Eksik primler nasıl tamamlanır? sorusu emeklilik hayali kuran herkesin merakla araştırdığı bir konu. Emeklilik hayali kurup eksik primlerden dolayı emekli olamayanlar için bazı imkanlar bulunuyor. Peki Emeklilik için eksik prim nasıl tamamlanır 2019? İşte cevabı haberimizde...
EMEKLİLİK EKSİK PRİM SON DAKİKA GELİŞMESİ! EKSİK PRİM TAMAMLAMANIN YOLLARI
Çalışanlar bir an önce emekli olmayı hedefliyor. Ancak bu hedefin önünde bazı engeller var. Yaş, sigortalılık süresi ve en önemlisi eksik primler. Eksik primleri tamamlamak için sigortalıların bazı imkanları var. İşte bunun 5 yolu...
1- ÜÇ DOĞUMA KADAR
Askerlik borçlanması ve doğum borçlanması eksik prim olduğunda ilk akla gelenler. Böylece hem prim hem de yaştan kazanabiliyorsunuz. Sigortadan sonra yapılan 3 doğum 2160 gün (6 yıl) kazandırıyor. İlk sigorta yaptırılmadan önce yapılan askerlik ise borçlanılan gün kadar işe giriş tarihini geri çektiği için emeklilik yaşı ve prim şartı azalıyor.
2 - SİGORTA YATMADIYSA
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) son açıkladığı verilere göre; 100 çalışandan 34'ü kayıt dışı. Yani 10 milyon kişi sigortasız. Yasa, primi eksik yatana ya da yatırılmayana 'hizmet tespit davası' açma hakkı tanıyor. Bu yolla binlerce kişi emekliliğini öne çekti. Çalışan sigortasız çalışarak geçirdiği sürenin son yılından başlayarak 5 yıl içerisinde hizmet tespit davası açmalı. Çalışan ölmüşse, hak sahipleri de yetim maaşı için dava açabiliyor.
3 - BORÇLANMA İMKANI
Sigortalı olarak çalışmaktan uzak kalınan zamanların bir kısmını borçlanarak geri kazanma imkanı var. Bunlardan bazıları şöyle: Memurlar ücretsiz izin sürelerini daha sonra borçlanarak emeklilik hizmetinden saydırabiliyor. Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirilen doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri de borçlanma kapsamında. Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri de borçlanma kapsamında.
4 - ÜCRETSİZ İZİNLİLER
Sigortalı olarak yapılan avukatlık stajı diğerlerinden ayrı olarak emeklilik hesabından sayılıyor. Tutukluluk ve gözaltında geçen süreler de borçlanılabiliyor. Bu süreleri mahkum olunmadığı sürece borçlanarak hizmetinizden saydırabilirsiniz. Grev ve lokavtta geçen süreleri de borçlanmak mümkün. Yine ekonomik kriz dönemlerinden ücretsiz izinli olanlar her yıl için 3 aya kadar borçlanma yapabiliyor. Doktorlar fahri asistanlık hizmetinde geçirdikleri süreleri borçlanabiliyor.
5 - GURBETTE GEÇEN SÜRELER
Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa eden kamu görevlileri istifa ettikleri dönem ile seçime kadarki zamanı borçlanabiliyor. Yurt dışında çalışanlar belli şartlarda bu süreleri borçlanarak emeklilik hesabına katabiliyor. Yine kadınlar yurt dışında 18 yaşından sonra geçirdikleri süreleri çalışmış olmasalar bile borçlanabiliyor.
KADINLAR NASIL ERKEN EMEKLİ OLABİLİR?
Bu koşul kadının emeklilik yaşını da erkene çekiliyor. 1 Ekim 2008’den itibaren prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, emeklilik yaş sınırlarından indiriliyor. Engelli çocuğu olan kadınlara tanınan bu haktan SSK, Bağkur, tarım SSK, Tarım Bağkur’u ve Emekli Sandığı kanunlarına tabi çalışanlar yararlanıyor.
ÇOCUK SAHİBİ KADINLAR EMEKLİ NE ZAMAN OLUR?
Sadece biyolojik annelerin değil, evlat edinen annelerin de doğum borçlanması hakkı bulunuyor. Kadın sigortalılar 2 yaşını geçmeyen evlat edindikleri çocukları için doğum borçlanması yapabiliyor. Borçlanma, evlat edinilen tarihten başlıyor. Öte yandan, doğum yaptıktan sonra çocuğunu evlatlık veren anne de doğum borçlanması hakkına sahip.
3 ÇOCUK 6 YIL PRİM
Daha önce sadece SSK’lılara tanınan bu hak, memur ve esnaf annelere de tanındı. 2 olan doğum borçlanması sınırı da 3 çocuğa çıkartıldı. Buna göre; sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar borçlanma yapabiliyor. Her çocuk için 720 gün kazanılıyor. 3 çocuk için doğum borçlanması yapanlar, 2 bin 160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor.
STAJ TARİHİ EKLENİYOR
Normal şartlarda emeklilik hesabında staj başlangıcı ve stajda geçen süreler dikkate alınmıyor. Ama doğum borçlanmasında bu süreler geçerli. Bu yüzden anneler eğer stajın başladığı tarihten sonra doğum yapmışlarsa bu doğumları 3 çocuğa kadar borçlanabiliyor.
