Müge Anlı ile Tatlı Sert programında konuşulan Gaz Lambası Tekniği arama motorlarında araştırılmaya başlandı. Peki Gaz Lambası Tekniği nedir? Belirtileri nelerdir? Gaz Lmabası Tekniği nasıl uygulanır? Gaz Lambası Tekniğinin uygulandığını nasıl anlanrsınız? Ne yapmalısınız? Tüm merak edilenler haberimizde...
GAZ LAMBASI TEKNİĞİ NEDİR?
Özellikle sosyal medyada son zamanlarda adına pek rastladığımız bu kavram oldukça yeni bir psikolojik şiddet türünü ifade etmektedir. Psikoloji literatüründe her gün yeni isimlerle karşımıza çıkan psikolojik terimler günlük hayatımızın daha önce genel bir başlık altında ifade edilen rahatsızlık ve olaylarını detaylandırmaya başladı.Terminolojik köken olarak çok boyutlu bir kişilik bozukluğunu ifade eden gaslighting kelimesi çıkış kaynağını bir tiyatro eserinden almaktadır. Gaz Işık başlıklı bu oyun, Aralık 1938’de Londra’daki Apollo Tiyatrosu’nda ilk kez gösterime girdi ve altı ay gösterimde kaldı. Oyun günlük hayatta denk geldiği psikolojik gerilimi ve tacizi çok iyi işleyen senaryosu sayesinde kısa zaman sonra Angel Street adıyla Amerika’da filme çekildi.
GAZ LAMBASI TEKNİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
İçe kapanma: Bu içe kapanma durumu gaslightinge maruz kalan kişide aniden gelişebileceği gibi uzun zaman sonra da ortaya çıkabilir. Normalde oldukça neşeli ve sosyal olan kişi öz saygı yitimine uğramanın etkisiyle kendi dünyasına çekilip asosyal bir görüntü sergilemeye başlar.
Kronik hale gelen özür dileme: Burada kişi gaslightingin doğurduğu aşağılık kompleksi ve ezik ruh halinin etkisiyle hata yaptığı algısına kapılarak etrafındaki kişilere karşı sürekli hatalı olabileceği düşüncesiyle özür dilemeye başlar.
Karar almada zorlanma: Kurban kendi bilincine dair yeterlilik hissini kaybettiği ve hafıza-bilincinin kusurlu olabileceğini düşünerek karar almaktan kaçmaya başlar ve bunda ciddi manada zorlanır.
Sevdiği kişiye karşı yüceltilmiş hayranlık duygusu: Kurban kendisine gaslighting uygulayan kişinin sorgulanamayacak derecede masum ve kusursuz olduğunu düşünür. Çünkü hatalı ve eksik olan sürekli kendisidir algısı zamanla böylesi bir bilinçsel sapma meydana getirir.
- Sürekli sizi aşağılıyorsa ya da sizinle yüksek ses tonunda konuşuyorsa, sonrasında da sanki bu hareketleri yapan o değilmiş gibi davranıyorsa,
- Kurmuş olduğu cümleler ile yüzleştirdiğinizde kabullenmiyorsa,
- Sık sık eşyaların yerini değiştiriyorsa ve sizin algınızdan şüphe duymanıza sebep oluyorsa,
- Sizi çevrenizden ve ailenizden uzaklaştırarak yalnızlaştırıyorsa,
- Olan biten her şeyin suçlusu sizmişsiniz gibi davranıyorsa,
- Siz bir konuda emin dahi olsanız, “hayır, sen yanlış hatırlıyorsun” diyorsa,
- Sizi fikirleriniz ve hareketlerinizle ilgili şüpheye düşürüyorsa,
- “Acaba yanlış mı yaptım?” sorusu sürekli aklınızı kurcalıyorsa,
- İyi bir sevgili, iyi bir eş hatta iyi bir insan olduğunuzdan gereksiz yere şüphe duyuyorsanız, siz de “Gaslighting” tekniği ile karşı karşıyasınız demektir.
GAZ LAMBASI TEKNİĞİ AŞAMALARI NELERDİR?
İlk aşama inanamama: Daha ilk anda içinde bulunduğunuz tartışmanın saçma ya da gereksiz olduğunu bilirsiniz ancak yine de devam edersiniz. Hislerinizle, hayat görüşünüzle ilgili saatlerce tartışırsınız. Aslında bunların tartışmaya açık konular olmadığını bilirsiniz ama karşınızdakinin onayını almak için çabalamaya devam edersiniz.İlk olarak bu aşamada kendinize olan inancınız zedelenir.
