Siyanür nedir? Potasyum siyanür nasıl öldürür ve siyanür zehirlenmesi tedavisi için ne yapmak gerekir? İzmir'de yaşanan siyanür zehirlenmesi vakasından sonra herkes bu soruların cevaplarını arıyor. İşte yaşanan o olay ve siyanür hakkında her şey...
İzmir'in Bayraklı ilçesinde üniversite kimya bölümü öğrencisi gencin internetten siparişle aldığı siyanürün evde dökülmesi üzerine öğrencinin anne ve babası öldü, iki kardeşi ile kendisi hastaneye kaldırıldı.
Alınan bilgiye göre, Soğukkuyu Mahallesi'nde bir apartmanda yaşayan Dokuz Eylül Üniversitesi Kimya Bölümü öğrencisi Mahmut Can Kalkan (21), deney yapmak için internetten siparişle potasyum siyanür aldı.
İddiaya göre öğrencinin eve getirdiği siyanürü, küçük kardeşi Emir Can'ın devirerek dökmesi üzerine anne Fatma (39), Baba Mehmet (46), kardeşleri Mehmet Taha ve Emir Can Kalkan (4) ile kendisi etkilendi. Durumun bildirilmesi üzerine olay yerine polis, sağlık ve AFAD ekipleri sevk edildi.
Ekipler çevrede güvenlik önlemi alırken, apartmanda yaşayan diğer vatandaşlar tedbir amaçlı tahliye edildi.
Siyanürden etkilenen beş kişilik aile, 112 Acil Servis ekiplerince hastaneye kaldırıldı.
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ne kaldırılan baba Mehmet Kalkan ile Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'ne kaldırılan anne Fatma Kalkan bütün müdahalelere rağmen kurtarılamadı.
Siyanürden etkilenen üç kardeşin Ege üniversitesi Tıp Fakültesindeki tedavilerinin devam ettiği öğrenildi.
Mahmut Can Kalkan'ın polis ekiplerine ilk ifadesinde, potasyum siyanürü deney yapmak için internetten sipariş verdiğini ve eve getirdiğini söylediği öğrenildi.
Gözetim altında bulunan Mahmut Can Kalkan'ın, tedavisinin ardından emniyete götürüleceği belirtildi.
SİYANÜR ZEHİRLİ Mİ? SİYANÜR KULLANIM ALANLARI NE?
Siyanür, canlı vücuduna girdiğinde ölümcül olabilecek kadar zehirlidir. İnorganik bir madde olan siyanürün 0,2 gramı 70 kilogram ağırlığındaki bir insanı bir kaç dakika içinde öldürür. İşte Siyanür hakkında merak edilenler...
Siyanür, “Hidrosiyanik asit” ya da “prussik asit” olarak da bilinen, son derece toksik maddedir. Siyanür, bir karbon ve bu karbona bağlı üç azot atomu içeren bileşiklere verilen isimdir.
SİYANÜR NEDİR?
Kimyasal anlamda siyanür, bir karbon ve bu karbona bağlı üç azot atomu içeren bileşiklere verilen isimdir. Siyanürün organik ve inorganik şekilde bulunduğu bilinmektedir. Endüstriyel anlamda üretilip, yine bu alanlarda kullanılan siyanür de oldukça faaldir. Siyanür, hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyen metal tuzlarından meydana gelmektedir. Siyanürün kendisi ve türevleri, zehir maddeleridir.
Siyanür, hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyebilen metal tuzlarının genel adıdır. Hepsi şiddetli zehirlidir. En önemlileri, sodyum siyanür ve potasyum siyanürdür. Endüstride ısıtılmış kuru karbonlar üzerinden, amonyak (NH3) ve CO gazlarının karışımı geçirilerek elde edilirler.
HCN (Hidrosiyanik asit), acı badem kokusunda çok uçucu bir sıvıdır. 28 santigrat derecede kaynar. Sudaki çözeltisi çok zayıf asittir.
Siyanür ve bileşikleri kimyasal yollarla üretilebildiği gibi, bazı bitkiler ve hayvanlarca da üretilmektedir. Siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri ve böcek vardır. Kiraz, badem, kayısı, şeftali, erik, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır siyanürlü bileşikleri doğal olarak üretmektedir.
Madencilikteki Kullanımı
Madencilikte siyanür kullanımı 1880’li yıllara dayanmaktadır. Özellikle metallerin üretiminde kullanılan siyanürün, günümüzde altın ve gümüş üretiminde çevreye zararı olmayan alternatifi vardır; bu alternatiflere örnek olarak tiyo üre verilebilir. Ancak üretim sonucu oluşan artıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi ile mümkündür . Bununla birlikte siyanür bozundurma ünitesi bulunmayan tesislerde siyanür artıklarının, yeraltı sularına karışma ihtimali vardır.. Dünyanın en güvenli sayılan siyanürlü altın işletmelerinde bile çevre felaketleri gözlenmiştir. Ancak uygun bozundurma ünitesi (INCO) ve standartlara uygun olarak yapılmış bir atık barajı ile bu tür problemler bertaraf edilebilmektedir.
Siyanür zehirlenmesinin fizyopatolojisi ve tedavi
Yüksek miktarda siyanür, vücudumuz için tehlike arz etmesine rağmen eser miktarda vücudumuzda ve çeşitli yiyeceklerin içinde bulunur. Vücutta depolanmaz, kanserojen değildir. Günümüzde en çok sigara dumanı ve yangınların dumanının solunması ile maruz kalınmaktadır. Siyanür kanda bulunan methemoglobin'e irreversible (geri dönüşümsüz) bir şekilde bağlanarak etkinlik gösterir. Bu özelliği kanın dokulara oksijen perfüzyonunu sağlayamaması sonucu hipoksi'ye ve sonuçta hipoksik şok ve ölüme neden olur. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut adeta oksijen havuzunda boğulur.
Tedavide amaç zehirli maddenin zehirsiz başka bir metabolite çevrilmesidir. Bunun için öncelikle hastaya sodyum nitrit verilir. Bu madde methemoglobin'e siyanür ile yarışmalı olarak bağlanır ve siyanür bu sayede methemoglobin'e bağlanamaz. Daha sonra verilen sodyum tiyosülfat ise siyanür ile reaksiyona girerek tiyosiyanat oluşturur. Bu madde vücut için toksik değildir ve böbreklerden atılır.
Siyanür liçi
Altın ve gümüş gibi kıymetli metallerin üretiminde siyanür liçi prosesi uygulanır. Bunun en temel sebebi, siyanür liçinin yüksek verimliliği ve hızıdır.
Kıymetli metaller, alkali koşullarda seyreltik siyanür çözeltisinde çözündürülür. Siyanür türleri içinde, bu amaçla kullanımı en uygun olan NaCN'dir. Liç prosesi sırasında, altın siyanürle bileşik yaparak sıvı faza geçer. Bu olay sırasında gerçekleşen temel reaksiyonlar:
- 4 Au + 8 NaCN + O2 + 2 H2O → 4 NaAu(CN)2 + 4NaOH
- 2 Ag + 2 CN- + O2 + 2H2O → 2 Ag(CN)2 + H2O2 + 2 OH-
Ortamın pH'nın asitleşmesi durumunda, NaCN bozunarak HCN'ye dönüşür. Bu durumda siyanür sıvı formdan, gaz formuna dönüşür ve bu halde çevre ve yaşayan canlılar için tehlike oluşturur. Bu sebeple güvenlik sağlanması için, NaCN'nin bulunduğu ortama kireç ilave ederek pH'ı 10-11 civarında tutulur.