Adıyaman Kahta ilçesinin nüfusu, yüzölçümü, kısa tarihçesi ve köyleri

Kahta nüfusu 2017 yılına göre 120.859.

Bu nüfus, 61.193 erkek ve 59.666 kadından oluşmaktadır.

Yüzde olarak ise: %50,63 erkek, %49,37 kadındır.

KAHTA İLÇESİNİN TARİHÇESİ : Kâhta, medeniyetlerin doğuş yeri olan Mezopotamya’ya yakınlığı nedeniyle tarih süreci içerisinde sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmış önemli bir yerleşim merkezidir. M.Ö. VII. yüzyılda Asur, VI. yüzyılda Pers, IV. yüzyılda Makedon ve Seleukos egemenliğinin hüküm sürdüğü görülmektedir. M.Ö. I.yüzyılda bölgede hüküm süren Arsames, günümüze önemli tarihi eserler bırakmıştır. Kommagenelilerin atası olan Arsames, bugünkü Fırat Arsameia’sı olarak bilinen Gerger Kalesi ile Nymhois Arkameia’sının kurucusudur. M.Ö.109’da bağımsızlığına kavuşan, doğu ve batının kültür, sanat ve inançlarının sentezi olan Kommagene Medeniyeti M.S. 72’de Anadolu’da Romalılar tarafından ortadan kaldırılarak Suriye Eyaletine bağlanan son krallık olmuştur.

Kâhta, Arap, Ermeni, Artuklular, Haçlı Seferlerini müteakiben Selçuklular, Babiller, Moğollar, Memlükler ve Dulkadiroğuları hâkimiyetinde kaldıktan sonra 1516 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı hâkimiyetine girerek önce Dulkadirli Emaretine, Kanuni zamanında ise sancak merkezi haline getirilen Samsat’a bağlanarak Zülkadiriye Eyaletine (Maraş) bağlanır.

Kâhta 1531 yılında Malatya’ya, 1349 yılında ise Hısn-ı Mansur’a (Adıyaman) bağlanır. 1859 yılında Malatya sancak olunca Kâhta’da diğer kazalar gibi yeniden Malatya’ya bağlanır. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasına kadar devam eder.

Kâhta Cumhuriyet döneminde Malatya’ya bağlı bir ilçe olarak yapılandırılır. Cumhuriyetin ilk yıllarında yer değiştirerek eski Kâhta’nın 26 k.m. güneyindeki şimdiki yerine taşınır. İlçemiz 1954 yılında Adıyaman’ın il olmasına müteakip, Adıyaman’a bağlanmıştır.

İlçe Adının Kaynağı; Kâhta adının nereden geldiği yolunda kaynaklarda pek bilgi olmamakla beraber, tarihte, Orta Asya’da Ötüken ve Karakurum yakınında Kâhta isimli bir kentin varlığı göz önüne alınırsa Kâhta isminin Orta Asya kökenli bir isim olduğu sonucu çıkarılabilir. “Kâhta” isminin Persçe’de “Dağın Eteği” anlamına geldiği ve Kommagenelilerden önce bölgede hâkim olan Persler tarafından kullanıldığı, bu adın da eski yerleşim yerinin konumundan kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Eski ilçe merkezi Eski Kâhta’dır ve Nemrut Dağının eteklerinde yer almaktadır.

Bugün dünyanın sekizinci harikası olarak tanımlanan, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesinde yer alan, ülkemizin tanıtımına büyük katkı sağlayan önemli bir turizm çekim merkezi konumundaki Nemrut Dağı tepesinde bulunan Kommagene Kralı Antiochus Theos’un Anıt Mezarı Kommagenelilerin bıraktığı en önemli tarihi mirastır. Kommagenelilerden kalan tarihi ören yerleri bugün ilçenin en önemli ekonomik kaynağını teşkil etmektedir. İlçe sınırları içersinde bulunan Nemrut Dağı ören yerindeki tarihi eserler, 1987’de UNESCO tarafından dünya kültür mirası olarak ilan edilmiştir.

