Gaziantep'in kurtuluşu ne zaman? Gaziantep nasıl kurtuldu? Gaziantep'in kurtuluşu kısaca, tarihi, şiirleri! başlıkları internet mecrasında sıkça aratılanlar arasında yerini aldı. Biz de bu soruların cevaplarına ve daha fazlasına haberimizde yer verdik.
GAZİANTEP'İN KURTULUŞU NE ZAMAN?
Her yıl 25 Aralık Antep’in kurtuluş günü olarak kutlanmaktadır.
GAZİANTEP'İN KURTULUŞU KISACA, TARİHİ
Antep Kuşatması, Kuvâ-yi Milliye ile Fransa arasında gerçekleşen, Kuvâ-yi Milliye'nin 10 ay süren direnişinin ardından 9 Şubat 1921 tarihinde şehrin Fransızların eline geçmesiyle sonuçlanan kuşatma. Kuşatma sırasında Fransız ordusunun 70.000-80.000 kadar top mermisi ile şehri bombardımana tutması sonucu 8.000 bina harap oldu ve bir o kadar bina da hasar gördü. 6.000 üzerinde Türk (çoğu sivil) öldü.
İNGİLİZ İŞGALİ NASIL GERÇEKLEŞTİ?
İngilizler mütarekeden hemen sonra 1 Kasım 1918'de Irak'taki güçlerini toplayarak Musul'a girdiler. 6 Aralık'ta bir Hint taburu ve İngiliz süvari bölüğü Kilis'i işgal etti. İdadi binasına yerleştiler ve bütün haberleşmeyi denetim altına aldılar. Bu arada mütarekenin sonunda Kilis'e dönen Ermeniler, Müslüman halka düşmanca bir davranış içine girdiler. Ermenilerin de desteği ile İngilizler halka baskı yapıyorlardı. Antep bölgesinde toparlanan Ermenilerin birçoğu da diğer bölgelerden kaçan, memleketine dönemeyen kişilerden oluşmuştu. Yabancılarla birlikte Ermeni mevcudu Türk mevcudunu aşmıştı. İngiliz askerleri Antep'e 17 Aralık 1918'de girdiler. İşgal birliği süvariler için yem ihtiyacını karşılamak maksadı ile geldiklerini açıklamışlardı. Ancak esas sebep bu gibi gözükmüyordu. 23 Ocak 1919'da il hükûmet konağı İngilizler tarafından işgal edildi. Şehrin ileri gelenleri ve aydınları çeşitli bahanelerle Halep ve Mısır'a sürülüyordu. 15 Mart 1919'da on beş gün süre ile dükkân kapama ve sokağa çıkma yasağı uygulandı. Kilis ve Antep halkı bu işgale karşı boyun eğmeyip protesto mektubu hazırladılar.
Antep'te işgali kınayan bir miting düzenlendi. Mitingde konuşan Belediye Başkanı Lütfi Bey halkın bu işgali kabul etmediğini haykırdı. Mitingin hemen ardından Bülbülzade Hacı Abdullah Efendi'nin önderliğinde "Cemiyet-i İslamiye" teşkilatı kuruldu.
FRANSIZ İŞGALİ NASIL GERÇEKLEŞTİ?
İngilizlerin Antep'i işgali yaklaşık 1 yıl sürdü. Fransızlar bu duruma tepki gösterdiler. 1919 Eylül'ünde yapılan antlaşmayla İngilizler Musul üzerindeki "nezaret hakkı"ndan vazgeçtiler. Önce Suriye'yi, daha sonra da Antep, Urfa ve Maraş'ı boşalttılar. Sonrasında Fransız birlikleri 29 Ekim 1919'da Kilis'i, 5 Kasım 1919'da da Antep'i işgal ettiler. İşgale katılan Fransız askerleri arasında, bölgeden daha önce göç eden Ermeniler de vardı. İşgal sırasında Fransızlar Senegalli askerlerden oluşan avcı bölüklerini de kullandılar. Antep halkı Fransızların Adana'da Türk halkına yaptıkları zulüm ve işkenceyi iyi bildikleri için işgale tepki gösterdiler. Fransızlar bu duruma aldırmadıkları gibi resmi binalara Türk bayrağının çekilmesini de yasakladılar.
