Kültür ve Turizm Bakanlığı ile üniversite arasında söz konusu parçaların Türkiye’ye resmen iadesini öngören anlaşma, Türkiye’nin Chicago Başkonsolosluğunda imzalandı. Anlaşmaya Türkiye adına New York Kültür ve Tanıtma Ofisi Direktörü Tülin Sermin Özduran, Bowling Green Eyalet Üniversitesi adına da Rektör Dr. Rodney Rogers, Sanat ve Bilim Fakültesi Dekanı Dr. Raymond Craig ile üniversitenin Başkan Yardımcısı Sean P. FitzGerald imza koydu.
Anlaşmayla ilgili yazılı bir açıklama yapan Özduran, Zeugma parçalarının Türkiye’ye dönecek olmasından dolayı çok mutlu olduklarını kaydetti. Uluslararası arenada kültürel ilişkilerin karşılıklı anlayış ile yürütülmesinin öneminin bugünkü anlaşma ile bir kez daha vurgulandığına işaret eden Özduran, Dışişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Gaziantep Büyükşehir Belediyesine teşekkür etti.
Üniversite yönetimi ise yaptığı açıklamada, meşhur Çingene Kızı mozaiğine ait 12 parçanın bu yıl içinde Türkiye’ye gönderileceğini duyurdu. İmza töreninde hazır bulunan Türkiye’nin Chicago Başkonsolosu Umut Acar da yaptığı konuşmada, Bowling Green Eyalet Üniversitesi yetkililerine gösterdikleri iyi niyet ve iş birliği için teşekkür etti. İmzalanmakta olan anlaşmanın, Gaziantep ve üniversite arasında uzun dönemli bir iş birliğinin de başlangıcı olacağını düşündüğünü belirten Acar, “Dünyanın farklı yerlerindeki arkeolojik ve kültürel mirasımızın ülkemize yeniden kazandırılması konusundaki çalışmalarından ötürü Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığına teşekkür ederim” diye konuştu.
1960'lı yıllarda Zeugma ören yerinde gerçekleştirilen kaçak kazılarda yurt dışına çıkarılan ve 1965'te Bowling Green Devlet Üniversitesince 35 bin dolar karşılığında Peter Marks isimli sanat tacirinden satın alınan Zeugma Mozaikleri, o tarihten beri üniversitedeki Wolfe Sanat Merkezi girişinde üzeri cam panel içinde döşenmiş vaziyette sergileniyordu.
İLK GİRİŞİM 2012'DE
Bakanlık, eserlerin iadesi için ilk girişimini Şubat 2012'de yapılan tespitlerin hemen ardından Dışişleri Bakanlığı kanalıyla yapmıştı. Fakat o dönem üniversite yönetimi, eseri satın alırken ödedikleri 35 bin doların 2012 kurlarıyla 260 bin dolara denk geldiğini belirterek, bu paranın kendilerine ödenmesi şartıyla eseri iade edeceğini bildirmişti. Üniversite, ikinci seçenek olarak da her yıl 20, toplamda ise 200 Türk öğrencinin kendi bünyelerinde eğitim almasının sağlanmasını istemişti.
Bakanlık yetkilileri ise üniversitenin her iki talebini de etik açıdan doğru olmadığı için reddetmiş, üniversiteye eserleri iade ederek sergileyecekleri duyarlı davranışın eserin sergilendiği yer de dahil olmak üzere tüm mecralarda tanıtılacağı sözünü vermişti.
İKİNCİ ADIM ATILDI
Üniversitenin bu tutumu nedeniyle askıya alınan fakat Bakanlık uzmanlarınca sürekli takip edilen Zeugma Mozaikleri için 2017 yılında ikinci girişim yapılmıştı. Kültür ve Turizm Bakanlığı, yönetimi değişen üniversiteye Türkiye'nin Chicago Başkonsolosluğu kanalıyla Zeugma Mozaiklerinin iade edilmesi için yeni bir yazı yollamıştı. Yazıda Türkiye topraklarına ait olduğu net bir şekilde ifade edilen mozaiklerin iade edilmesi için bir toplantı yapılması istenmişti.
Gaziantep Büyükşehir Belediyesi, Bowling Green Eyalet Üniversitesindeki Wolfe Sanat Merkezinde sergilenmek üzere eserlerin replikalarının yaptırılmasını üslenirken, parçaların Türkiye’ye nakliyesi Kültür ve Turizm Bakanlığınca gerçekleştirilecek.