Koronavirüs salgınına karşı araştırmalar sürerken Duke Üniversitesi'nde profesör olan Miguel Nicolelis tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre dang hummasına yakalanan kişilerin koronavirüse karşı bir miktar bağışıklık geliştirdiği belirlendi. Bu kapsamda dang humması hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler Dang humması hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir? Nasıl bulaşır? Nasıl tedavi edilir? sorularının cevaplarını araştırıyor. İşte detaylar...
DANG HUMMASI NEDİR?
Dang ateşi tüm dünyada tropikal ve subtropikal bölgelerde endemik olarak görülen, şiddetli grip benzeri semptomlara neden olan viral bir hastalıktır. Kırılmış gibi kemik ağrılarına neden olduğu için ’kırık kemik humması’ olarak da bilinir. Etkeni flavivirüs ailesinden Dang virüsüdür. Dang virüsünün bilinen 4 tipi vardır. Bir tipiyle hastalık geçirenler diğer tipleriyle de tekrar hastalanabilirler.
NASIL BULAŞIR?
Aedes cinsi sivrisinekler tarafından taşınır ve bulaştırılır. Aedes türü sivrisinekler (Ae. Aegypti veya Ae. Albopictus) dang , zika, chikungunya ve diğer virüsleri de bulaştıran enfekte olmuş ısırığı ile insanlara bulaşır. Bu sivrisinek göreceli olarak temiz su kaynaklarını tercih ettiğinden evlerde su basmaları, kanalizasyon boruları gibi yerler bu türün yerleşimi için ideal olabilmekte, bu nedenle salgınlarda kentsel yayılım da gözlenebilmektedir. Bu sivrisinekler genellikle kovalar, hayvan kapları, çiçek saksıları ve vazolar gibi durgun su tutan kaplara yumurta bırakırlar.
Dang, chikungunya ve zika'yı yayan bu sivrisinekler gece ve gündüz ısırırlar. Sivrisinekler virüs bulaşmış bir kişiyi ısırdıklarında enfekte olurlar. Enfekte sivrisinekler daha sonra virüsü ısırıklarla diğer insanlara yayarlar. Dang ile zaten enfekte olan hamile bir kadın virüsü hamilelik sırasında veya doğum sırasında bebeğe geçirebilir. Bugüne kadar, anne sütüyle bulaşma olduğuna dair tek belge yayınlanmıştır. Emzirmenin yararları nedeniyle, annelerin dang riski taşıyan bölgelerde bile emzirmesi tavsiye edilir. Nadiren, kan nakli, organ nakli veya iğne yaralanması yoluyla da virüs yayılabilir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Enfekte sivrisineğin ısırmasıyla dang virüsü deriden girer, kana karışır ve ateşin yükselmesinden 24 saat sonra hastaların kanında bol miktarda bulunur. Dang ile enfekte olan her dört kişiden biri hastalanır. Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir. Şiddetli dang humması birkaç saat içinde hayatı tehdit edebilir ve genellikle hastaneye yatmayı gerektirir. Hafif dang humması semptomları, ateş, ağrı ve sızı veya döküntüye neden olan diğer hastalıklarla karıştırılabilir. Dünya Sağlık Örgütünün son sınıflandırmasına göre dang enfeksiyonları 4 klinik tipte ortaya çıkabilir:
Tanımlanamayan ateş veya viral sendrom
Klasik Dang ateşi
Dang hemorajik ateşi
Dang şok sendromu
Dang hemorajik ateşinde tablo, diğer semptomlarla birlikte 2-7 gün süren bir ateş ile karakterizedir. Dang semptomları tipik olarak 2-7 gün sürer. Çoğu insan yaklaşık bir hafta sonra iyileşir. Şiddetli dang humması birkaç saat içinde yaşamı tehdit edebilir ve genellikle hastaneye yatmayı gerektirir. Ateşin düşmesini takiben inatçı kusma, şiddetli karın ağrısı ve nefes almada zorluk gibi belirtiler gelişebilir. Bunlar periferik damarların geçirgenliğinde aşırı artışa bağlı olarak karın ve akciğer zarı boşluklarında sıvı toplanmasıyla sonuçlanacak 24-48 saatlik bir periyodun başlangıç işaretleridir. Eğer tedavi ile düzeltilemezse dolaşım yetmezliği ve şok ile hasta kaybedilir. Dang ateşinin akla getirilmesinde şu öykü ve bulgular yol gösterici olabilir:
