Kölelik internette araştırılmaya başlandı. Peki Dünya Köleliğin Kaldırılması Günü ne zaman? Nedir? Dünyada kölelik ne zaman kaldırıldı? Kölelik nedir? Tarihi nasıldır? Dünyada köleliğin devam ettiği ülkeler hangileri? tüm merak edilenler haberimizde...
DÜNYADA KÖLELİĞİN KALDIRILMASI GÜNÜ NE ZAMANDIR?
Birleşmiş Milletler (BM), 2 Aralık 1949'da insan ticareti, cinsel istismar, çocuk işçi çalıştırma ve zorla evlendirme gibi köleliğin çağdaş formlarını yok etmeyi amaçlayan bir yasa tasarısını kabul etti.
Bu nedenle 2 Aralık dünya genelinde "Köleliğin Kaldırılması Günü" olarak kutlanıyor.
DÜNYADA KÖLELİĞİN KALDIRILMASI GÜNÜ NEDİR?
2 Aralık köleliğin yasaklanması günü, 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Günü ve bu günü içine alan İnsan Hakları Haftası’dır.
İnsanlık tarihinin en büyük utançlarından biri olan kölelik, eski çağlardan başlayarak 19. yüzyıla kadar çeşitli biçimlerde varlığını sürdürdü. Dünyanın birçok yerinde görülen kölelik, Avrupalıların Yeni Dünya’yı keşfi ile farklı bir boyut kazandı. Afrika kıtasından milyonlarca yerli, insanlık dışı yöntemlerle köle olarak Amerika’ya götürüldü.
Kölelik, insanlık tarihinde bir kara sayfadır ve insanlık için bir yüz karasıdır. Mal veya para vererek bir insanı satın almak, hiçbir hak sahibi olmadan onu kullanmak, gerektiğinde başkasına satmak gibi insanlığın onurunu ayaklar altına alan bir uygulamaya karşı mücadele vermek Kuran’da bir ibadet olarak öne sürülmektedir.
DÜNYADA KÖLELİK NE ZAMAN KALDIRILDI?
Modern dönemde köleliğin kaldırılmasına yönelik dünyadaki ilk düzenleme Amerika Birleşik Devletlerinin Vermont eyaletinde gerçekleşmiştir. O dönemde bağımsız bir devlet olan Vermont’da 1777 yılında çıkarılan bir yasayla kölelik yasaklandı. Daha sonra Vermont 1791 yılında ABD’ye katıldı.
Avrupa devletlerinde köle ticaretinin yasaklanmasına yönelik ilk düzenleme Danimarka’da yapıldı. 1792 yılında Danimarka kendi sömürge topraklarında köle ticaretini yasakladı. Deniz aşırı köle ticareti İngiliz sömürgelerinde 1807’de, Amerika Birleşik Devletlerinde ise 1808’de yasaklandı. Ancak henüz köleliğin kaldırılması söz konusu değildir. Deniz aşırı köle ticareti yasaklansa, mevcut köleler hürriyetlerine kavuşturulmadı. Bu ülkelerde kölelik devam etti.
Avrupa’da köleliğin kaldırılmasına yönelik ilk düzenleme Fransa’da gerçekleşti. Fransız İhtilali sırasında 1794 yılında kölelik tamamen kaldırıldı. Ancak bu düzenleme geçici oldu. 1802 yılında Napoleon Bonapart tarafından Fransız sömürgelerinde kölelik tekrar geri getirildi.
Köleliğin kesin olarak kaldırılması İspanya sömürgeleri ve bağımsızlığını kazanmış olan Güney Amerika ülkelerinde gerçekleşmiştir. 1811 yılında İspanya sömürgelerinde ve Şili’de kölelik kaldırıldı. 1817’de Arjantin’de, 1821’de Peru’da, 1829’da Meksika’da kölelik kaldırıldı.
İngiliz sömürgelerinde köleliğin kaldırılması 1833’te gerçekleşti. Kölelik Fransa’da 1848’de, ABD’de ise kanlı bir iç savaş sonrasında 1865’te kaldırıldı. 19. yüzyılda dünyanın büyük bir bölümünde kölelik kaldırıldı. Ancak kölelik bazı ülkelerde 20. yüzyıla kadar devam etti. Dünyada köleliğin resmen kaldırıldığı son ülke Moritanya’dır (1980).
Ancak günümüzde dünya üzerinde köleliğin tamamen kalktığını söylemek mümkün değildir. Bütün devletlerde resmen yasaklanmış olsa da, bazı ülkelerde kölelik benzeri uygulamalar yasa dışı olarak hala devam etmektedir.
DÜNYADA KÖLELİĞİN DEVAM ETTİĞİ ÜLKELER HANGİLERİ?
