Öksürük hava yolu üzerindeki mukusu veya yabancı cisimleri temizlemek için vücudun doğal bir tepkisidir. Ancak uzun süreli veya şiddetli öksürük durumunda bir doktora başvurmak gereklidir. Doktor öksürüğün nedenini belirleyerek uygun tedavi yöntemini önerecektir. Çocuk ve bebeklerde öksürüğe ne iyi gelir?
Öksürük Nasıl Geçer?
Çocuklar ve bebekler için öksürük rahatsız edici olabilir ve ebeveynler doğal yollarla rahatlatma yöntemlerini arayabilir. Öncelikle bebeği nemli bir ortamda tutmak ve sık sık temiz hava sağlamak önemlidir. Sıcak bir duş almak veya buhar banyosu yapmak öksürüğü hafifletebilir. Sıvı alımını artırmak ve öksürük şurupları gibi doktor tarafından önerilen ilaçları kullanmak da yardımcı olabilir.
Çocuk ve bebeklerde öksürüğü hafifletmek için yatağın baş kısmını hafifçe yükseltmek de yardımcı olabilir. Bu öksürüğü rahatlatırken mukusun daha iyi akmasını sağlayabilir. Bununla birlikte çocuklarda ve bebeklerde öksürük uzun süre devam eder veya ciddileşirse bir doktora danışmak önemlidir.
Çocuk ve Bebekler Öksürük En Hızlı Nasıl Geçer?
Bebeklerde öksürüğü hafifletmek için uyku düzenine dikkat etmek önemlidir. Yeterli uyku bağışıklık sistemini güçlendirir ve iyileşmeyi destekler. Bebeğinizi kalabalık ortamlardan ve enfekte kişilerden uzak tutmak önemlidir. Oda sıcaklığını ideal seviyede tutmak, hava kalitesini iyileştirebilir.
Bebeklerde öksürüğü hafifletmek için nemli bir bez veya havluyla bebeğin göğsünü ve sırtını nazikçe silmek rahatlama sağlayabilir. Bu mukusun seyrelmesine ve çıkmasına yardımcı olabilir. Bol miktarda sıvı tüketimi vücudu nemli tutarak öksürüğü hafifletebilir. Boğazı tahriş eden yiyeceklerden kaçınmak öksürüğü azaltabilir. Bebeğinizi sakin ve sessiz bir ortamda tutmak da iyileşme sürecine katkıda bulunabilir. Doktorunuzun önerdiği öksürük şurupları veya ilaçları kullanırken dozaj talimatlarının dikkatlice izlenmesi gerekir.
Kronik Öksürük Nedir?
Kronik öksürük, yetişkinlerde sekiz hafta veya daha uzun, çocuklarda ise dört hafta süren öksürüktür.
Kronikleşmiş öksürük basit bir sıkıntıdan daha fazlasıdır. Kronik bir öksürük uykunuzu bölebilir ve kendinizi yorgun hissetmenize neden olabilir. Şiddetli kronik öksürük vakaları kusmaya, baş dönmesine ve hatta kaburga kırıklarına bile neden olabilir.
Kronik öksürüğü tetikleyen sorunu tam olarak belirlemek bazen zor olsa da en yaygın nedenler tütün kullanımı, geniz akıntısı, astım ve asit reflüsüdür. Neyse ki, kronik öksürük, altta yatan sorun tedavi edildiğinde tipik olarak kaybolur.
Kronik Öksürük Nedenleri
Ara sıra öksürmek normaldir, öksürme eylemi akciğerlerinizdeki tahriş edici maddeleri ve salgıları temizlemeye yardımcı olarak, enfeksiyonu önler.
Ancak haftalarca devam eden öksürük genellikle tıbbi bir sorunun sonucudur. Çoğu durumda, birden fazla neden söz konusudur.
Aşağıdaki nedenler, tek başına veya birlikte, kronik öksürük vakalarının çoğundan sorumludur:
- Postnazal akıntı. Burnunuz veya sinüsleriniz fazladan mukus ürettiğinde, boğazınızın arkasına akabilir ve öksürük refleksinizi tetikleyebilir. Bu duruma üst solunum yolu öksürük sendromu (UACS) da denir.
- Astım. Astımla ilişkili bir öksürük belirli mevsimlerde oluşup kendiliğinden kaybolabilir, bir üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra ortaya çıkabilir veya soğuk havaya, belirli kimyasallara, kokulara maruz kaldığınızda daha da kötüleşebilir. Bir tür astımda, ana semptom öksürüktür.
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD). Bu hastalık genellikle mide asidi, midenizi ve boğazınızı (yemek borusu) birbirine bağlayan tüpe geri akar. Sürekli tahriş, kronik öksürüğe neden olabilir.
