Tarım ve Köyişleri Bakanlığının 01/04/2008 tarihinde taşra kuruluşlarına dönük olarak “Kamu Görevlileri Sendikalarının 15 Mayıs İtibariyle Üye Tespitlerinde Dikkat edilecek Hususlar” başlığıyla bir Genelge yayımladığından bahisle, söz konusu Genelgeyle ilgili olarak tereddüde düştüğünüzü belirten ve aşağıda yer alan konulara ilişkin olarak Başkanlığımız görüşlerinin talep edildiği ilgi yazı ve ekleri incelenmiştir.
1- Bahse konu Bakanlığın ya da Genel Müdürlüğün böyle bir Genelge yayımlama yetkisi olup olmadığı konusu;
Bilindiği üzere her bir hizmet kolunda yetkili sendikaların nasıl belirleneceği 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun “Yetki” başlıklı 24/6/2004 tarihli ve 5198 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişik 30 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Bununla birlikte sendika üyeliğinin kazanılması, sendika üyeliğinden istifa, geçici görevlendirme, vekalet, izin konularına ilişkin pek çok düzenleme, Kurumlarca yetkili sendikaların belirlenmesi amacıyla 15 mayıs tarihi itibariyle yapılan tespiti etkilemektedir.
Başta Anayasa olmak üzere İdarenin işleyişine ilişkin pek çok düzenlemede; normlar hiyerarşisinde daha üst konumda bulunan bir normun uygulanmasını göstermek ve ayrıntıları düzenlemek üzere İdarenin düzenleyici işlem çıkarabilme yetkisinin bulunduğu belirtilmektedir.
Yazıya konu örnekolayda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı gibi İlçe Müdürlüklerine kadar teşkilatlanmış bulunan bir Bakanlığımızın, olası tartışmaları önlemek açısından, sendika üye sayılarının belirlenmesi gibi Kanuna göre kısa sürede bitirilmesi öngörülen bir işlemin hangi esaslar dahilinde yürütüleceğini, yukarıda zikredilen teknik konularla doğrudan ilgisi ve donanımı bulunmayan taşra birimlerine bir Genelgeyle duyurmasında mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
2- Genelgenin 5 inci maddesinin 4688 sayılı Kanuna aykırı olup olmadığı konusu;
İlgi yazı ekinde alınan Genelgenin 5 inci maddesinde “Birden fazla sendikaya üye olunmaz. Bu şekilde üyelik söz konusu ise son üyelik geçerlidir. Aynı tarihli üyelik kabul edilmez ve bu durum sendikalara bildirilecektir.” hükmü yer almaktadır.
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun “Sendika üyeliğinin kazanılması” başlıklı 24/06/2004 tarihli ve 5198 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişik 14 üncü maddesinin altıncı ve yedinci fıkralarında “Birden çok sendikaya üye olunamaz. Birden çok sendikaya üyelik halinde sonraki üyelikler geçersizdir.
Aynı tarihli birden fazla üyeliğe ilişkin bildirimler dikkate alınmaz ve bu husus kamu işvereni tarafından ilgiliye ve sendikalara yazılı olarak bildirilir.” hükümleri yer almaktadır.
Bu hükümler ışığında;
- Aynı tarihli birden fazla sendikaya üyelik halinde sendika üyelik bildirimlerinin dikkate alınmaması ve durumun ilgili sendikalara bildirilmesi,
- Farklı tarihli sendika üyelik bildirimlerinde de son tarihli üyeliğin değil, önceki tarihli üyeliğin geçerli kabul edilmesi gerekmektedir.
3- Genelgenin 1 inci maddesinde yer alan “İl Tarım Müdürlerinin sendikalara üye olamayacağı” hükmünün 4688 sayılı Kanunun 15 inci maddesine aykırı olup olmadığı konusu;
Her ne kadar ilgi yazıda “il tarım müdürleri” ibaresi geçmekteyse de, il müdürlerinin sendika üyesi olamayacağı konusunda tereddüt bulunmadığı ve ilgi yazı ekinde yer alan Genelgede “il müdür yardımcıları” ibaresinin altının çizilmiş olduğu göz önüne alındığında esasen “il müdür yardımcıları”nın sendika üyeliği konusunda tereddüt edildiği anlaşılmaktadır.
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun “Sendika üyesi olamayacaklar” başlıklı 15 inci maddesinde “Bu Kanuna göre kurulan sendikalara;
……..
c) Bu Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların müsteşarları, başkanları, genel müdürleri, daire başkanları ve bunların yardımcıları, yönetim kurulu üyeleri, merkez teşkilâtlarının denetim birimleri yöneticileri ve kurul başkanları, hukuk müşavirleri, bölge, il ve ilçe teşkilâtlarının en üst amirleri ile bunlara eşit veya daha üst düzeyde olan kamu görevlileri, 100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları, belediye başkanları ve yardımcıları,
……..
