Ey Ademoğulları! Her mescide gidişinizde güzel elbiselerinizi giyinin. Yiyin için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah israf edenleri sevmez. (Araf 7/31)
2021 yılı BM gıda israfı raporuna göre Türkiye’de yıllık kişi başı 93 kg. gıda çöpe gidiyor. Bu miktar günlük, kişi başı 254 grama tekabül ediyor.
Geliniz şimdi israf hesabımızı çıkaralım.
Ekmek israfı:
Toprak Mahsulleri ofisinin yaptırmış olduğu araştırmaya göre; ülke genelinde ekmek israfı kişi başı 20 gramdır. Bu tespite göre günde 6,8 milyon adet ekmek çöpe gidiyor. Maddi karşılığı günlük 34 milyon TL'dir. Yılda 12 Milyar 240 milyon TL. çöpe gidiyor. Buğdayın bu kadar önemli olduğu günümüzde, Türkiye nüfusunun yaklaşık % 8’ne yetecek kadar ekmek israf ediliyor. Bu kadar ekmek ihtiyaç sahiplerinin tamamına fazlasıyla yeter. Lokantalar, fırınlar, evler, oteller, öğrenci ve kurum yemekhaneleri bu israfın en fazla olduğu yerler.
Diğer gıda israfı:
Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yapılan araştırmaya göre; “Her gün üretilen gıdaların yaklaşık üçte biri çöpe gidiyor. Bunun maddi karşılığı yıllık bir trilyon dolar.” Biz, ülkemiz için dörtte bir olarak hesap edelim; Bir kişinin günlük gıda bedelini en düşük 40 TL. olarak hesap etsek, kişi başı 10 TL. çöpe gidiyor. Ülkemiz için, günlük 850 milyon TL. nin yemek, sebze, meyve ve diğer gıdalarda israf ettiğimizi görebiliriz. Bunun toplam yıllık karşılığı 306 milyar TL. eder.
Sulama suyu israfı:
DSİ verilerine göre Türkiye’de yıllık yeraltı ve yer üstü su potansiyeli 112 milyar metreküptür. Bu potansiyelin 44 milyar metreküpü tarım, 13 milyar metreküpü içme-kullanma suyu olarak değerlendiriliyor. Tarımda geleneksel yöntemlerle sulama yapıldığından dolayı kullanılan suyun 20 milyar metreküpü israf oluyor ve bu yöntem aynı zamanda toprağın minerallerini alıp götürüyor.
İçme ve kullanma suyu israfı:
Sadece diş fırçalarken günde 3 dakika musluk açık bırakılsa 15 litre su boşa akıyor. Ayda 450 litre su israf edilmiş olur. Banyo ve diğer kullanım alanlarındaki israf buna dahil değil. Günde kişi başı 190 litre su harcıyoruz. Bunun % 10’u israf ediliyor. Yılda kişi başı en az 6.8 ton eder. Ülke nüfusunu dikkate aldığımızda bir senede 578 milyon metreküp eder. Metreküpü 10 TL. den olsa yılda; 5 milyar 780 milyon TL. sadece içme suyu israfımız var demektir. Sanayide israf ettiğimiz suyu da eklersek bu miktar iki katına çıkıyor. Her geçen yıl su miktarımız azalıyor. Bu konuda öncelikle israfı önlemeliyiz. Arkasından önemli ve acil tedbirler almalıyız. Her on yılda bir, bir yıllık suyumuzu boşa akıtıyoruz. Bu oranı 5 yıl olarak tesbit eden araştırmalar da vardır.
Ambalaj malzemeleri israfı:
Türkiye ‘de yılda 6,5 milyon ton ambalaj atığı oluşuyor. Bunun ancak % 20’si geri dönüştürülebiliyor. % 80’i zayi oluyor. Maddi karşılığı olan en az 26 milyar TL. çöpe gidiyor. Ambalaj malzemeleri geri dönüşümü olarak maalesef yeterli bilince ulaşamadık. Avusturya ve Almanya %55-60 seviyesinde geri dönüşüm malzemesi elde ediyor. Bunları hammadde olarak ihraç da ediyor. Bizde bu oran %15-20 düzeyindedir.