- Enfeksiyonlar. Öksürük, zatürre, grip, soğuk algınlığı veya üst solunum yollarının diğer enfeksiyonlarının semptomları ortadan kalktıktan sonra uzun süre varolmaya devam edebilir. Yetişkinlerde kronik öksürüğün yaygın ancak yeterince tanınmayan bir nedeni de boğmacadır. Kronik öksürük, akciğerin mantar enfeksiyonları, tüberküloz (TB) enfeksiyonu veya tüberküloz dışı mikobakteriyel organizmalarla akciğer enfeksiyonu ile de ortaya çıkabilir.
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH). Akciğerlerden hava akışının engellenmesine neden olan kronik inflamatuar bir akciğer hastalığı olan KOAH, kronik bronşit ve amfizemi içerir. Kronik bronşit, renkli balgam oluşturan bir öksürüğe neden olabilir. Amfizem nefes darlığına neden olur ve akciğerlerdeki (alveoller) hava keselerine zarar verir. KOAH hastası çoğu birey ya hala sigara kullanmaktadır ya da eskiden sigara içmiştir.
- Tansiyon ilaçları. Genellikle yüksek tansiyon ve kalp yetmezliği için reçete edilen anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörlerinin bazı kişilerde kronik öksürüğe neden olduğu bilinmektedir.
Daha az yaygın olarak, kronik öksürüğe şunlar neden olabilir:
- Aspirasyon (yetişkinlerde yemek; çocuklarda yabancı cisimler)
- Bronşektazi (hasarlı, genişlemiş hava yolları)
- Bronşiolit (akciğerdeki çok küçük hava yollarının iltihabı)
- Kistik fibrozis
- Laringofaringeal reflü (mide asidinin boğaza akması)
- Akciğer kanseri
- Astımlı olmayan eozinofilik bronşit (astımdan kaynaklanmayan hava yolu iltihabı)
- Sarkoidoz (vücudunuzun farklı bölgelerinde, en yaygın olarak akciğerlerde inflamatuar hücre koleksiyonları)
- İdiyopatik pulmoner fibroz (bilinmeyen bir nedenden dolayı akciğerlerin kronik skarlaşması)
Kronik Öksürük Riskini Arttıran Faktörler
Halihazırda sigara kullanmak veya geçmişte sigara içmiş olmak, kronik öksürük için önde gelen risk faktörlerinden biridir. Pasif içiciliğe sık maruz kalmak da öksürüğe ve akciğer hasarına yol açabilir.
Kronik Öksürük Belirtileri
Kronik öksürük aşağıdaki belirtilerle birlikte oluşabilir:
- Burun akıntısı veya tıkalı burun
- Boğazınızın arkasından sıvı akması postnazal akıntı)
- Sık boğaz temizleme ve boğaz ağrısı
- Ses kısıklığı
- Hırıltı ve nefes darlığı
- Ağzınızda ekşi bir tat
- Nadir durumlarda, kan tükürme
Ne zaman doktora görünmeli?
Haftalarca süren, özellikle balgam veya kan oluşturan, uykunuzu bölen veya okulu, işi etkileyen bir öksürüğünüz varsa doktorunuza görünün.
Kronik Öksürük Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Sürekli devam eden bir öksürüğe sahip olmak yorucu olabilir. Öksürük, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli sorunlara neden olabilir:
- Uyku bozukluğu
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Kusma
- Aşırı terleme
- Mesane kontrolünün kaybı (idrar kaçırma)
- Kaburgalarda kırıklar
- Bayılma (senkop)
Kronik Öksürük Tanısı Nasıl Konur?
Doktorunuz tıbbi geçmişinizi soracak ve fizik muayene gerçekleştirecektir. Kapsamlı bir tıbbi öykü ve fizik muayene, kronik öksürük nedenleri hakkında önemli ipuçları sağlayabilir. Doktorunuz ayrıca kronik öksürüğünüzün nedenini araştırmak için testler isteyebilir.
Görüntüleme testleri
- Röntgen. Rutin bir göğüs röntgeni öksürüğün en yaygın nedenlerini (postnazal akıntı, asit reflü veya astım) ortaya çıkarmasa da akciğer kanseri, zatürre ve diğer akciğer hastalıklarını kontrol etmek için kullanılabilir. Sinüslerinizin röntgeni, sinüs enfeksiyonunun belirtilerini ortaya çıkarabilir.
- Bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları. BT taramaları, akciğerlerinizi kronik öksürük oluşturabilecek durumlar veya enfeksiyon cepleri için sinüs boşluklarınız için kontrol etmek için de kullanılabilir.
Akciğer fonksiyon testleri
Spirometri gibi basit, noninvaziv testler astım ve KOAH'ı teşhis etmek için kullanılır. Bu testler akciğerlerinizin ne kadar hava tutabileceğini ve ne kadar hızlı nefes alabileceğinizi ölçerler.
Doktorunuz, metakolin ilacını teneffüs etmeden önce ve sonra ne kadar iyi nefes alabileceğinizi kontrol edecek bir astım testi de isteyebilir.