Kapılara, bölgenin adının "Kilikya" olarak değiştirildiğini bildiren yazılar astılar. Bir Ermeni tercüman eşliğinde Fransızların Akyol Karakolu'ndaki Türk bayrağının indirilmesi Antep halkı üzerinde bomba tesiri yaptı. Bu baskılara karşı Diyarbakır 13. Kolordu Komutanı Miralay Ahmet Cevdet Bey de tepki gösterdi. Art arda protesto mektupları yolladı. Bundan sonra Mehmet Kamil adlı küçük bir çocuğun annesini Fransız askerlerinin sarkıntılık etmesinden korumak için uğraşırken askerler tarafından öldürüldü. Halk bu olaya büyük tepki gösterdi. Fransız komutan Saint Mari katillerin yakalanacağını haber verdi ve Kamil'in babasına kan parası teklif ettiyse de babası Ökkeş Ağa teklifi reddederek, "Oğlum şehit edildi. Milletim intikamını alacaktır. Ben çocuğumu para ile satacak vicdansız bir baba değilim," karşılığını verdi.
4 Eylül 1919'da yapılan Sivas Kongresi'ne Antep adına Kara Vasıf Bey katıldı. Buradaki cemiyetlerin birleşmesi kararından sonra "Cemiyet-i İslamiye", "Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Antep Şubesi" adını aldı. Cemiyet Aralık 1919'a kadar bölgedeki tüm Müslüman halkı üye olarak kaydetmişti. Bu arada Pazarcık'a gelen Kılıç Ali ile de temas halinde bulunuluyordu.
30 Aralık 1919'da Antepliler, Ermeni ve Fransızlara karşı büyük bir gövde gösterisi yaptılar. O zamanki Fransız karargâhının önünden geçerek belediye binası önünden başlayan yürüyüşü tekrar burada bitirdiler. Şehirde savaş havası hakimdi. Türk mahallelerinde kalan Ermeniler taşınıyorlardı.
FRANSIZ İŞGALİNDEN SONRA NE OLDU?
Şahinbey Savaşları
Karayılan Savaşları
Akbaba Savaşları
Mütareke (ateşkes) isteği
İkinci Savaş Dönemi
Karatarla Camii Toplantısı
Son Savaş
Şehrin Teslimi
TBMM tarafından "Gazi" unvanının verilmesi
GAZİANTEP NASIL KURTULDU?
Fransa'nın 1 Nisan 1919'daki Antep'i işgal etmesinden sonra, 1920 yılının Nisan ayı başında Türk Milli kuvvetleri kentte bir ayaklanma başlatarak Fransızlara karşı direnişe geçti. Şehrin denetimini ele geçirerek Fransız askerlerini Antep'ten çıkardı. Bunun üzerine Fransa Suriye'den de getirdiği yeni kuvvetlerle Antep şehrini kuşattı. 10 ay süren kuşatma sırasında Antep'e erzak ve mühimmat yardımı yapılamadı. Şehirde açlık ve susuzluk en üst seviye çıktı. Bunun üzerine 9 Şubat 1921 tarihinde şehir Fransa birliklerine teslim oldu.
Batı Cephesi'nde Yunanlara karşı Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazanılmasından sonra Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması ile Fransa bölgeyi Türkiye'ye geri verdi. Böylece Antep çatışmasız geri alınmış oldu.