Üye olamazlar ve sendika kuramazlar.” hükmü yer almaktadır.
Bu hüküm çerçevesinde il müdür yardımcılarının, mezkur fıkrada geçtiği şekliyle “ilçe müdürlerine eşit veya daha üst düzeyde” kamu görevlileri olmaları dolayısıyla kamu görevlileri sendikalarına üye olamayacakları mütalaa edilmektedir.
4- Genelge’nin 11 inci maddesinin son fıkrasında yer alan “Üyenin maaşından kesinti yapılırken, işyerinin evrak kayıt tarihi esas alınacaktır” ifadesinin 4688 sayılı Kanunun 16 ncı maddesine aykırı olup olmadığı konusu;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun “Sendika üyeliğinin kazanılması” başlıklı 24/6/2004 tarihli ve 5198 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle değişik 14 üncü maddesinde “Sendikalara üye olmak serbesttir.
Kamu görevlileri çalıştıkları işyerinin girdiği hizmet kolunda kurulu bir sendikaya üye olabilirler.
Sendikaya üyelik, kamu görevlisinin üç nüsha olarak doldurup imzaladığı üye formu ile sendikaya başvurması ve başvurunun sendika yetkili organınca kabulü ile kazanılır.
Üyelik başvurusu, sendika tarafından en çok otuz gün içinde reddedilmediği takdirde üyelik istemi kabul edilmiş sayılır. Haklı bir sebep gösterilmeden üyeliği kabul edilmeyen kamu görevlisinin, bu kararın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde iş davalarına bakmakla görevli mahallî mahkemede dava açma hakkı vardır.
Sendika, üyeliği kesinleşen kamu görevlisinin başvuru belgesinin bir örneğini üyenin kendisine verir, bir örneği sendikada kalır, bir örneğini üyelik ödentisine esas olmak ve dosyasında saklanmak üzere onbeş gün içinde işverene gönderir…..” hükmüne yer verilmiştir.
Aynı Kanunun “Üyeliğin sona ermesi” başlıklı 24/6/2004 tarihli ve 5198 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişik 16 ncı maddesinde “Her üye üyelikten serbestçe çekilebilir.
Üyelikten çekilme, çekilmek isteyen kamu görevlisi tarafından, üç nüsha olarak doldurulup imzalanan üyelikten çekilme bildiriminin kurumuna verilmesi ile gerçekleşir. Kurum görevlisi, kayıt numarası ile tarih verilen çekilme bildiriminin bir suretini derhal üyeye vermek zorundadır. Kamu işvereni, bildirimin bir örneğini onbeş gün içinde sendikaya gönderir.
Çekilme, kamu işverenine başvurma tarihinden başlayarak otuz gün sonra geçerli olur. Çekilenin bu süre içinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni sendikaya üyeliği, bu sürenin bitim tarihinde kazanılır…..” hükmü yer almaktadır.
Mezkur Kanunun “yetki” başlıklı 24/6/2004 tarihli ve 5198 sayılı Kanunun 5 inci maddesiyle değişik 30 uncu maddesinde de “……Yetkili sendika ve konfederasyonların belirlenmesinde aşağıdaki esaslar uygulanır:
a) Kurumlarca yapılacak tespit;
……
Bu Kanuna tâbi olarak kurumda çalışan kamu görevlilerinin, 15 mayıs tarihi itibarıyla listesi ile üyelerinden aidat kesintisi yapılan sendikaların üyelerini gösterir liste, toplantıya katılanlarca değerlendirilir. Bu değerlendirmeden sonra, toplam kamu görevlisi sayısı ile sendika üyesi kamu görevlilerinin sendikalara göre toplam sayılarını belirten tutanak toplantıya katılan taraflarca imzalanır. İmzalı tutanak, kamu işvereni ve sendikalarca mayıs ayının son iş gününe kadar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderilir…..” Hükümleri yer almaktadır.
Bu hükümler ışığında;
- Sendika üyeliğinin, üyelik başvurusunun sendika yetkili organınca kabulü ya da üyelik başvurusunun 30 gün içinde sendikaca reddedilmemesi halinde kazanılacağı,
- Sendika üyelik aidatının, sendika üyeliğinin sendika tarafından kamu işverenine bildirildiği tarihten itibaren sendika üyesi kamu görevlisinin aylığından kesileceği,
- Sendika üyeliğinden çekilme halinde çekilme işleminin, ya da çekilme sonrası yeni bir sendika üyeliği sözkonusu ise bu üyeliğin; çekilme bildiriminin kamu işverenine verildiği tarihten başlamak üzere 30 uncu günün bitiminde kazanılacağı mütalaa edilmektedir.