Nemrut’ u özel kılan nedir? 

Platform oluşturmak için dağın tepesinden 200,000 m3’lük kütle, elle yontulmuştur.
Bu platform üzerinde, 150 metre çapında, matematiksel bir koni inşa edilmiştir.
Uzak bir vadiden çıkartılan ve her biri altı ton ağırlığındaki taş bloklar dağın tepesine taşınmış ve her biri on metre yüksekliğinde on anıt yontulmuştur.

Dünyanın en büyük horoskopu buradadır.

Bu horoskop Ay’ın, üç gezegenin ve Leo’nun 19 yıldızının 2100 yıl önceki konumlarının betimlendiği 2 x 2.5 metre büyüklüğünde taş bir plakaya oyulmuş, dünyanın en eski horoskopu olan ‘Aslanlı horoskop’tur.

Kral 1. Antiochos’un mezarının Tutankhamon’un mezarı kadar zengin olduğu sanılmaktadır.

500 metreden daha uzun yazıtlarda bir krallığının öyküsü anlatılmaktadır.

Eşsiz sanat üslubu eski Yunan ve Pers etkilerini yansıtır.

Varlığı bilinmekle beraber Antiochos’un mezarı henüz keşfedilememiştir. 1989 - 1990 yıllarında yapılan jeofiziksel araştırmalar sonucunda Uluslararası Nemrud Vakfı (UNV) mezarın konumu hakkında detaylı bilgi elde etmiştir. Arkeologlar Kral 1. Antiochos’un mezarının Mısır firavunlarının ki kadar önemli olduğu kanısındadırlar.

Doğu-Batı Medeniyetinin, 2150 m. yükseklikte  muhteşem bir piramitteki  kesişme noktası, Dünyanın sekizinci harikası Nemrut. Yüksekliği 10 metreyi bulan büyüleyici heykelleriyle, metrelerce uzunluktaki kitabeleriyle, UNESCO Dünya Kültür Mirasında yer almaktadır. İki bin yıldır güneşin doğuşunu ve batışını 2150 m. yükseklikte izleyen dev heykellerin sırrının çözülmesi için KOMMAGENE UYGARLIĞI' nın keşfine gitmek gerekir.

Osmanlı İmparatorluğu' nda asker  danışman olarak görev yapan ve tarihi eserlere ilgi duyan Alman subay Helmut Von Moltke, 1838'de bölgedeki araştırmaları sırasında bölgedeki tarihi kalıntılar hakkında bilgi verdiği ' Türkiye'deki Durum ve Olaylar Hakkında Mektuplar' adlı kitabında nedense Nemrut Dağı'ndaki heykellerden söz etmemiştir. Nemrut Dağı'nın zirvesindeki eserlerden ilk söz eden ve bunların Asurlular'dan kalma olduğunu tahmin eden,1881'de Diyarbakır'da yol yapım işlerinde görevli Alman Mühendis Karl Sester'dir. Sester'in verdiği bilgiler doğrultusunda Kraliyet Akademisi tarafından araştırma yapmak üzere bölgeye gönderilen genç bilim adamı Otto Punchtein başkanlığındaki ekip, Nemrut Dağı'nın tepesindeki tümülüs ve tümülüsün doğu ve batı yanlarında oluşturulmuş teraslar üzerindeki devasa heykelleri ve çeşitli kabartmalardan oluşan eserler üzerinde çalışır. 

Gündoğumu ve günbatımının tüm ihtişamıyla  izlenebildiği bu tepede, Kommagene Kralı 1. Antiochus kendisi için görkemli bir anıt mezar, mezar odasının üzerine kırma taşlardan oluşan bir tümülüs  ve tümülüsün üç tarafını çevreleyen kutsal alanlar inşa ettirmiştir. Tümülüs, Kral 1. Antiochus' un şerefine tertiplenen törenlere mahsus 3 terasla çevrilidir. Doğu, batı ve      kuzey terasları olarak adlandırılan bu alanlardan doğu ve batı teraslarda; sıra halinde dizilmiş blok halinde 8 yontma taşın üst üste oturtulmasıyla oluşturulan 8- 10 metre yüksekliğinde muhteşem heykeller, kabartmalar ve yazıtlar bulunmaktadır. Heykeller, bir aslan ve bir kartal heykeliyle başlar ve aynı düzende son bulur. Hayvanların kralı olan aslan yeryüzündeki gücü, tanrıların habercisi olan kartal ise göksel gücü sembolize eder. Heykeller her iki tarafta da şu şekilde sıralanmıştır.