Yapılan araştırmalara göre dünyada 36 milyon köle bulunuyor. Yapılan araştırmalara göre dünyada 36 milyon köle bulunuyor. Özbekistan, Tahiti ve Katar'da ki kölelerin çoğunluğu oluşturduğu ülkeler arasında Türkiye'de var! Türkiye Avrupa'da köleler için yasal düzenlemeler konusunda en sıkıntılı ülke olarak adlandırılıyor. * Raporda kölelikten kasıt zorla çalıştırılan tarım işçileri, pasaportuna el konulan işçiler ve fuhuşa zorlanan kadınlar veya herhangi bir ekonomik aktiviteye zorlanan insanlar vb.
Hindistan
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 1.141
Köle sayısı: 14,285,700
Çin
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.239
Köle sayısı: 3,241,400
Pakistan
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 1.130
Köle sayısı: 2,058,200
Özbekistan
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 3.973
Köle sayısı: 1,201,400
Rusya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.732
Köle sayısı: 1,049,700
Nijerya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.481
Köle sayısı: 834,200
Endonezya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.286
Köle sayısı: 714,100
Bangladeş
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.435
Köle sayısı: 680,900
Tayland
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.709
Köle sayısı: 475,300
Sudan
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 1.130
Köle sayısı: 429,000
Mısır
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.480
Köle sayısı: 393,800
Etiyopya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.414
Köle sayısı: 389,700
Tanzanya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.711
Köle sayısı: 350,400
Irak
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 1.035
Köle sayısı: 345,900
Vietnam
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.359
Köle sayısı: 322,200
Meksika
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.218
Köle sayısı: 266,900
Filipinler
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.266
Köle sayısı: 261,200
Cezayir
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.480
Köle sayısı: 188,200
Türkiye
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.248
Köle sayısı: 185,000
Fas
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.480
Köle sayısı: 158,400
Kamboçya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 1.209
Köle sayısı: 155,800
Brezilya
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.078
Köle sayısı: 155,300
Fildişi Sahili
Kölelerin toplam nüfusa oranı: 0.711
Köle sayısı: 144,500
OSMANLI'DA KÖLELİK NE ZAMAN KALDIRILDI?
Osmanlı Devletinde köle ticaretinin yasaklanması konusu ilk olarak 1840’lı yıllarda gündeme geldi. Bu dönemde, kendisi köleliği yasaklamış olan İngiltere dünya genelinde köle ticaretinin yasaklanması için diğer devletlere baskı yapıyordu. Osmanlı Devletinde bu konudaki ilk gelişmeler büyük ölçüde İngiltere’nin baskıları sonucu gerçekleşmiştir.
Bu konudaki Osmanlı Devletindeki ilk gelişme Tanzimat döneminde gerçekleşti. 1847 yılında İstanbul’daki esir pazarı kaldırıldı. Aynı yıl Basra Körfezindeki Osmanlı limanlarında köle ticaretinin yapılması yasaklandı. 1854’te Kafkasya bölgesinden genellikle Karadeniz yoluyla yapılan köle ticareti yasaklandı. Afrika’dan yapılan zenci köle ticareti ise kesin olarak 1857’de yasaklandı.
Ancak bu yasaklara rağmen uygulamada Osmanlı Devletinde kölelik ve köle ticareti gizli bir şekilde bir süre daha devam etmiştir. Kölelik ve köle ticaretinin kesin olarak ortadan kalkması Osmanlı Devletinin son yıllarında 2. Meşrutiyet döneminde gerçekleşmiştir.
KÖLE NEDİR? KÖLELİĞİN TARİHİ NASILDIR?
Köle, bütünüyle başka bir insanın malı olan, herhangi bir eşya gibi alınıp satılabilen kişidir. Kölelik, eskiçağlardan 19. yüzyıla kadar süren uzun bir tarih boyunca çeşitli biçimlerde var olmuştur.
Köleler, taşınır herhangi bir mal gibi görüldükleri ve onlara hiçbir hak ve özgürlük tanınmadığı için, kendilerinden istenen her türlü işi yapmakla yükümlüydüler. Efendilerinin kötü davranışları, ağır yaşam ve çalışma koşulları, insan sayılmayan binlerce kölenin ölümüne yol açtı. Bir köle için kölelikten kurtulmanın tek yolu efendisince özgürlüğünün geri verilmesi, yani azat edilmesiydi.
İnsanlar tarih boyunca, içinde yaşadıkları topluma ve döneme göre çeşitli yollardan kölelestirildiler. Savaşta tutsak edilmek, bir suç nedeniyle cezalandırılmak, borcunu ödeyememek ya da köle ana babadan dünyaya gelmek, köle olmanın çeşitli biçimlerindendi.
