Bireysel emeklilik rahat bir emekli hayatı geçirmek isteyen vatandaşlar tarafından araştırılmaya başlandı. Peki Bireysel emeklilik nedir? Ne işe yarar? Nasıl hesaplanır? Bireysel emeklilik nasıl iptal edilir? Kimler bireysel emeklilik sisteminden faydalanabilir? Bireysel emeklilik şartları nelerdir? Merak edilen tüm bu soruları sizler için araştırdık.
BİREYSEL EMEKLİLİK NEDİR?
Bireysel emeklilik sistemi (BES), kişilerin çalıştıkları dönemdeki hayat standartlarını emeklilik dönemlerinde de devam ettirmeleri için bugünden düzenli birikim yapma imkanı sağlayan, devlet katkısıyla desteklenmiş bir tasarruf ve yatırım sistemidir. Fiil ehliyetine sahip olan, 18 yaş üzerindeki herkes bireysel emeklilik sistemine katılabilir.
Bireysel Emeklilik Sistemi sosyal güvenlik sistemine ek olarak ikinci bir emeklilik geliri sağlayan, fonların uzman özel portföy yönetim şirketleri tarafından yönetildiği bir sistemdir.
Devlet tarafından vergi avantajı ve devlet katkısı ile desteklenir. Sosyal güvenlik sistemini tamamlayıcı bir sistemdir. Bu sisteme katılım, sosyal güvenlik kuruluşlarından farklı olarak isteğe bağlıdır.
Bireysel Emeklilik Sistemi’nin Temel Unsurları
Emeklilik Şirketi: Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu'na göre kurulan ve bu kanuna göre emeklilik branşında faaliyet göstermek üzere ruhsat almış şirkettir.
Katılımcı: Emeklilik sözleşmesine göre ad ve hesabına şirket nezdinde bireysel emeklilik hesabı açılan fiil ehliyetine sahip gerçek kişidir.
Bireysel Emeklilik Aracısı: Emeklilik şirketlerinin emeklilik sözleşmelerine aracılık eden veya bunları şirket adına yapan kişidir.
Bireysel Emeklilik Sözleşmesi: Emeklilik sözleşmesi, şirket nezdinde bireysel emeklilik hesabı açılması, hesaba katkı payı ödenmesi, ödenen katkı paylarının tercih edilen fonlarda yatırıma yönlendirilmesi ve hesapta biriken paraların hak sahiplerine ödenmesine ilişkin esas ve usuller ile tarafların bu kapsamdaki diğer hak ve yükümlülüklerini düzenleyen sözleşmedir. Emeklilik sözleşmesi bireysel veya grup emeklilik sözleşmesi olarak yapılabilir. Grup emeklilik sözleşmesi, gruba bağlı bireysel veya işveren grup emeklilik sözleşmesi olarak düzenlenir.
Emeklilik Yatırım Fonu: Emeklilik şirketi tarafından kanun kapsamında kurulan ve portföy yönetim şirketlerince yönetilen, katılımcıların sisteme yatırdıkları katkı paylarının değerlendirildiği yatırım aracıdır.
Portföy Yöneticisi: Sermaye Piyasası Kurulu'ndan yetki belgesi almış emeklilik şirketlerinin emeklilik fonlarını yönetmek üzere anlaşma yaptığı, Sermaye Piyasası Kurulu'nca uygun görülen portföy yönetim şirketidir.
Saklayıcı: Fon portföyündeki varlıkların saklandığı, Sermaye Piyasası Kurulu'nca uygun görülen saklama kuruluşudur.
Katkı payı: Emeklilik sözleşmesine göre şirkete ödenen, giriş aidatı hariç, tasarrufa yönelik tutardır.
Birikim: Devlet katkısı ve getirileri hariç, katılımcının bireysel emeklilik hesabında bulunan toplam tutardır.
Devlet Katkısı: Devlet katkısı, 4632 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesine göre devlet tarafından katılımcının bireysel emeklilik hesabına ödenen tutardır.
Devlet Katkısı Hesabı: Münhasıran devlet katkısı ve getirilerinin izlendiği, katılımcının bireysel emeklilik hesabı kapsamındaki alt hesaptır.
Devlet Katkısı Fonu: Şirketin, münhasıran devlet katkısının yatırıma yönlendirilmesi amacıyla belirlenen portföy sınırlamalarına uyan, kendisi tarafından veya başka bir emeklilik şirketince kurduğu fondur.
Sponsor Kuruluş: Sponsor Kuruluş, İşveren sıfatıyla, bir işveren grup emeklilik sözleşmesine göre çalışanları ad ve hesabına katkı payı ödeyen tüzel kişidir.
BİREYSEL EMEKLİLİK SİSTEMİ GÜVENLİ Mİ?