20 YIL ŞARTI
23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla sigortalılık süresi 18 (dahil) yıldan fazla olan kadınların emekli olabilmeleri için, en az 20 yıl sigortalılık süresini, 5000 gün prim ödeme gün sayısını ve 40 yaşını tamamlamaları gerekiyor.
EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI NE OLACAK?
Şimdi emekliler yeni bir talepte bulunuyorlar. En düşük maaşın asgari ücret ile eşitlenmesini bekleyen emekliler diğer maaşların da bunun üzerinden hesaplanmasını bekliyor. Emekliler ayrıca zamlar için kullanılan enflasyon oranının TÜİK'in verilerine göre değil emeklinin daha çok harcama yaptığı ürünler üzerinden belirlenecek enflasyona göre hesaplanmasını istiyor.
"YAŞLILIK ENFLASYONU YAPILMALI"
Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) Hukuk Danışmanı Cafer Yazıcıoğlu, emeklilerin lüks yaşayacak kadar değil geçinebilecekleri bir ücret istediğini söyledi. Yazıcıoğlu "TÜİK'in enflasyon sepetinde pinpon topu gibi emeklileri ilgilendirmeyen maddeler yer alırken, emeklileri ilgilendiren maddeler ise yer almıyor. Bu sebeple yaşlılık enflasyonu yapılmalı ve asgari ücretin arttığı oranda emekli maaşları da arttırılmalı" dedi. Yazıcıoğlu "En kötü yerlerde bile ev kiraları 500-600 lira. Asgari ücretin altında maaş olmamalı. Asgari ücretin altında maaş alınıyorsa devlet bunu sosyal yardımlarla tamamlıyor" diye konuştu. İleri yaşlarda maaşın büyük çoğunluğunun sağlığa gittiğini de hatırlatan Yazıcıoğlu, emekliden ilaç katılım payı alınmamasını istedi.
EN DÜŞÜK EMEKLİ MAAŞI 2 BİN 20 LİRA OLABİLİR
Emeklilerin bu talepleri karşılık görürse 2019 yılı için uygulanacak en düşük emekli maaşı 2 bin 20 liraya kadar çıkabilecek. Bu da birçok emeklinin maaşına bin liraya yaklaşan bir seyyanen zam anlamına geliyor.
Emekli maaşları 2019 Ocak ayında zamlandı. Zamlı maaşla birlikte, her ay ödenen emekli aylığının yüzde 4-5'i oranındaki ek ödeme tutarı da yükseldi. Ayrıca geçtiğimiz haftalarda yüzde 5 ek ödeme sınırı bin 106 liradan, bin 224 lira 81 kuruşa çıktı.
EMEKLİ MAAŞ EK ÖDEME ZAMMI NE KADAR?
Yani ocaktan itibaren maaşı bin 224 lira 81 kuruşun altında olanlar yüzde 5, üstünde olanlar yüzde 4 ek ödeme almaya başladı. Ayrıca ek ödeme oranının yüzde 4-5'ten yüzde 8-9'a çıkarılması da gündemde. Türkiye Emekliler Derneği'nin talebi hayata geçerse, SSK ve Bağ- Kur emeklilerinin ek ödeme tutarlarında 42 ile 315 lira arasında artış yaşanacak.
EMEKLİ MAAŞLARINA DOPİNG
Halen en düşük emekli aylığı net bin 71 lira. Buna göre en düşük ek ödeme tutarı da (maaşın yüzde 5'i) 53 lira. Ek ödeme tutarında, oran yüzde 8'e çıkarsa 32 lira artışla 85, yüzde 9 olursa, 42 lira artışla 96 liraya yükselecek. Halen en yüksek aylık ise 5 bin 390 lira. Buna göre de en yüksek ek ödeme tutarı (maaşın yüzde 4'ü) 215 lira. Ek ödeme tutarı, oran yüzde 8'e çıkarsa 215 lira artarak 431, yüzde 9 olursa 269 liralık artışla 485 liraya ulaşacak.
EMEKLİLERE BİR MÜJDE DE TOPLU ÖDEME OLARAK GELDİ
Emekliler 2019 yılında 2 bin lira bayram ikramiyesi alacak ve böylelikle cebine bin 305 lira da evde bakım desteği girebilecek. Daha öncesinde bayram ikramiyesi nedeniyle bakım desteği kesilen emekliler için ise geriye dönük 9 bin 688 liraya varan toplu ödeme olacak.
EMEKLİ TOPLU İKRAMİYE HESAPLAMA NASIL YAPILIR?
Emekli maaşı, ölüm aylığı, malullük aylığı ve sürekli iş göremezlik geliri alanlara yılda 2 kez verilen biner lira bayram ikramiyesi, artık evde bakım desteğine engel olmayacak. Bunun için yasal düzenleme yapıldı, bakımı kesilenlere toplu ödemenin de yolu açıldı.
İşte konuyla ilgili bilinmesi gerekenler:
EVDE BAKIM DESTEĞİ İLE İLGİLİ DÜZENLEME NE?
