ABD Başkanı Trump'ın 'İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tam olarak tanımanın zamanı geldi' açıklamasının ardından, 'Golan Tepeleri neden önemli?', 'Golan Tepeleri nerede?' 'Golan Tepeleri İsrail için neden önemli?' gibi soruların yanıtı merak konusu oldu. İşte, Golan Tepeleri hakkında merak edilenler...
GOLAN TEPELERİ NEDEN ÖNEMLİ?
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun "Golan Tepeleri sonsuza kadar bizim kalacak" açıklamasından üç yıl sonra ABD'nin burayı "İsrail toprağı" olarak tanıması bölgenin Tel Aviv yönetimi için neden bu kadar önemli olduğu sorusunu yeniden gündeme getirdi. Bakanlar Kurulunu 2016 yılında Golan Tepeleri'nde toplayan Netanyahu, İsrail ve Suriye'nin yanı sıra Lübnan ve Ürdün'le de sınır olan bu bölgenin "sonsuza kadar İsrail'e ait kalacağı" yönünde açıklama yapmış, dünyaya burayı "İsrail toprağı" olarak tanıma çağrısında bulunmuştu.
DONALD TRUMP GOLAN TEPELERİ KONUSUNDA NEDEN İSRAİL'İ DESTEKLİYOR?
İsrail'in o dönemki Golan Tepeleri çıkışı, Suriye'de devam eden iç savaştan yararlanma hamlesi olarak değerlendirilirken, Netanyahu da bu konuda aradığı uluslararası desteği bulamamıştı.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, "İsrail'in Golan Tepeleri'ndeki egemenlik iddiaları yok hükmündedir" açıklamasında bulunmuş, Arap Birliği ile İslam İşbirliği Teşkilatı da Netanyahu'nun açıklamalarına tepki göstermişti.
Filistin ve İsrail politikasını neredeyse tamamen İsrail yanlısı Yahudi asıllı kişilere emanet eden ABD Başkanı Donald Trump bir tweet atarak, "(1967 işgalinden) 52 yıl sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin, bölgesel istikrar ve İsrail'in güvenliği için kritik derecede stratejik öneme sahip olan Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini tam olarak tanımasının zamanı geldi." ifadelerini paylaşmıştı.
ABD Başkanı Donald Trump'ın yaptığı skandal Golan Tepeleri açıklaması büyük tepki çekti. ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin 52 yıl sonra İsrail'in Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini tanımasının zamanının geldiğini söylemişti. Başkan Erdoğan'da İslam İşbirliği Teşkilatı Acil İcra Komitesi Toplantısı'nda Amerika Başkanı'nın Golan tepeleriyle talihsiz açıklaması bölgeyi yeni bir krizin, yeni bir gerilimin eşiğine getirmiştir. Golan Tepeleri'nin işgalinin meşrulaştırılmasına asla izin vermeyiz." şeklinde konuşmuştu. İsrail, Suriye'ye ait Golan Tepeleri'ni 1967'de işgal, 1981'de ilhak etmişti. Peki Golan Tepeleri nerede, neden önemli?
GOLAN TEPELERİ'NİN ÖNEMİ NEDİR?
Golan Tepeleri’nin tarihi aslında 1967’ye dayanıyor… İsrail ile bölgedeki Arap ülkeler arasında yaşanan 6 Gün Savaşları sonunda İsrail, Mısır’dan Gazze ve Sina Yarımadası’nı alırken, Suriye’den de konumu dolayısıyla çok stratejik bir nokta olan Golan Tepeleri’ni aldı. Golan Tepeleri’nin taktiksel açıdan geniş araziye yukarıdan hakim olması sebebiyle çatışma ve savaşlarda büyük bir avantaj unsuruna sahip olduğunu tarih sahnesinde sıklıkla gündeme gelen bir detay.
6 Gün Savaşları’nın ardından kaybettiği toprakları diplomatik yollardan ve kurumlardan geri alamayan Mısır ve Suriye, 1973’te İsrail’e karşı bir savaş başlattı. Yahudiler için kutsal bir gün olan Yom Kippur’da başlayan 3 haftalık savaşın sonunda İsrail galip ayrıldı ve 6 Gün Savaşları’nın kazanımlarının da ötesine geçti. Golan Tepeleri üzerinden Suriye’ye ilerleyen İsrail savaşın ardından Suriye topraklarından çekilse de Golan Tepeleri’ni bırakmadı.
Golan Tepeleri'ni İsrail için önemli kılan etkenlerin başında su kaynakları ve güvenlik geliyor. Golan Tepeleri, güvenlik açısından gözardı edilemeyecek kadar jeostratejik bir konumda ve zengin su yataklarına sahip. İsrail toplam su ihtiyacının üçte birini Şeria Nehri ve Golan Tepeleri'ndeki su kaynaklarından temin ediyor.