Bireysel emeklilik sisteminde denetim mekanizması son derece sağlam ve güvenlidir.
Emeklilik şirketlerinin faaliyetleri T.C. Hazine Müsteşarlığı tarafından denetlenir. Şirketlerin yılda en az bir kere bağımsız dış denetim yaptırması zorunlu olduğu gibi, fonların hesap ve işlemleri, üçer aylık dönemler itibariyle bağımsız dış denetime tabidir. Şirketlerin günlük faaliyetleri ise Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) tarafından elektronik ortamda izlenir.
Katılımcıların bireysel emeklilik hesapları, emeklik şirketlerinin mali bünyesinden bağımsız olarak Takasbank nezdinde saklanır. Emeklilik şirketlerinin iflas etmesi durumunda katılımcı Takasbank’ta saklanan birikimini bir diğer emeklilik şirketine aktararak sistemde kalmaya devam edebilir.
Fon malvarlığı rehnedilemez, portföye ilişkin olarak yapılan işlemler haricinde teminat gösterilemez, üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez ve iflas masasına dahil edilemez. Fonların ve portföy yöneticilerinin faaliyetleri ise Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yılda en az bir kere denetimden geçer.
BİREYSEL EMEKLİLİKTE KESİNTİLER NELER?
Bireysel emeklilik mevzuatına göre emeklilik şirketleri, bireysel emeklilik faaliyetlerinin gerektirdiği masraflarını karşılamak amacıyla üç farklı kesinti uygulayabilir. Emeklilik şirketleri yasal limitler dâhilinde bu kesintilerde farklı uygulamalara sahiptir.
Giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi:
Bireysel emeklilik sistemine girdiğinizde peşin olarak, birikimlerinizi başka şirkete aktardığınızda ya da sistemden ayrıldığınızda ertelenmiş olarak giriş aidatı alınabilir. Aynı şirkette birden fazla sözleşmeniz varsa sadece ilk sözleşmeniz için giriş aidatı tahsil edilebilir.
Sözleşmenizin ilk 5 yılında yapılan giriş aidatı ve yönetim gider kesintileri toplamı, mevzuatta belirlenen koşullar dahilinde, her yıl için aylık brüt asgari ücretin %8,5'ini aşamayacaktır.
Emeklilik hakkının kullanılması veya vefat, maluliyet, şirketin tasfiyesi gibi zorunlu nedenlerle ayrılma durumları haricinde, 5 yıllık sözleşme süresi dolmadan şirketten ayrılmanız durumunda, bu maktu tutarın ilgili sözleşmenin 5. yılı sonuna kadar olan süreye karşılık gelen ve ayrılma tarihine kadar şirketçe tahsil edilmemiş olan kısmı, bireysel emeklilik hesabınızdaki birikimden ertelenmiş giriş aidatı şeklinde indirilebilir.
Ödemeye ara vermeniz durumunda ara verme süreniz boyunca birikiminizden, ara verdiğiniz her tam ay mevzuatta belirlenen oranlarda ek yönetim gider kesintisi alınabilir.
Sözleşmenizin 5. yılı tamamlandıktan sonra; mevzuatta tanınan istisnalar hariç olmak üzere, ilgili sözleşme kapsamında ara verme kesintisi dahil yönetim gider kesintisi yapılmayacak ve giriş aidatı tahsil edilmeyecektir.
Sözleşmenizin 6. yılı ve sonrasında, fon toplam gider kesintisi dahil olmak üzere yapılabilecek kesintilerin toplam tutarı için ayrıca üst sınır belirlenmiştir. Bu kapsamda; sözleşmenizin yürürlük tarihinden, sonlanma tarihine kadar yapılacak kesintilerin toplam tutarı, sonlanma tarihinde sözleşme kapsamında varsa Devlet katkısı hesabında bulunan tutar üzerinden yönetmeliğe göre hesaplanacak tutarı geçemeyecektir. Devlet katkısı ile ilişkilendirilen kesintiye ilişkin üst sınır kontrolü 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren uygulanacaktır.
Fon toplam gider kesintisi:
Fon net varlık değeri üzerinden hesaplanmak suretiyle fon gruplarına göre üst sınırı farklılaşan oranlarda fon toplam gider kesintisi alınabilir.
Para piyasası, kıymetli madenler fonlarından azami günlük yüz binde 3 (yıllık yüzde 1,09),
Kamu, özel sektör, karma borçlanma araçları, standart ve endeks fonlarından azami günlük yüz binde 5,25 (yıllık yüzde 1,91),
Hisse ve diğer fonlardan azami günlük yüz binde 6,25 (yıllık yüzde 2,28) oranında fon toplam gider kesintisi yapılabilir.