Laboratuvar testleri
Öksürdüğünüzde çıkan mukus renkliyse, doktorunuz bunun bir örneğini bakteri varlığı açısından test etmek isteyebilir.
Skopi Testleri
Doktorunuz öksürüğünüzün kaynağı için bir açıklama bulamazsa, olası nedenleri araştırmak için özel skopi testleri düşünülebilir. Bu testler şunları içerebilir:
- Bronkoskopi. Doktorunuz ışık ve kamera (bronkoskop) ile donatılmış ince, esnek bir tüp kullanarak akciğerlerinize ve hava yollarınıza bakabilir. Anormallikleri aramak için solunum yolunuzun iç astarından (mukoza) bir biyopsi de alınabilir.
- Rinoskopi. Doktorunuz bir fiber optik dürbün (rinoskop) kullanarak burun geçiş yollarınızı, sinüslerinizi ve üst solunum yollarınızı görebilir.
Çocuklarda gerçekleştirilen testler
Çocuklarda kronik öksürüğün nedenini bulmak için genellikle en azından bir göğüs röntgeni ve spirometri istenir.
Kronik Öksürük Tedavisi
Kronik öksürüğün nedenini belirlemek etkili tedavi için çok önemlidir. Çoğu durumda, birden fazla altta yatan durum kronik öksürüğünüze neden olabilir.
Halen sigara içiyorsanız, doktorunuz sigarayı bırakmaya hazır olup olmadığınızı sizinle görüşecek ve bu amaca ulaşmanız için yardım sağlayacaktır.
Bir ACE inhibitörü ilacı alıyorsanız, doktorunuz sizi yan etki olarak öksürüğü olmayan başka bir ilaca geçirebilir.
Kronik öksürüğü tedavi etmek için kullanılan ilaçlar şunları içerebilir:
- Antihistaminikler, kortikosteroidler ve dekonjestanlar. Bu ilaçlar alerjiler ve geniz akıntısı için standart tedavidir.
- Solunan astım ilaçları. Astımla ilişkili öksürük için en etkili tedaviler, iltihabı azaltan ve solunum yollarınızı açan kortikosteroidler ve bronkodilatörlerdir.
- Antibiyotikler. Kronik öksürüğünüze bakteriyel, fungal veya mikobakteriyel bir enfeksiyon neden oluyorsa, doktorunuz enfeksiyonu gidermek için ilaçlar reçete edebilir.
- Asit engelleyiciler. Yaşam tarzı değişiklikleri asit reflüsünü iyileştirmediğinde, asit üretimini engelleyen ilaçlar tedavide kullanılabilir. Bazı kişilerde ise sorunun çözülmesi için ameliyat gerekir.
Öksürük kesiciler
Doktorunuz öksürüğünüzün nedenini belirlerken ve tedaviye başlarken, semptomlarınızın iyileşmesini hızlandırmak için bir öksürük kesici de reçete edebilir.
Reçetesiz satılan öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları, altta yatan hastalığı değil, öksürük ve soğuk algınlığı semptomlarını tedavi etmeye yöneliktir. Bu ilaçların 2 yaşından küçük çocuklarda ölümcül aşırı dozlar da dahil olmak üzere potansiyel olarak ciddi yan etkileri vardır.
6 yaşından küçük çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı tedavisinde ateş düşürücü ve ağrı kesiciler dışında reçetesiz satılan ilaçlar kullanmayın. Ayrıca, 12 yaşından küçük çocuklar için bu ilaçları kullanmaktan kaçınmayı düşünün.
Kronik Öksürük Tedavisinde Evde Yapabilecekleriniz
Doktorunuzun öksürüğünüzün nedenini tedavi etmek için size verdiği planı izleyin. Bu arada öksürüğünüzü hafifletmek için şu ipuçlarını da deneyebilirsiniz:
- Bol sıvı tüketin. Sıvı, boğazınızdaki mukusun incelmesine yardımcı olur. Et suyu, çay veya meyve suyu gibi sıcak sıvılar boğazınızı yatıştırabilir.
- Pastil kullanın. Kuru öksürüğü hafifletebilir ve tahriş olmuş bir boğazı yatıştırabilirler.
- Bal tüketin. Bir çay kaşığı bal öksürüğü azaltmaya yardımcı olabilir. 1 yaşından küçük çocuklara bal vermeyin çünkü bal bebeklere zararlı bakteriler içerebilir.
- Havayı nemlendirin. Serin buhar veren bir nemlendirici kullanın veya buharlı bir duş alın.
- Tütün dumanından kaçının. Sigara içmek veya pasif içicilik ile duman solumak ciğerlerinizi tahriş eder ve diğer faktörlerin neden olduğu öksürükleri kötüleştirebilir. Sigara içiyorsanız, bırakmanıza yardımcı olabilecek programlar ve ürünler hakkında doktorunuzla konuşun.