Cezaevi şartlarında cuma namazı kılma imkânı bulamayan kimseler, cuma namazı kılmadıkları için günahkâr olmazlar. Ancak öğle namazını kılmakla yükümlüdürler. Cuma namazı kılma imkânı bulmaları halinde, mahkûm olan bir şahsın imam olması ve Cuma namazı kıldırması caizdir.
Şafiilerde izn-i âmm şartı bulunmadığından cezaevindekilerden kırk kişi bulunması halinde cuma namazını kılmakla mükelleftirler. Bu durumda da içlerinden birinin imamlık yapması caizdir (Gazzalî, el-Vesit fi’l-Mezhep, Daru’s-Selam, ts. , II, 65).
Bir işyeri oldukça yoğun çalıştığından dolayı cuma namazı vakti kapatılamamaktadır. burada çalışan kişiler cuma namazlarına nöbetleşe gitseler caiz olur mu? Cuma namazını terk etmenin hükmü nedir?
Günlük işler, sanat ve meslekler, aile fertlerinin geçimini sağlamak için yapılan çalışma ve yolculuklar namazın geriye bırakılması için özür sayılmaz. Kur’an-1 Kerim’de: “Öyle erkekler vardır ki, onları ne bir ticaret, ne bir alış-veriş, Allah’ı anmaktan, namazı dosdoğru kılmaktan ve zekât vermekten alıkoyamaz. Onlar, dehşetinden kalplerin ve gözlerin ters döneceği günden korkarlar” (Nûr, 24/37) buyrulmuştur.
Ayrıca Cuma namazı, sadece cemaatle kılınan ve terki halinde kazası bulunmayan bir namazdır. Kur’an-ı Kerim’de; “Ey iman edenler! Cuma günü namaz için çağırıldığınız (ezan okunduğu) zaman hemen Allah’ı anmaya koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz bu, sizin için daha hayırlıdır” (Cum’a, 62/9) buyrulmaktadır.
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bir hadis-i şeriflerinde, “Kim önemsemeyerek üç cumayı terk edecek olursa, Allah onun kalbini mühürler” (Ebû Dâvûd, Salât, 212). Diğer bir hadislerinde ise, “Bazı kimseler cuma namazlarını terk etmekten ya vazgeçerler veya Allah Teâlâ onların kalplerini mühürler de gafillerden olurlar” (Müslim, Cum’a, 13, H. No: 2039) buyurmuştur.
Buna göre, Cuma namazı kılmakla yükümlü olan kişilerin Cuma vaktinde alışveriş yapmaları ve çalışmaları caiz değildir. Ancak, Cuma namazı kılmakla yükümlü olmayan kişilerin alış-veriş yapmasında ve çalışmasında dinen bir sakınca yoktur.
Öte yandan işverenin ya da işyerinde sorumluluk alan kimsenin, namaz kılmak isteyen memurlarına ve işçilerine, Cuma ve günlük dini görevleri olan namazlarını, hiç değilse farzlarını kılabilme imkânını sağlaması gerekir. Bununla birlikte işçinin ve memurun da namazı bahane ederek mesaisini su-i istimal etmemesi ve çalıştığı yerde namaz kılması için iş disiplini ve düzeni açısından işverenin veya amirlerin iznini alması lazımdır.
Herhangi bir sebeple Cuma namazını kılamayan kişi, onun yerine öğle namazın kılar. O günün öğle vakti çıkmış ise, öğle namazını kaza eder.
Kaynak: Diyanet İşleri Başkanlığı