Enerji israfı:
Ülkemizde kullandığımız enerjinin (elektrik, doğalgaz, petrol) %35’ni israf ediyoruz. En çok da binalarda ısı yalıtımı olmadığından, ya da yalıtımın gereği gibi yapılmadığından enerji israfı oluyor. Bunun dışında evlerde elektrikli ev aletlerinin hatalı kullanımından kaynaklanan büyük israflar var. Araçların hatalı kullanımı ve trafik yoğunluğundan kaynaklanan akaryakıt israfı çok oluyor. Toplu taşıma araçlarının kullanılmaması da akaryakıt israfını artırıyor.
İlaç İsrafı:
Alınan ilaçların yarısının kutusu bile açılmadan kullanım süresi doluyor. Eczanelerde %7’si satılamadan kullanım süresi doluyor. Avrupa’da ilaçlar tane hesabı verilirken, bizde kutu kutu alınıyor fakat yarıya yakını kullanılmıyor.
Cep telefonu, elektronik aletler, giyim- kuşam ve benzeri alanlardaki lüzumsuz harcamalar ve israfımızı da hesap edersek dehşete düşürecek rakamlar karşımıza çıkıyor.
İsraf ettiğimiz ürünleri burada daha fazla sayabiliriz. Bunu sizler hayatın içinde görüyorsunuz. Kamuda, özel sektörde ve kendi hayatımızda buna şahit oluyoruz.
Sonuç olarak Türkiye İsrafı önleme Vakfının verilerine göre; “ülkemizde, yılda 555 milyar TL. lik bir varlığımızı israf ediyoruz.” Bu da, 2023 Türkiye Cumhuriyeti tahmini bütçe gelirlerinin yaklaşık %14’üne tekabül ediyor. İsraf; çuvalın altının delik olması demektir. Üstten ne kadar doldurursanız doldurun çuval bir türlü dolmaz. Hanede ve ülkede bereket için israfı ortadan kaldırmalıyız.
Altı yılda; bir Türkiye bütçesi kadar miktarı çöpe atıyoruz. 2023 Türkiye Cumhuriyeti tahmini bütçe gelirleri 3 trilyon 810 milyar TL. olarak onaylandı. Bu rakamın her yıl altıda biri heba oluyor. İsrafı önlemek hepimiz için hem dini bir görev, hem insanlık, hem de vatandaşlık görevidir. Ülkemiz için de büyük bir kazanımdır. Allah’ın elimize ve evimize kadar verdiği nimetlerin kadrini ve kıymetini bilelim. Sayın Cumhurbaşkanımız gece-gündüz Türkiye’nin varlıklarını ve zenginliğini artırmak için çalışıyor. Bizler de bulunduğumuz her noktada bu emeklerin ve emeklerimizin boşa gitmemesi için elimizden geleni yapmalıyız.
İsrafı önlemek için;
1-Öncelikle eğitim kurumlarımızda çocuklarımız bu konuda bilinçlendirilmeli,
2-Sürekli kamu spotlarıyla halkın bu konuda sürekli dikkatinin çekilmesi,
3-Kamu kurumlarında israfın önlenmesi için gerekli tedbirlerin daha sıkı alınması ve bu konuda sürekli eğitimlerin verilmesi,
4-Tüm özel, resmî kurum ve şirketlerde haftalık toplantıların birinci gündemi; israfı önlemek için alınan tedbirler olmalı,
5-Bürokratik işleyişin yavaşlığı ve işlemlerin fazlalığından kaynaklanan zaman kaybının ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bunun yolaçtığı zarar çok büyüktür.
Velhasıl zor kazanıp, kolay israf ediyoruz, çok israf ediyoruz. Ülke olarak, fert olarak varlıklarımızı ve imkanlarımızı kendi ellerimizle yok etmeyelim.