İkinci aşama ciddiye alma: Bu aşamada karşınızdaki kişinin görüşlerini daha çok önemsemeye başlarsınız ve onun da sizi ciddiye almasını istersiniz. Bu yüzden de kendinizi ona kanıtlamaya çalışırsınız ve tartışmalar daha da hızla devam eder. Bu aşama beraberinde reddetmeyi de getirir. Karşınızdakinin kötü biri olmadığını kendinize ispatlamak için sizi manipüle ettiğini reddedersiniz. Hatayı kendinizde aramak onda aramaktan daha kolay gelir, özellikle de duygusal ilişkilerde.
Son aşama depresyon: Bu aşamada hayat sevincinizi kaybetmiş gibi hissedersiniz ve artık kendinize tamamen yabancılaşmışsınızdır. Bazı davranışlarınıza kendiniz bile anlam veremezsiniz, çevrenizdeki insanlar sürekli ne kadar değiştiğinizi söyler ve hatta çevrenizde kimse kalmaz. Siz sorunun ne olduğunu fark edemeseniz de arkadaşlarınız ve ailenizden sürekli eleştiriler duymaya başlarsınız.
Ve ironik olarak, gaslight yapan kişi büyük ihtimalle size bencil, zalim, vefasız ve ihmalkar olduğunuzu söylemiştir. Hatta ve hatta biriyle flört edip size bakar ve kıskandığınızı anlarlarsa sizi paranoyaklıkla suçlarlar, sizi günlerce görmezden geldikten sonra bu konuyu açtığınızda sizi ilgi manyağı olmakla suçlarlar. Bu noktada muhtemelen "triangulation" denilen sürece başlamışlardır. Yeni bir narsistik kaynak bulmuş, o yeni insandan size, sizden o insana bahsederek iki kaynaktan da ilgiyi maksimum düzeye getirmeye çalışmaktadırlar. Manipülasyonlarına verdiğiniz tepkilerin hepsini yeni kaynağa anlatarak sizin deli olduğunuza onu da inandırırlar. Manipülatif davranışlarını inkar eder ve kanıt sunulsa da suçlunun aslında siz olduğunuza sizi ikna etmeye çalışırlar. Olumsuz davranışının nedenini tartışamaz sadece verdiğiniz tepki üzerinde yoğunlaşırlar. Örneğin size vurduğunda bağırırsanız, sürekli bağıran bir manyak yaftası yersiniz.
Gerçeklik algınızı kaybetmeniz ve özgüveninizi yitirmeniz buradaki temel hedef. Kendinizden ne kadar şüphe duyar ve özgüveniniz ne kadar düşerse o kadar kolay kontrol edilirsiniz. Kişiye değersizlik duygusu yüklenir; yanlış kararlar verdiği, yeterince iyi olmadığı, hayatını o olmadan tek başına idare edemeyeceği duygusu ince ince işlenir. Özgüven sömürülür ve elde edilen posa istenilen şekle sokulur. Peki ne yapmalı? Bu sebeple çözüm yüzleşmek değil, bu ilişkiden kurtulmak olacaktır.Sizin gerçekleriniz tartışmaya açık bir konu değil ve kimseye kendinizi ispatlamak zorunda değilsiniz. Bu durumda yapabileceğiniz en doğru şey uzaklaşmak ve kendinizi tekrar bulmak, bunun için de gerekirse ailenizden, arkadaşlarınızdan veya bir uzmandan yardım almak.
İKİLİ İLİŞKİLERDE GAZ LAMBASI TEKNİĞİ NASIL UYGULANIR?
Günümüzde gaslight bilinçli ya da bilinçsiz uygulanarak, birçok psikolojik vakada karşımıza çıkıyor. Özellikle ikili ilişkilerde, tarafların birbirlerine olan güven duygusunu kullanarak, çoklu ilişkilerine veya yalanlarına düzenek yaptıkları bir zihinsel yanıltma kalkanına dönüşüyor. Manipülatör muhatabını şüphecilikle ve güvensizlikle suçlayarak, geçmişinde yaşadığı olumsuz tecrübelerini, yaşadıkları ilişki için bir referans olarak göstermemesi gerektiğini, hatta daha ileri giderek, bu konuda psikolojik problemleri olduğunu ve şüpheleriyle zan altında bırakıldığını söyleyerek, kişinin kendisiyle sürekli hesaplaşmasına sebep olur ve bu hesaplaşmaların sonunda özür dilenilen taraf olmayı başarır. Kendi gerçekliğini kaybederek, manipülatörüne teslim olan taraf, kendisiyle hesaplaşmaktan yorulur. Sadece ilişkisiyle değil, hayatla ilgili derin bir karamsarlığa ve yalnızlığa itilir.