Evde yaşlı ve engelli yakınına bakanlara devlet maaş ödemesi yapıyor. İkramiyenin hayata geçmesinin ardından bazı kişilerin bu ödemeleri gelir sınırı aşıldığı için kesildi. Bunu engellemek için düzenleme yapıldı. Artık bayram ikramiyeleri, evde bakım desteği için aranan gelir şartında dikkate alınmayacak. Yani aylık gelir hesaplamasına dahil edilmeyecek. Destek, bayram ikramiyesi nedeniyle kesilmeyecek. Evde bakım desteği almak için hanede kişi başına düşen aylık gelirin brüt asgari ücretin aylık net tutarının 3'te 2'sinden az olması şartı aranıyor. Gelir sınırı, 2018'de 967,27 liraydı. Bu yıl da bin 219 lira 34 kuruş. Bu ödeme için Engelli Sağlık Kurulu raporunda engel oranının yüzde 50 ve üzerinde olarak belirtilmesi, ayrıca 'ağır engelli' ibaresinin yer alması isteniyor. Evde bakım parası alınabilmesi için engelliye bakan kişi ile engelli arasında kan bağı bulunması da şart.
İKRAMİYE NEDENİYLE EVDE BAKIM DESTEĞİ KESİLENLER NE YAPACAK?
Bayram ikramiyesi nedeniyle evde bakım yardımı kesilenler, başvurularını yaparak şartları sağlıyorlarsa yeniden bu desteğe kavuşacak. Yılda 2 bin lira ikramiye alanların hanesine aylık bin 305 lira 97 kuruş evde bakım desteği de girebilecek. Aylık avantaj bin 472 lira 63 kuruş (1.305,97 TL + 166,66 TL) olacak. İkramiye nedeniyle evde bakım desteği ödemeleri kesilenlerin alamadığı ödemeleri de toplu olarak yapılacak.
EVDE BAKIM DESTEĞİ TOPLU ÖDEME NE KADAR?
Evde yaşlı ve engelli yakınına bakanlara geçen yılın ikinci yarısında aylık bin 179 lira 40 kuruş ödeniyordu. Ocak ayından itibaren de bu tutar bin 305 lira 97 kuruşa yükseldi. Geçtiğimiz yıl haziranda Ramazan Bayramı'ndan önce verilen ilk ikramiye nedeniyle temmuzda yardımı kesilen kişi, 2018'den 7 bin 76 lira 40 kuruş (1.179,40 x 6 ay) ve 2019'un ocak ve şubat ayından da 2 bin 611 lira 94 kuruş (bin 305 lira 97 x 2) olmak üzere 9 bin 688 lira 34 kuruş yardımı toplu olarak alacak. Ağustosta Kurban Bayramı öncesi verilen bin liralık ikramiye nedeniyle eylülde bakım yardımı kesilen kişiye ise 2018'den 4 bin 717 lira 60 kuruş (1.179,40 x 4 ay), 2019'un Ocak ve Şubat ayından da 2 bin 611 lira 94 kuruş olmak üzere toplam 7 bin 329 lira 54 kuruş toplu ödeme olacak.
EMEKLİLERE YENİ İNTİBAK MÜJDESİ: MAAŞLAR ARTACAK
Türkiye'de emekli maaşı hesabında 3 ayrı formül bulunuyor. En yüksek aylık bağlama oranı 2000 yılına kadar olan çalışmalar için uygulanıyor. Onu, 2000- Eylül 2008 arası izliyor. En düşük aylık bağlama oranı ise Ekim 2008'den sonrası için uygulanıyor.
Ekim 2008 sonrasında sigortalılık süresi uzadıkça, özellikle asgari ücret üzerinden prim ödeyenlerin bağlanacak maaşında düşüş yaşanıyor. Şimdi bu karma emekli aylığı hesaplama sistemi yerine, bütün dönemleri kapsayan tek bir emekli aylığı hesaplama sisteminin getirilmesi gündemde.
MAKAS KAPANACAK
Milyonlarca kişinin beklediği düzenleme hayata geçirilirse, halen çalışanlara emekli olurken bağlanacak maaş yükselecek. 2000 yılı öncesinde emekli olanlarda en düşük SSK emekli aylığı 1.818 lira seviyesinde bulunuyor. 2000 yılı ve sonrasında emekli olanlarda ise en düşük maaş 1.125 lira. Tek hesaplama sistemiyle bu tablo değişecek. 2008 sonrasında çalışılan dönem uzadıkça maaş azalmayacak. 2000 öncesi ve sonrası arasındaki makas kapanacak.
SİSTEM DEĞİŞTİRİLMELİ
Emekliler ayrıca farklı zam sisteminin de sona ermesini istiyor. SSK ve Bağ-Kur emeklilerine başka, memur emeklilerine başka zam yapılması uygulamasına son verilmesi talepleri var. Enflasyona göre zam alan SSK ve Bağ- Kur emeklileri, memur emeklileriyle eşit zam istiyor, tüm emeklilerin zamlarının toplu sözleşmeyle belirlenmesi beklentisini taşıyor.