Akaid, akd kökünden türetilmiş olan akîde kelimesinin çoğuludur. Akîde, sözlükte "gönülden bağlanılan, düğüm atmışçasına sağlam inanılan şey" demektir. Dinî literatürde akîde, "inanılması zorunlu olan ilke" (iman esası, mü'menün bih), çoğulu olan akaid kelimesi ise "İslâm dininde inanılması farz olan hususlar, iman esasları, dinin temel kural ve hükümleri" anlamına gelmektedir. Buna göre, dinin temel kural ve hükümlerini oluşturan iman esaslarından bahseden ilme de akaid ilmi denir.
AKAİD İLMİ NEDİR? AKAİD İLMİNİN ÖNEMİ
Akaid ilmi, İslam Dini’nin inançla ilgili hükümlerinden bahseden bir ilimdir. Akaid ilminde Allah’ın varlığı, birliği ve sıfatları, fiilleri konuları ele alınır. Daha sonra meleklere iman konusu ele alınır. Ardından Allah’ın gönderdiği peygamberler ve onlar vesilesiyle insanlığa gönderilen ilahi kitaplar konu edilir. Son olarak da ahiret ve ahiretteki durumlar ile kaza ve kadere iman, akaid ilminin diğer önemli konularını oluşturur. Dolayısıyla akait ilmi İslam dininin temel inançlarını ve bunlara dair inanç meselelerini izah eden temel islam ilimlerinden biridir.
AKAİD İLMİNİN GAYESİ
Akaid ilminin gayesi, Müslümanlara İslam dininin inanç esaslarını ve bunlara dair hakikatleri öğreterek insanlara dünyada huzurlu bir hayat yaşatarak ahirette ebedi mutluluğa kavuşturmaktır. Akaid ilmi bu gayeyi gerçekleştirirken şu görevleri yerine getirmiş olur.
İman esaslarının ispatını, izahını ve yorumunu yapmak.
Taklidî bir imandan tahkikî iman derecesine ulaşmanın yollarını göstermek.
Doğru inancı ve hakikati arayanlara rehberlik etmek.
Sapık düşünce sahiplerinin görüşlerini ve İslam’a yönelik itirazları çürütmek.
Allah’tan başka ilah olmadığını gönüllere yerleştirerek, müminlerin ihlasla ve makbul ameller yapmalarına yardımcı olmak.
AKAİD İLMİNİN METODU
Akaid ilmi insanlara inanç esaslarının öğretilmesi ve benimsetilmesinde, Kur’an ayetlerini ve hadisleri esas alırken, pozitif bilimin ve aklın verilerini de kullanır. İman esaslarını açıklarken, bilim ve akıldan da yararlanır. Bu bakımdan akaitte hem naklî hem de aklî delillerin kullanıldığı söylenebilir.
Akaid ilminde tıpkı Kur’an ve Sünnet’te olduğu gibi muhatabı ikna ve irşad etme, ümit verici olarak sevindirme ve müjdeleme temel prensiplerdir.
AKAİD İLMİNİN DİĞER İSLAMİ İLİMLER ARASINDAKİ YERİ
Akaid ilminin diğer İslami ilimler arasında çok önemli bir yeri vardır. Hatta Akaid ilminin, İslami ilimlerin en önemlisi ve mertebesi en yüksek olanı olduğu ifade edilir. Zira her şeye gücü yeten, insanlara peygamberler ve kitaplar gönderen bir yaratıcının varlığı kabul edilmediği sürece tefsir, hadis, fıkıh, ahlak, tasavvuf gibi ilimlerden sözetmek mümkün değildir.
İslami ilimler bir binaya benzetilirse, dinin inanç esaslarını ele alan akaid ilmi bu binanın temeli, diğer islami ilimler ise, binanın katları ve bölümleri gibidir. Temelsiz bir bina düşünülemeyeceği gibi akaid ilmi olmaksızın diğer İslami ilimler de düşünülemez.
Çünkü akaid esaslarına inanılmadan, dinin namaz, oruç, zekat ve hac gibi ibadetleri; cihad, ticaret, ziraat ve günlük yaşayış gibi muameleleri kapsayan fıkhi hükümler ile güzel ahlak ve tasavvufî incelik ve âdaptan bahsetmek mümkün değildir.
AKAİD İLMİNİN DAYANDIĞI KAYNAKLAR
İslam akaidinin ilk ve en önemli kaynağı Kur’an-ı Kerim, daha sonra da sahih hadislerdir. İslam akaidini oluşturan esaslar, Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde açık bir şekilde yer almıştır. Kur’an’da Allah’a, peygamberlerine, kitaplara, meleklere, ahirete, kaza ve kadere dair bilgiler veren bir çok ayet-i kerime vardır. Yine hadis kitaplarının, iman, enbiya, tevhid, cennet, cehennem, kader, kıyamet gibi bölümlerinde iman esasları ile ilgili birçok ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.
Felsefe ve pozitif bilimlerin başlıca aracı olan akıl ile duyu organlarının verileri de akaid ilminin yararlandığı kaynaklar arasındadır. Ancak aklın ve duyu organlarının verileri, dinî prensipler ve iman esaslarının belirlenmesinde doğrudan ve belirleyici bir kaynak değildir. İman esaslarının belirlenmesinde yegane kaynak vahiydir. Yani Kur’an ayetleri ve mütevatir hadislerdir. Akıl ve duyu organlarının verileri, daha çok ayet ve hadislerin belirlediği esasları açıklamak, yorumlamak ve ispatlamak faaliyetlerinde malzeme hükmündedir.
Akaid ilmi müslümanların en başta öğrenmesi gereken ilimdir. Zira bir Müslümanın Allah’a karşı kulluk görevlerini hakkıyla yerine getirebilmesi, inançlarına, ibadetlerine ve ahlakına yön verecek iman esaslarını en doğru ve en iyi şekilde öğrenmesine bağlıdır.