İŞYERİNDE GAZ LAMBASI TEKNİĞİ NASIL UYGULANIR?
Gaslight sadece duygusal bağımlılıkla ilgili olarak partneriniz tarafından değil, yetileriyle ve tecrübeleriyle referans aldığınız kişiler tarafından da uygulanabilir. İdol olarak gördüğünüz veya birlikte çalıştığınız bireyler, iş hayatınızda veya özel hayatınızda, ortaya koyduğunuz ürünleri küçümseyerek, aslında doğru yolda olduğunuz halde, sizi mütemadiyen bezdirerek, bunu yaparken de kamçıladığı kılıfını uydurarak, hedefe ulaşmanıza engel olurlar. Bunu fark etmek çok zordur. Çünkü muhatabınızın yaptığınız işi sizden daha iyi yaptığına kendinizi inandırmışsınızdır ve zihninizdeki bu temel inancı kırmak hiç te kolay olmayacaktır.
Diğer yandan size yol gösterdiğini düşündüğünüz çok güvendiğiniz bir üstünüz, çok popüler olabilecek fikrinizin hiçbir değeri yokmuşçasına verdiği tepkileriyle bir bakıvermişsiniz sizi olduğunuz yere hapsetmiş. Yine patronunuz, kendinize çok güvenerek ve kesinlikle emin olarak yaptığınız bir işi sırf eleştirmek ve sizin özgüveninizi sarsarak kendine muhtaç etmek için öyle sebepler bularak sizi eleştirebilir ki, bir yandan patronunuza hayran kalırsınız fakat diğer yandan da sizi görünmez ipler olduğunuz yere bağlar. Bir başkasında ise patronunuz size daha önce hiç söylemediği ve hatta hiç konulmamış olabilen şirket kurallarını size başkalarının da yanında hatırlatarak sizi öyle beceriksiz hissettirir ki, “Lanet olası ben, ne menem biriymişim” derken bulursunuz kendinizi.
Gaslight in delip geçtiği insanları konuştuk, bir de teğet geçtikleri var. Sağlam karakterli, kendini iyi yetiştirmiş, duygularını kontrol etmeyi başarabilen insanlar bu tuzağı çok erken fark eder ve hemen durumdan kurtulmaya çalışırlar. İnançları ve değer yargılarıyla oluşturduğu doğrularına güvenen, duygusal bağımlılık yerine özgür bir ruhla sevmeyi ve değer konusunda bilinçlenip, aşırı değer yüklememeyi başarabilen karakterler için gaslihgt sadece manipülatöründen uzaklaşma sebebidir.
GAZ LAMBASI TEKNİĞİNDE NE YAPILIR?
Fark ettiğiniz anda, ikili ilişkilerinizse buna sebep, psikolojik manipülasyonuna maruz kaldığınız kişiyi hemen hayatınızdan uzaklaştırın.
Kendi kendinizi tedavi yöntemini seçmeyin, çünkü bu duruma, duygusal ve zihinsel zaaflarınız ve zayıflıklarınız sebebiyle maruz kaldınız. Bu etki altına girmenizi kolaylaştıran gerçek sebepleri bulmanıza yardımcı olacak bir uzmandan yardım alın ve bu kez etki altında kalmadan gerçek bir yüzleşme yaşayın. Dış dünyayla ve sosyal ortamlarınızla bağlantınızı, yakın dostlarınızla ve ailenizle olan iletişiminizi, hayatınıza giren herhangi biri için sınırlandırmayın. Filmin sonunda kurbanımız, bir polisin maruz kaldığı psikolojik manipülasyonu farketmesiyle bu durumdan kurtulup, gerçeklerle yüzleşmeye başlıyor. Yakın çevremizin uyarıları bu konuda farkındalığımızı arttırabilir. Bu tür maruziyetlerden kurtulmak için, zihinsel faaliyetlerimizi doğru yönetebilmeyi öğrenmeli, ruhsal sıkıntılarımıza bedensel sıkıntılarımıza gösterdiğimiz hassasiyeti göstererek, tedavi ve terapi yöntemini benimsemeliyiz. Ciddiye almadığımız kısa süreli psikolojik ataklar, aynı kanser hücrelerinin zamanla tüm bedene yayılması gibi, zihnimizi ve ruhumuzu her türlü a açık hale getirir. Kendimizle ilgili farkındalığımızı arttırarak, okuyarak, öğrenerek, hobiler edinip, iradi boşluklarımızı doldurarak, bu tür psikolojik manipülasyonlara maruz kalma riskini en aza indirebiliriz.