Kral 1. Antiochus (Theos); Fortuna (Theichye- Kommagene-Tanrıça) Zeus (Oromasdes); Apollo (Mithras-Helios-Hermes) Herakles (Ares-Artagnes).

DOĞU TERASI

Kommagene ülkesinde güneşin doğuşunu ilk gören yer olan doğu terasına sert kayalardan oyulmuş merdivenli yollardan çıkılır. Doğu terası; tanrılar galerisi, atalar galerisi ve sunaktan oluşur. Tanrılar galerisindeki devası tanrı heykelleri anıt mezara sırtını dönmüş biçiminde sıralanmıştır.

Tanrılar galerisinin 5 heykelinde biri olan Antiochus, güney uçta ilk sırada yer almaktadır. Kendisini tanrılarla aynı kategoride gören Antiochus, heykelini sıralamaya dahil etmiştir. 2 .Heykel Kommagene-Fortuna Latincede şans, uğur, bereket anlamındadır. Heykeller arasında en uzun olan 3. Heykel Zeus-Oromasdes, Tanrılar tanrısı Kronos'un oğlu, baş tanrı ve gökler hakimidir. 4. Heykel Apollon- Mithras, Anadolu mitolojisinde baş tanrı Zeus'un oğlu olup ışık ve güneş tanrısıdır. Kuvvet ve kudretin sembolü olan Herakles Anadolu'da Herkül adıyla anılır.

Heykellerin her iki yanında içte yer alan göksel gücün temsilcisi kartal ve yanında duran aslan daima tanrıların ve kralların yanında onlara bekçilik etmektedir.

 BATI TERASI

Muhteşem bir gün batımının izlenebildiği, Doğu terasına benzer şekilde yapılmış batı terasında, tanrılar galerisindeki heykel sıralanması ve heykellerin arkasındaki kült yazısı bazı detaylar hariç aynıdır. Doğu terasında farklı olarak, tanrılar galerisinin kuzey ucunda, dördünde Kral Antiochus'un tanrılarla selamlaşması, diğerinde aslan figürü bulunan, kumtaşından yapılmış 5 kabartma (rölyef) bulunmaktadır. Aslan horoskop olarak bilinen kabartma, 25000 yılda bir meydana gelen astrolojik bir olayın sembolize edilmiş halidir.

Doğu ve batı terasının her ikisinde de tanrı heykellerinin tahtlarını oluşturan taş blokların arkasında Grek harfleriyle yazılmış237 satırlık uzun bir kült yazıtı NOMOS bulunmaktadır.

KUZEY TERASI

Burası batı doğu teraslarını birbirine bağlayan 100 metre uzunluğunda bir tören yoludur. 80 metre uzunluğunda tamamlanmamış stel kaideleri bulunur.

Nemrud Dağı’ndaki tapınağı ziyarete gelen hacılar dağın eteklerindeki vadilerde toplandıkları zaman rahibin hizmetkarları onlara su ve yiyecek getirirlerdi. Dağın eteklerinden tapınağa çıkan iki alay merdiveni vardı. Her iki merdivenin sonlarına doğru tapınağa yakın bir yere yerleştirilmiş stellerde Antiochos hacılara kutsal toprağa ayak basmakta olduklarını hatırlatmış ve davranışlarına dikkat etmelerini söylemişti.

Güneydeki alay yolu Kommagene soyluları içindi ve Batı Terası’nda son bulurdu. Kuzeydeki patika halk içindi ve Kuzey Terası’na ulaşırdı.