GAZİANTEP'İN KURTULUŞU İLE İLGİLİ ŞİİRLERİ
25 ARALIK ANTEP'İN KURTULUŞU ANISINA
Ben Antebim hem sehit hemde GAZİ
Yeniden tarih yazmış Türk'e ŞAHINBEYI
Anadoluyum yiğittir analarım
Catal yurekli Yiğit bacılar
yiğittir bıyığı terlememis yavrular
Düşman akilsiz hesap edemez sonunu
Türk ölmeden nasıl teslim eder yurdunu
Bir avuç yiğit, korkusuz
vatan aşkına
Bayrak aşkına
Namus aşkına
hakka yürümeye can atan yiğitler
Vurur dusmana Allah aşkına
Yokluk ateşten gömlek
Top yok
Tüfek yok
Silah yok
İklim kış, Buz Ayaz
En kötüsü,
Yaman açlık
Bir milletki bu halde
O zaman kuru ekmeğe muhtaciz
Düşman çok hayın, gözü dönmüş
Ne bebe tanır, ne kadın, nede yaşlıyı
Bir Antep değil tüm dünya tanır
Korkak Kalleş fransızi
Dişini geçirmiş sanki akbaba leşe
Kolay lokma sanır, Antebi kalleşçe
Düşman, keşke tek disardan olsa
Türk düşmüş ya güya satan satana
Antep hele antepli helede Turk
düşermi hasa pazara
Bu eller mezar olur, hemde kefensiz
tum dünya bilsin göz koyana
Bura Antep, bura Anadolu
Bura milli misak
Burası Süleyman sahdan beri Türk yurdu
Bura göz dikenin gözü oyulur
Bu topraklar, düşman olarak gelene
Yemin olsun mezar olur
GÖZÜ YAŞLI ANTEP'iM
Türk'e hasta adam diye kefen biçtiler
Güya Antebi de Fransıza verdiler
Antepli hiç kefereye, kolay lokma olur mu
Ölmeden teslim eder mi? hiç, öz yurdunu
Bura Anadolu, Şahinbeyler vatani
Bura Alpaslan, bura Süleymanşah
Antep yiğitlerin çetelerin meydanı
Bizim ninnilerimizdi kahramanlık türküleri
Zavalli Fransız nasıl hafife alır Antebi
Antepli Vatanina Bayrağına göz dikeni
Ölürde sağ komaz Sarımsak tepesinde
Gidin işinize bakın cümle haçlı milleti
Çek Türkün üstünden çürümüş dişini
Antebi, Türk'ü, bilir tüm Dünya milleti
Ölürde Teslim edermi bayrağını ,vatani
Çok yaş döktün Antep çok ağıtlar yaktın
Türkün şanlı tarihine bir şanda da sen kattın
Onbinler şehit oldu sana bağrına bastın
Şerefle Gazi madalyasını aldin sen Antebim
MURAT ERTÜRK
YİRMİ BEŞ ARALIK GAZİANTEP'İN KURTULUŞU
Gaziantep toprağıyla, hamurumu yoğurdular,
Şehit olan atalarım bize gelecek kurdular,
Şehit Kamil, Kara Yılan,Şahin Bey ve niceleri,
Göğüsleri siper oldu, düşmana karşı durdular.
Antep işgale uğramış, nasıl sussun kahramanlar,
Dört kıtada at koşturdu, ecdadımız bir zamanlar,
Esarete katlanamaz, çünkü istiklale aşık,
Şehadet şerbeti içti, yiğitlikte nam salanlar.
Yirmi beş aralık günü, uyanışın simgesidir,
Şehit ve gazi olanlar, bu zaferin öznesidir,
Bu işgalci namahremler, toprakları kirlettiler,
Kanla gusul aldıranlar, bu toprağın imgesidir.
Cihan harbi akabinde, aç kurt gibi saldırdılar,
Avcılar avın keyfiyle, davul bile çaldırdılar,
İstiklale aşkımızı, bilmeleri mümkün değil,
Anteplilerin azmine, gavurlar şaşıp kaldılar.
Öyle bir ders verildi ki,ses duyuldu Avrupadan,
Kaçışları görülseydi, farkları yoktu sıpadan,
Cesarete iman gerek, zafer Hakka inananın,
Elimizde silahımız, tüfek balta ve sopadan.
İnsani der Antepliler, şehitlerine borçludur,
Kurtuluş savaşı bize, tarihi sonsuz uçludur,
Rahmet ile anıyoruz, şehitliğe erenleri,
Yüreğinde iman olan, her şart altında güçlüdür