu da Nisan'da BBC Türkçe'ye verdiği mülakatta, cumhurbaşkanı adaylarını seçim tarihi belli olduğu zaman açıklayacaklarını söylemiş, ittifak arayışı için şartları konusunda da "Cumhurbaşkanı kesinlikle kanunların üstünde olmamalı … Adalet bağımsız olmalı" demişti.