Kuzey Terası’nda, tapınağın önündeki meydanda, halk tanrıların huzuruna çıkmadan önceki son hazırlıklarını yapardı. Dikkatli bakarsanız, güçlükle de olsa, hacıların Kuzey Terası’na giriş yaptıkları bu yıpranmış yokuşu bulabilirsiniz.

Ziyaretçiler, Batı Terası’nı tapınaktan ayıran 85 metre uzunluğundaki steller dizisi boyunca kortej halinde ilerleyerek Doğu Terası’na ulaşırlardı. Bu stellerde yazıt yoktur zira Antiochos onları varisleri için hazırlatmıştı.

KARAKUŞ TÜMÜLÜSÜ

  Milli Parkın güneybatısında Nemrut dağı yolu üzerinde bulunan, Kommagene Kralı 11. Mithridates tarafından annesi İsas adına yaptırılan anıt mezar, sütun üzerindeki kartaldan dolayı Karakuş Tümülüsü olarak anılmaktadır. Doğu, batı ve güney yönlerde dörder sütun varken günümüze doğuda iki batıda ve güneyde birer sütun kalmıştır. Doğudaki sütun üstünde aslan ve kartal heykel kalıntıları, batıdaki sütunun üstünde tokalaşma stili, yerde aslan heykeli parçası vardır. Nemrut Dağı giriş noktası olarak belirlenen Karakuş Tümülüsü Milli Park Koruma alanı içerisindedir.  

CENDERE KÖPRÜSÜ                                                                                                                          

İlçemize 20 km uzaklıkta Kahta Çayının bir kolu olan Cendere Çayının en çok daraldığı yerde iki ana kaya üzerinde tek kemerli, 92 iri kesme taştan yapılmışCendere Köprüsü  görkemli bir güzelliğe sahiptir. Köprü 2004 yılına kadar her türlü araç geçişine açık halde iken, 2005 yılında yapılan yeni köprünün hizmete girmesiyle araç trafiğine kapatılmıştır. Köprü 1997 – 1998 yıllarında restorasyon görmüştür.

YENİ KALE

 İlçemize bağlı Kocahisar Köyü yakınlarındır. Kommageneliler tarafından inşa edilen Yeni Kale, karşıdaki Arsemeia ile birlikte kullanılmıştır. Romalılar ve ardından Memluklular tarafından  restore edilen Kale en son 1970'lerde Dörner tarafından kısmen onarılmıştır. Kale içinde çarşı, cami, zindan, su  yolları, güvercinlik kalıntıları ve kitabeler bulunmaktadır. Kale'den Nymphois'e inen su yolu bir tünelle Arsameia'ya bağlanmıştır. 80 metreyi bulan bu yolla halen suya ulaşmak mümkündür.

ARSAMİA

Kral 1. Antiochus kitabelerinde söz edildiğine göre, Arsameia İ.Ö. 2. yüzyılın başlarında Kommagenelilerin atası Arsemez tarafından Kahta çayının doğusunda Eski Kahta Kalesinin karşısında kurulmuş, Krallığın yazlık başkenti ve idare merkezidir. Güneydeki tören yolunda Mitras'ın kabartma steli, ayin platformu üzerinde Antiochus-Herakles tokalaşma steli ve bunun önünde Anadolu'nun bilinen en büyük Gerekçe yazıtı, yazıtın bulunduğu yerden başlayan 158 m. derine inen bir tünel ile yazıtın batısında benzer bir kaya dehlizi bulunmaktadır. Tepe üzerindeki platformda Mithridathes Callinichus'un mezar tapınağı ve sarayı yer almaktadır. Yapılan saray kazılarında çok sayıda heykel parçası, bir kraliçe ve Antiochus başı bulunmuştur.            

SELÇUK KÖPRÜSÜ

Selçuklu dönemine ait Selçuk Köprüsü, Eski Kale ile Yeni Kale arasından geçen nyphosis çayı üzerinde yer alır.