Ani başlangıçlı en az 2-7 gün süren akut ateşli hastalık,
Baş ağrısı, tipik olarak göz arkasında ağrı,
Kas ve eklem ağrıları,
Döküntü ve kanama bulguları (burun kanaması, dişeti kanaması, cilt altı kanaması…),
Aynı yer ve zamanda dang vakalarının bulunması ve temas öyküsü,
Endemik bölgeye seyahat öyküsü,
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Klinik muayene ve kan tetkikleriyle tanı konur. Virüs hastalığın 5. gününe kadar kandan izole edilebilir. Dang hastalarında HIV tarama testleri yanlış pozitif sonuç verebilir. Hastalığın hafif formunda mümkün olduğunca dinlenmek, ateşi kontrol altına almak ve ağrıyı hafifletmek için asetaminofen (parasetamol) almak, susuz kalmamak için su veya bol elektrolit içeren içecekler tüketmek önerilir. Aspirin veya ibuprofen kesinlikle kullanılmamalıdır. Dang humması semptomları birkaç saat içinde şiddetlenebilir. Dang ile hastalanan yaklaşık 20 kişiden 1'inde şiddetli dang gelişir. Daha önce bir dang enfeksiyonu geçirenlerde, bebeklerde ve hamile kadınlarda şiddetli dang humması gelişme riski daha fazladır. Şiddetli dang humması acil bir tıbbi durumdur. Şiddetli dang, şok, iç kanama ve hatta ölüme neden olabilecek daha ciddi bir hastalık türüdür. Hastalığın özel bir tedavisi yoktur. Semptomlara yönelik tedavi uygulanır. Şiddetli dang humması belirtileri ve semptomlarına dikkat edin. Uyarı işaretleri genellikle ateşiniz ortadan kalktıktan sonraki 24-48 saat içinde başlar. Siz veya aile üyelerinizde aşağıdaki belirtilerden herhangi biri gelişirse, hemen en yakın kliniğe veya acil servise gidin. Şiddetli dang humması uyarı işaretleri:
• Mide veya karın ağrısı, hassasiyet
• Kusma (24 saatte en az 3 kez)
• Burundan veya diş etlerinden kanama
• Dışkıda kan görülmesi veya kan kusmak
• Yorgun, huzursuz veya sinirli hissetmek
BU BÖLGELERE GİDEN HERKES RİSK ALTINDA
Amerika, Afrika, Orta Doğu, Asya ve Pasifik Adaları'nda dünyanın birçok ülkesinde dang salgınları yaşanıyor. Dang humması riski olan bir bölgede yaşayan veya bu bölgeye seyahat eden herkes enfeksiyon riski altındadır. Seyahat etmeden önce, planlamanıza yardımcı olacak ülkeye özgü seyahat bilgilerini bulun. Dünya nüfusunun yüzde 40'ı, yaklaşık 3 milyar insan, dang riski taşıyan bölgelerde yaşıyor. Birçok ülkede dang, önde gelen hastalık nedenidir. Dang humması 1960'lardan bu yana dünya çapında bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Hastalık, Karayipler (Porto Riko dahil), Orta ve Güney Amerika, Güneydoğu Asya ve Pasifik Adaları'ndaki birçok popüler turistik destinasyonda yaygındır.
Türkiye’ye komşu Ortadoğu ülkelerinde dang virüsü 1 ve 2 serotipleri bulunmaktadır. Buralara seyahat edecek yolcular için risk mevcuttur. Yıl boyunca vakalar görülmekle birlikte, vaka yoğunluğu yağışın bol olduğu yıllarda artmaktadır.
NASIL KORUNULUR?
Korunma yöntemlerinin başında sivrisinek ısırıklarına karşı alınacak önlemler yer alır ( kapalı giysiler, sivrisinek kovucular, cibinlik, korunmuş ve klimalı odalar ). Dang ateşi için aşı çalışmaları devam etmektedir. Dang humması aşısı, Amerika Birleşik Devletlerinin ve dünyanın bazı bölgelerinde kullanılmaktadır.
Ani başlayan, en az 2-7 gün süren ateş, baş ağrısı, gözlerde ağrı, kas ağrısı, eklem ağrıları, döküntü ve kanama (burun kanaması, dişeti kanaması, cilt altı kanamaları) şikâyetleriniz varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurun.
Doktorunuza seyahatinizden mutlaka bahsedin.