İnsanların ancak kendi yaşamlarını sürdürebilecek kadar üretebildikleri eskiçağlarda kölelik yoktu. Zamanla üretimde kullandıkları araçlar geliştikçe tüketebileceklerinden daha fazla üretmeye başladılar. Bundan sonra, savaş tutsaklarını öldürmek yerine kendileri için çalıştırmaya başladılar ve onların ürettikleri fazla ürüne el koydular. Böylece köleler ve kölelik doğdu.
Sümerler’de köleler ya ev hizmetlerinde ya da tarlalarda çalıştırılırdı. Kâr getiren bir mal olarak alınıp satılmaya başlamaları daha sonraki dönemlere rastlar. İlk olarak Eski Yunan’da köleler toplumun temel sınıflarından biri oldu ve ekonomi ağırlıkla köle emeğine dayandı. Burada köleler daha çok ev hizmetlerinde ve tarımda çalıştırıldılar. Köleler yurttaş sayılmadıkları için hiçbir hakka sahip değillerdi. Köle sayısı çok artan Roma İmparatorluğumda, kölelerin bazıları madenlerde ve taşocaklarında çalıştırılırken, bazıları da halkı eğlendirmek amacıyla yırtıcı hayvanlarla ya da birbirleriyle ölümüne dövüştürülürdü. Daha şanslı olanlar ise çiftliklerde ve evlerde çalıştırılırdı.
Bu dönemde, birçok köle içinde bulunduğu koşullara başkaldırarak ayaklandı. Bunların en önemlisi Spartaküs Ayaklanması’dır. İÖ 73’te İtalya’da, Capua’da gladyatör olarak satılan Spartaküs, bazı kölelerle birlikte kaçarak Vezüv Dağı’na sığındı. Başka kaçak kölelerin de onlara katılmasıyla tüm İtalya’ya korku salan 100 bin kişilik bir ordu oluştu. İki yıl sonra Spartaküs bir çarpışmada öldürülünce, güçleri parçalandı ve ayaklanma sona erdi.
Roma İmparatorluğu’nun yıkılışından sonra kölelik geriledi, ama hemen ortadan kalkmadı. 8., 9. ve 10. yüzyıllarda Almanya’da tarım işçilerine olan gereksinimin artması köleliğin canlanmasına yol açtı. Bu amaçla birçok savaş tutsağı Slav köleleştirildi. 13. yüzyılın sonlarında Avrupa’nın birçok bölgesinde kölelerin yerini artık serfler almıştı. Serfler, toprağa ve beylerine bağlı üreticilerdi. Köleler gibi alınıp satılmaz ama efendilerini ve bulundukları yeri de terk edemezlerdi. Topraklar, üzerinde yaşayan serflerle birlikte alınır ve satılırdı. Ortaçağda serfler ekonominin belkemiğiydi.
Hıristiyan Kilisesi ve İslam dini, modern çağa gelinceye kadar köleliğe karşı çıkmadı. Müslümanlar ile Hıristiyan Avrupa arasındaki uzun süren savaşlarda, her iki taraf da aldıkları savaş tutsaklarını köleleştirdi. Bununla birlikte Müslümanlar’ın aldıkları tutsakların çoğu ağır işçi olmak ya da ırgat olarak tarlalarda çalıştırılmak yerine, ev hizmetlerinde çalıştırıldı. Ayrıca, Müslümanlık’ ta köle azat etmek sevap olduğu için, kölelerin bir bölümü azat ediliyor ve İslam dinini kabul ederek topluluğun bir üyesi olabiliyordu.
Osmanlılar’da genellikle savaşlarda ya da korsanlık yoluyla tutsak edilen kişileri köle olarak kullanmak, alıp satmak geleneği vardı. Bunun dışında başka ülkelerdeki pazarlardan satın alınarak ülkeye getirilen kölelere de rastlanırdı. Köle ticaretini yalnızca Müslüman tüccarlar yapabilir, Hıristiyanlar da köle satın alabilirdi. Müslüman köle kullanmak ise yasaktı. Köleleri tarımsal üretimde ya da zanaat üretiminde çalıştırmak Osmanlı Devleti’nde yaygın olmamakla birlikte rastlanan bir olguydu. Özellikle İstanbul çevresindeki padişahlara ait has çiftliklerde ortakçı kullar adıyla; Bursa’da dokumacılıkta ve bıçak yapımında köle emeği kullanılmıştı. Ayrıca Hıristiyan tutsakların beşte birine devletin el koyması ve bunları Türkleştirerek devlet hizmetinde kullanmasıyla başlayan devşirme sistemi de Osmanlılar’a özgü bir tür kölelik sayılabilir. Osmanlılar’da esir ticaretine dayalı kölelik 1847’de resmen kaldırıldı. Devşirme sistemi ise fetihlerin duraklamasına paralel olarak daha 17. yüzyılda önemini yitirmeye başladı, 18. yüzyılın ortalarında da bütünüyle ortadan kalktı.