GAZ LAMBASI TEKNİĞİNİ ANLATAN FİLMLER NELERDİR?
Özellikle sosyal medyada son zamanlarda adına pek rastladığımız bu kavram oldukça yeni bir psikolojik şiddet türünü ifade etmektedir. Psikoloji literatüründe her gün yeni isimlerle karşımıza çıkan psikolojik terimler günlük hayatımızın daha önce genel bir başlık altında ifade edilen rahatsızlık ve olaylarını detaylandırmaya başladı.Terminolojik köken olarak çok boyutlu bir kişilik bozukluğunu ifade eden gaslighting kelimesi çıkış kaynağını bir tiyatro eserinden almaktadır. Gaz Işık başlıklı bu oyun, Aralık 1938’de Londra’daki Apollo Tiyatrosu’nda ilk kez gösterime girdi ve altı ay gösterimde kaldı. Oyun günlük hayatta denk geldiği psikolojik gerilimi ve tacizi çok iyi işleyen senaryosu sayesinde kısa zaman sonra Angel Street adıyla Amerika’da filme çekildi.
Başrolünde İngiliz tiyatro oyuncusu Patrick Hamilton’ın yer aldığı oyun, yanlış bilginin, mağdura, kendi bellek ve algılarından şüphe duymalarını sağlamak amacıyla sunulduğu psikolojik taciz biçimi anlamına gelen ve Türkçede tam karşılığı bulunmayan gaslighting terimini doğurdu. Filmde Jack ve Bella adlı bir çift var. Jack her gece evdeki gaz lambasını bir önceki güne göre giderek daha fazla kısıyor, bu durumdan habersiz olan Bella da ne zaman “Gaz lambası giderek daha mı az ışık veriyor?” dese Jack’ten sert tepkiler alıyor. Bu şekilde Bella’nın kendine olan özgüvenini sarsmaya, kendinden şüphe duyurmaya çalışan Jack, aslında evin gerçek sahibi olan kadının mücevherlerinin peşinde olduğunu gizlemeye çalışmaktadır. Oyunun sonuna doğru olaya dahil olan bir dedektif nedeniyle Jack bu planında başarısız oluyor.
GAZ LAMBASI TEKNİĞİNE UĞRADIĞINIZI NASIL TEST EDERSİNİZ?
İlişkilerinizde sürekli kendinizi sorgulamanız gereken zeminler oluşmaya başladıysa,
Elle tutulur bir sebep olmamasına rağmen attığınız her adımda özür dilemek zorunda hissediyorsanız
Muhatabınız alaycı ve küçümseyen bir üslupla, aslında olmayan hatalarınızı yumuşak veya sert, yüzünüze rahatlıkla vurabiliyorsa,
Partneriniz, ruhsal sıkıntılarınız olduğunu, unutkanlaştığınızı, eski gücünüzü kaybettiğinizi ve depresif bir duruş sergilediğinizi sık sık dile getiriyorsa,
Yalan söylediğine emin olduğunuz halde, sizi paronayaklık ve şüphecilikle itham ederek kendinizden şüphe eder hale getiriyorsa,
Doğruları bildiğiniz halde, kendinizle hesaplaşmaktan ve duygusal bağımlılıktan ötürü teslim olmuş hissediyorsanız,
Özgüven konusunda kendinizi eskisi kadar sağlam ve iradeli hissetmiyorsanız,
Çoğu zaman kafanız karışık ve iş başında delirmiş gibi hissediyorsanız.
Annenize, babanıza, sevgilinize, patronunuza her zaman özür diliyorsanız,
Hayatınızda güzel şeyler olduğunu görmenize rağmen neden mutlu olamadığınızı anlayamıyorsanız,
Eşinizin davranışı için sıklıkla arkadaşlarınız ve ailenize mazeretler uyduruyorsanız,
Bir şeylerin çok yanlış olduğunu bilmenize rağmen kendiniz bile ne olduğunu tam olarak açıklayamıyorsanız,
Eskiden çok farklı bir insan olduğunuza inanıyorsanız – daha eğlenceli , daha rahat.
Umutsuz ve şefkatsiz hissediyorsanız,
Sanki hiçbir şeyi doğru yapamayacakmış gibi hissediyorsanız,
Acaba “yeterince iyi” bir kız / eş / çalışan / arkadaş ya da evlat mıyım diye sürekli merak ediyorsanız,
… bilinçli veya bilinçsiz uygulanan gaslight etkisi altında olma ihtimaliniz yüksek…