Uluslararası hukuka göre, Suriye toprağı olan ancak fiilen İsrail'in işgali altında bulunan Golan Tepeleri'nin bu iki ülke dışında Lübnan ve Ürdün'le de sınırı bulunuyor. Yahudilere ait kutsal metinlerde birçok kez Golan bölgesine atıfta bulunulması da bölgeyi çoğu dindar Yahudi'nin gözünde kutsallaştırıyor. Bu tür nedenlerle İsrail iç siyasetinde de önemli bir yer tutan Golan Tepeleri, İsrail tarafından "ülkelerinin vazgeçilmez bir parçası" olarak görülüyor.
GOLAN TEPELERİ NEREDE?
Suriye’nin güneybatısında İsrail’in ise kuzeydoğusunda yer alan tepelik bölge, zengin su kaynakları ile biliniyor. Bölge, 1967’de Suriye, Ürdün ve Mısır’dan oluşan Arap İttifakı ile İsrail arasında yaşanan “Altı Gün Savaşı” sonucunda İsrail tarafından işgal edilmişti. Golan Tepeleri, 1981’de Tel Aviv yönetimi tarafından tek yanlı olarak ilhak edildi.
GOLAN TEPELERİ'NDE KİMLER YAŞIYOR?
Golan Tepeleri'nde 30'dan fazla Yahudi yerleşim birimi bulunuyor. Buralarda 20 bin civarında Yahudi yerleşimci yaşıyor. Uluslararası hukuk, buradaki Yahudi yerleşimcilerin varlığını illegal olarak değerlendiriyor.
Golan Tepeleri'nde ayrıca 25 bin civarında da Suriyeli Dürzi Arap yaşıyor. İsrail'in 1967'de işgal ve 1981'de ilhak ettiği Golan Tepeleri'nin eteklerindeki köylerde yaşayan Dürzi Araplar, anavatanları olan Suriye'ye bağlanıp karşı yakada kalan akrabalarıyla birleşmek istiyor.
İsrail üniversitelerinde eğitim almayı büyük oranda reddeden Golanlı Dürziler, iç savaşın patlak verdiği 2011'e kadar, Golan Tepeleri'nde konuşlu bulunan BM Barış Gücü ve Uluslararası Kızılhaç Örgütü'nün gözetimindeki bölgelerden eğitim amacıyla Suriye'ye gidebiliyorlardı. Şimdi ise bu imkandan da mahrumlar.
Golan Tepeleri'nin eteklerindeki Mecdel Şems, Mas'ada, Bukata, Ayn Kanya ve El-Gacar köylerinde yaşayan bu Dürzi Araplar hala evlerinin duvarlarına Suriye bayrakları asıyor. Köylerinin meydanlarına Arap geleneğine uygun anıt ve heykeller diken Golanlı Dürziler, coğrafyanın el değiştirmesine rağmen kültürlerini yaşamaya ve gelecek nesillere aktarmaya çalışıyor.
İsrail'in 1981'de uluslararası hukuka aykırı bir şekilde bölgelerini ilhak ettikten sonra vatandaşlığa geçirmek istediği Golanlı Dürzi Araplar, 1982'de kitlesel bir grevle İsrail'in bu adımına karşı çıkarak vatandaşlığa geçme senaryosunun uygulanmasına izin vermemişti.
İsrail vatandaşlığına geçmeyen ancak daimî oturum hakkına sahip olan Golanlılar bugün tıpkı işgal altındaki Doğu Kudüs'te yaşayan Filistinliler gibi "Laissez-passer" belgeleri (vatandaşlığı olmayan toplumlara verilen serbest geçiş belgesi) ile yurt dışına seyahat edebiliyor ve ticaret yapabiliyor.
Golan Tepeleri'yle ilgili önemli gelişmeler kronolojik olarak şu şekilde:
1967: İsrail, Altı Gün Savaşı olarak da bilinen Arap-İsrail Savaşı sırasında Suriye'ye saldırarak, stratejik öneme sahip Golan Tepeleri'ni ele geçirdi.
1973: Suriye, askeri harekat başlatarak İsrail'den Golan Tepeleri'ni geri almayı denedi ancak başarısız oldu.
1974: İsrail ve Suriye, Golan Tepeleri'ndeki kuvvetlerini geri çekerek askeri çatışmayı sonlandırmaya razı oldu. Aynı yıl barış gücü askerleri bölgeye konuşlandırıldı.
1981: İsrail, Golan Tepeleri'ni tek taraflı olarak ilhak ettiğini açıkladı, ancak uluslararası toplum bu kararı bugüne kadar tanımadı.
1999: Dönemin İsrail Başbakanı Ehud Barak ve Suriye Dışişleri Bakanı Faruk eş-Şara, iki ülke arasında başlatılan üst düzey görüşmeler kapsamında bir araya geldi.
