Genel Müdürlüğünüz il ve ilçe müdürlüklerinde görev yapan İl Müdürü, İl Müdür Yardımcısı, İlçe Müdürü, İlçe Müdür Yardımcısı, Müdür ve Müdür Yardımcısı unvanlı kamu görevlilerinin muhtelif durumlarda sendikaya üye olup olamayacağı hususu ve diğer konularda ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesine ilişkin olarak Başkanlığımızdan bilgi talep eden ilgi yazınız incelenmiştir.
25/06/2001 tarihli ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun “Sendika üyesi olamayacaklar” başlıklı 15‘inci maddesinin (c) bendinde; “Bu Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşların müsteşarları, başkanları, genel müdürleri, daire başkanları ve bunların yardımcıları, yönetim kurulu üyeleri, merkez teşkilâtlarının denetim birimleri yöneticileri ve kurul başkanları, hukuk müşavirleri, bölge, il ve ilçe teşkilâtlarının en üst amirleri ile bunlara eşit veya daha üst düzeyde olan kamu görevlileri, 100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları, belediye başkanları ve yardımcıları ……. Üye olamazlar ve sendika kuramazlar. ” hükmü yer almaktadır.
Diğer taraftan, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “Vekalet Görevi ve Aylık Verilmesinin Şartları” başlıklı 86’ncı maddesinde; “Memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilir.
Bir görevin memurlar eliyle vekaleten yürütülmesi halinde aylıksız vekalet asıldır” denilmektedir.
Ayrıca, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu’nun “Valilerin hukuki durumları, görev ve yetkileri” başlıklı 9’uncu maddesinin (F) bendinde; “Vali, ilde teşkilatı veya görevli memuru bulunmayan işlerin yürütülmesini, bu işlerin görülmesiyle yakın ilgisi bulunan her hangi bir idare şube veya daire başkanından isteyebilir. Bu suretle verilen işlerin yapılması mecburidir.” hükmü, aynı Kanunun 31’inci maddesinin (F) bendinde de; “Kaymakam, ilçede teşkilatı ve görevli memuru bulunmayan işlerin yürütülmesini, bu işlerin görülmesiyle yakın ilgisi bulunan herhangi bir idare veya daire başkanlığından isteyebilir. Bu suretle verilen işlerin yapılması mecburidir.” hükmü bulunmaktadır.
Yukarıda yer verilen hükümler çerçevesinde;
1- Vekalet müessesesinin kanuni izin, geçici görevlendirme, disiplin cezası uygulanması ve görevden uzaklaştırma gibi istisnai hallerde başvurulan geçici bir görevlendirme biçimi olduğu da dikkate alındığında kamu görevlileri sendikalarına üye olan personelin, sendika üyesi olunamayacak kadrolara vekaleten görevlendirilmeleri halinde sendika üyeliğinin devam etmesi gerektiği ancak, 4688 sayılı Kanun hükümlerine göre sendika üyesi olamayacağı öngörülen kadrolara vekalet eden personelin vekalet süresince sendikal faaliyetlere katılamayacağı,
2- İl müdürü, il müdür yardımcıları ve ilçe müdürlerinin kamu görevlileri sendikası kurucusu ve üyesi olamayacakları, ilçe müdür yardımcılarının ise işyerlerinde 100 ve daha fazla kamu görevlisi çalışması durumunda sendika üyesi olamayacakları,
3- Müdür ve müdür yardımcısı unvanlı kamu görevlilerinin 100 ve daha fazla kamu görevlisinin çalıştığı işyerlerinin en üst amirleri ile yardımcıları olmamaları halinde sendika üyesi olabilecekleri,
4- 5442 sayılı Kanunun mezkur maddelerine binaen valiler ve kaymakamlarca yapılan görevlendirmelerin geçici bir görevlendirme biçimi olduğu da dikkate alındığında, kamu görevlileri sendikalarına üye olan personelin, sendika üyesi olunamayacak kadrolarda görevlendirilmeleri halinde sendika üyeliğinin devam etmesi gerektiği ancak, 4688 sayılı Kanun hükümlerine göre sendika üyesi olamayacağı öngörülen kadrolarda görevlendirilen personelin görevlendirme süresince sendikal faaliyetlere katılamayacağı, değerlendirilmiştir.