Uluslararası Çalışma Örgütü “Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının Uygulanması Uzmanlar Komitesinin” 87 sayılı Sözleşmenin ülkemizdeki uygulamasına ve “2001 yılı Doğrudan Talebi” ile “ 2000 yılı Genel Doğrudan Talebi ” ne ilişkin. 28.06.2002/12899.
Uluslararası Çalışma Örgütü “Sözleşme ve Tavsiye Kararlarının Uygulanması Uzmanlar Komitesinin” 87 sayılı Sözleşmenin ülkemizdeki uygulamasına ilişkin “2001 yılı Doğrudan Talebi” ve “ 2000 yılı Genel Doğrudan Talebi ” nin yer aldığı raporlar incelenmiştir.
Söz konusu raporlarda kamu görevlileriyle ilgili olarak özetle;
1- 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 3 üncü maddesinde yapılan kamu görevlisi tanımında yer alan “daimi surette çalışan” ibaresi nedeniyle Kanunun kapsamı dışında kalan geçici surette çalışan sözleşmeli personele sendikalaşma hakkını verecek yasal düzenleme yapılması,
2-Kamu görevlilerinin, sendikaların kurucu üyesi olabilmeleri için aranan en az iki yıldan beri kamu görevlisi olarak çalışma şartının kaldırılması hususunda gerekli çalışmanın yapılması,
3-Anayasanın 51 inci maddesinde düzenlenen sendika kurma ve üye olmayı sınırlandıran hükmün ILO’nun 1994 yılında yayınlanmış olduğu Genel Araştırmanın 41. Paragrafı çerçevesinde olağan üstü halin kapsam ve süresiyle sınırlı olacak şekilde düzenlenmesi ve uygulama hakkında bilgi verilmesi,
4-Kamu görevlilerinin birden fazla sendikaya üye olmalarını ve işyeri esasına göre sendikalaşmalarını engelleyen düzenlemelerin değiştirilmesi,
5-Sendikaların bütün konfederasyonlara serbestçe üye olmalarını sınırlandırıcı hükümlerin kaldırılmasına ilişkin önlemlerin alınmasını,
6-Sendika, konfederasyon ve sendika şube yönetim kurulu üyelerine 4688 sayılı Kanunun 18 nci maddesi hükmünün ücretsiz izne ayrılma mecburiyeti yükleyip yüklemediğinin açıklığa kavuşturulması ,
7-4688 sayılı Kanunun 37 nci maddesinin 2 nci fıkrasında yer alan “...2908 sayılı Dernekler Kanununun 54 üncü maddesi uyarınca işlem yapılır.” hükmünün uygulanması hakkında bilgi verilmesi, talep edilmektedir.
Yukarıda yer verilen konulara ilişkin Başkanlığımız görüşü aşağıda belirtilmiştir.
1-4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanununun 3 üncü maddesinde; kamu kurum ve kuruluşlarının işçi statüsü dışındaki bir kadro veya pozisyonunda daimi suretle çalışan, adaylık veya deneme süresini tamamlamış olan personel, kamu görevlisi olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla bir kadro veya pozisyonda daimi suretle çalışmayan geçici personel ise kamu görevlisi olarak nitelendirilmemiştir. Ancak, işçi sendikalarında geçici işçilerin sendika üyesi olamayacaklarına ilişkin bir sınırlama bulunmamaktadır. Çalışma Mevzuatında paralellik sağlamak açısından 4688 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinde değişiklik yapılmak suretiyle geçici surette çalışan kamu görevlilerinin de Kanun kapsamına alınabileceği değerlendirilmektedir.
2-4688 sayılı Kanun adaylık veya deneme sürelerini tamamlayan personeli “kamu görevlisi” olarak tanımlamıştır. Hal böyle olunca sendika kurucu üyesi olabilmek için de kurucuların kamu görevlisi olması şartının aranması tabiidir. Yapılan düzenleme mezkur Kanunun sistematiği açısından doğru olmakla birlikte ileriki aşamalarda kamu görevlisi tanımının yeniden yapılarak hizmet süresine bakılmaksızın kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kamu görevlilerinin sendika kurucu üyesi olabilmelerinin sağlanması mümkün olabilecektir.
3-Anayasanın 51 inci maddesinde sendikal hakların sınırlandırılmasına ilişkin esaslar makul olup sınırlamanın kapsamı yasa ile sınırlı olacağından ayrıca bir süre sınırlaması konulmasına gerek bulunmamaktadır. Uygulamaya yönelik Başkanlığımızda bilgi bulunmamaktadır.
4-Kamu görevlilerinin birden fazla sendikaya üye olmalarının engellenmesinin, sendika hakkını sınırlayıcı bir düzenleme olmadığı düşünülmektedir..
Kamu görevlilerinin sendikalara üye olmaları serbest olduğu gibi bu sendikalardan ayrılıp belirli esaslar dahilinde başka sendikalara üye olmaları da serbesttir.
5-4688 sayılı Kanunda sendika ve konfederasyonların önceden izin alınmaksızın serbestçe kurulabileceği ve sendikaların ancak bir konfederasyona üye olabilecekleri belirtilmektedir. Anılan Kanundan sendikaların konfederasyonlarını serbestçe seçmelerini engelleyici bir hüküm de yer almamaktadır.
6-4688 sayılı Kanunun 18 nci maddesinin 3 üncü fıkrasında “Sendika ve konfederasyon yönetim kurullarına seçilenler, seçildikleri tarihten başlayarak bu görevlerinde kaldıkları sürece kurumlarında aylıksız izinli sayılırlar.” ve 5 inci fıkrasında da “Sendika şubeleri en az 500 üye ile kurulur. 500 ile 3000 üyesi olan sendika şubelerinde bir yönetim kurulu üyesi, 3001 ile 5000 üyesi olan sendika şubelerinde iki yönetim kurulu üyesi, 5001 ile 7500 üyesi olan sendika şubelerinde üç yönetim kurulu üyesi, 7501 ile 10000 üyesi olan sendika şubelerinde dört yönetim kurulu üyesi ve 1001 ve daha fazla üyesi olan sendika şubelerinde beş yönetim kurulu üyesi genel kurul kararı ile aylıksız izinli sayılır.” hükmü bulunmaktadır.
Söz konusu hükümlerden de açıkça anlaşılacağı üzere sendika veya konfederasyonların yönetim kuruluna seçilen üyelere, seçildikleri tarihten itibaren rahatça sendikal faaliyetleri yürütebilmelerini sağlamak için idarece izin verilmesi zorunlu kılınmıştır.
7-4688 sayılı Kanunun 37 ncü maddesinde “Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan sendika ve konfederasyon, merkezinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının istemi üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararı ile kapatılır.
Yukarıdaki fıkraya aykırı hareket eden sendika şubesi, sendika ve konfederasyonlar hakkında 2908 sayılı Dernekler Kanununun 54 üncü maddesi uyarınca işlem yapılır.” hükmü yer almaktadır.
Söz konusu hükümle; sendika ve konfederasyonlar ancak mahkeme kararı ile kapatılabilmekte, bu şekilde kapatılan sendika şubesi, sendika ve konfederasyonlar hakkında 2908 sayılı Kanunun 54 üncü maddesi hükmü uygulanabilmektedir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin Başkanlığımızda bilgi bulunmamaktadır.