Sözleşmenizin 6. yılı ve sonrasında şirket tarafından yapılan fon toplam gider kesintisine ilişkin iade işlemi, 01.01.2021 tarihini müteakip her sözleşme yılı sonunda veya sözleşmenizin sonlandırılması durumunda, sözleşme bazında yıllık olarak yapılacaktır.
Fon toplam gider kesintisine ilişkin kontrolde, yönetmelikte belirlenen esaslar çerçevesinde sözleşmenizin yılına göre belirlenmiş oranlar dâhilinde yapılacak hesaplama neticesinde, bireysel emeklilik hesabınıza veya size iade işlemi yapılır.
BİREYSEL EMEKLİLİĞİ ERKEN YAŞTA BAŞLATMANIN YARARLARI NELERDİR?
Bireysel emeklilik giriş yaşı minimum 18’dir. Bireysel emeklilik sistemine ne kadar erken girer ve sistemde kalarak ne kadar uzun süre katkı payı öderseniz, emeklilik birikiminiz de o kadar yüksek olacaktır.
BİREYSEL EMEKLİLİK NASIL HESAPLANIR?
Bireysel emeklilik (BES) hesaplaması çalışanlar tarafından merak edilmektedir. Ancak oldukça basit bir cevabı vardır. Çalışanların prime esas alınacak kazançlarının yüzde 3’ü oranında olur. Bu para çalışanın maaşından otomatik olarak kesilir. Ancak istenirse bu oran 2 katına çıkarabilme veya yüzde 1’e indirebilinir. Katkı payına maktu limit getirmeye Bakanlar Kurulu yetkili olacak. En düşük kesinti 53 lira, en yüksek 340 lira olacak.
BELİRLENENİN ÜSTÜNDE ÖDEME YAPABİLİR MİYİM?
Alt limit, prime esas kazancın yüzde 3’ü kadar. Fakat Üst limit çalışan tarafından da belirlenebilir.
BES’E KATKI PAYI VERMEYE ARA VERİLEBİLİR Mİ?
Talep tarihinden itibaren azami 3 aylık süre için ara verilebilir. Bu süre bitiminden önce veya bitiminde tekrar ara verilme talep edilebilir.
YAŞ SINIR VAR MIDIR?
BES’e katılmak için belirli bir yaş sınırı bulunmaktadır.Türkiye Sigorta Birliği, yaptığı açıklamada “Uygulamaya dahil olacak işyerleri belirlenirken, işyerindeki tüm çalışan sayısına bakılacak. Ancak sisteme sadece 45 yaşını doldurmamış çalışanlar dahil edilmeye devam edilecek” dedi.
ZORUNLU BİREYSEL EMEKLİLİKTEN AYRILMAK MÜMKÜN MÜ? NASIL ÇIKILIR?
Çalışanların dahil oldukları BES’ten çıkmaya hakkı vardır. Ancak bunun için yasal bir süre bulunmaktadır. Sisteme giriş yaptıktan ve çalışana bu girişin yapıldığı bildirildikten sonra katılımcı 2 ay içerisinden otomatik BES’ten çıkma talebinde bulunabilir. Katılanlar, cayma isteklerini sonrasında da yapabilirler. BES’ten çıkma istği sigorta şirketine ulaştıktan 10 gün içinde işlemleri yapılır. Bu süre zarfında toplanan parası katılımcıya iade edilir. Sistemde 10 yıl kalınmışsa gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden çalışana birikiminin yüzde 5’i oranında ek devlet katkısı teşviki verecek.
BİREYSEL EMEKLİLİK NASIL İPTAL EDİLİR?
Mevcutta Bireysel emekliliğiniz var, yeni bir emeklilik sözleşmesi yapacak durumunuz yok ya da emekliliğiniz için siz yatırım yapıyorsunuz. Otomatik BES ‘inizi iptal ettirmek istiyorsunuz süreç nasıl olacak?
Emeklilik planına dahil edildiğiniz size bildirildiği tarihten itibaren 2 ay içerisinde otomatik BES iptali için başvuruda bulunabilirsiniz.
Cayma talebinizi, emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre emeklilik şirketine ya da işverene iletiyorsunuz.
Paranız yasal olarak 10 gün, emeklilik şirketinin işlem hızına göre 2-3 gün içinde hesabınıza geri ödeniyor.
Cayma süresi geçti diyelim yine de sistemden çıkabiliyorsunuz fakat bireysel emeklilik sistemindeki çıkış kuralları geçerli oluyor.
Zorunlu BES'ten caydığınızda ya da sistemde 3 yıl doldurmadan çıktığınızda devlet katkısından faydalanamıyorsunuz.
"Çeşme akarken testiyi doldurmak lazım" ister 18 yaşında olun ister 45 yaşında, ne yapın edin mutlaka emekliliğiniz için yatırım yapın, yatırımlarınızın getirisini de kontrol edin.