2000: Golan Tepeleri'nin Suriye'ye iadesi hedefiyle, ABD'nin ara bulucuğunda başlatılan müzakereler başarısızlıkla neticelendi. Görüşmelerin başarısız olmasının nedeni ise İsrail'in, Celile Gölü yanında yer alan ve kilit öneme sahip su kaynağı olan bir toprak parçasını Suriye'ye bırakmaya razı olmamasıydı.
2008: Suriye ve İsrail, kapsamlı bir barış anlaşması sağlanması amacıyla Türkiye'nin ara buluculuğunda yeniden dolaylı görüşmelere başladı. İsrail'in Gazze'ye saldırmasının ve dönemin İsrail Başbakanı Ehud Barak'ın yolsuzluk davası nedeniyle istifa etmesinin ardından görüşmeler sonlandırıldı.
2009: İsrail Başbakanı Netanyahu, Golan Tepeleri ile ilgili daha sert bir politika izleyeceğinin sinyallerini verdi. Aynı yıl Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed de karşılarında "barış için görüşülecek bir muhatap olmadığını" söyledi.
ABD Başkanı Barack Obama da 2009 yılında göreve geldiğinde, "İsrail ve Suriye arasındaki görüşmeleri yeniden başlatmanın dış politika öncelikleri arasında yer aldığını" söyledi ancak bu konuda da bir gelişme sağlanamadı.
2013: Mart 2011'de patlak veren Suriye iç savaşı 2013 yılında Golan Tepeleri'ne kadar ulaştı. İsrail, Golan Tepeleri'ne top ateşi açıldığını öne sürerek bu saldırılara karşılık verdi. İsrail ve Suriye orduları da aynı yılın mayıs ayında karşılıklı top atışlarında bulundu. Bu durum bugüne kadar aralıklarla devam etti.
2016: İsrail Başbakanı Netanyahu, Bakanlar Kurulunu Golan Tepeleri'nde toplayarak dünyaya burayı "İsrail toprağı" olarak tanıma çağrısında bulundu ancak uluslararası toplum buna olumlu yanıt vermedi, aksine tepki gösterdi.
2019: ABD Başkanı Trump işgal altındaki Golan Tepeleri üzerindeki "İsrail egemenliğini tanıdıklarını" açıkladı.
BAŞKAN ERDOĞAN GOLAN TEPELERİ İÇİN NE DEDİ?
İslam İşbirliği Teşkilatı Acil İcra Komitesi Toplantısı'nda konuşan Başkan Recep Tayyip Erdoğan, "Amerika Başkanı'nın Golan tepeleriyle talihsiz açıklaması bölgeyi yeni bir krizin, yeni bir gerilimin eşiğine getirmiştir. Golan Tepeleri'nin işgalinin meşrulaştırılmasına asla izin vermeyiz." dedi..
Dün Amerika Başkanı Trump'ın Goran Tepeleri ile ilgili talihsiz açıklaması bölgeyi yeni bir krizin, yeni bir gerilimin eşiğine getirmiştir. Golan Tepeleri 1967'de bu yana İsrail'in işgali altında bulunmaktadır. 1967 senesindeki İsrail işgali sadece bölgedeki Arapları değil Türkmenleri de kendi topraklarından göçe zorlamıştır. Türkiye'nin ve İslam İşbirliği Teşkilatı'nın hassas bir meselede sessiz kalması emrivakilere boyun eğmesi düşünülemez. Golan Tepelerinin işgalinin meşrulaştırılmasına asla izin vermeyiz. Veremeyiz. Bununla beraber Müslümanların huzurunu bekasını hayat hakkını hedef alan her kritik hadise her saldırı biz ve teşkilat için önemlidir. İslam İşbirliği Teşkilatı'nın İslam Dünyası ile tüm insanlığın geleceğini tehdit eden olaylar karşısında bigane kalması kayıtsız kalması düşünülemez. Bu hassas süreçte doğrudan bizi ilgilendiren hususlarda daha aktif daha girişken olmamız mesuliyet üstlenmemiz gerekiyor.
RUSYA'NIN GOLAN TEPELERİ TEPKİSİ NEDİR?
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, ABD Başkanı Donald Trump'ın "Golan Tepeleri'nde İsrail'in hakimiyetini tanımanın zamanı geldi." şeklindeki ifadelerini eleştirerek, "Golan Tepeleri'nin statüsünü değiştirmeye çalışmak Birleşmiş Milletler (BM) kararlarının doğrudan ihlalidir." dedi. Zaharova, Rus radyosu Kommersant FM'e yaptığı açıklamada, Rusya'nın, Golan Tepeleri'nin Suriye'ye ait olduğu konusunda prensipli bir duruşa sahip olduğunu söyledi.
Bu duruşun, BM Güvenlik Konseyi'nin 497 ve 1981 sayılı kararlarıyla da teyit edildiğini belirten Zaharova, "İsrail'in, Golan Tepeleri üzerindeki egemenliğini yayma kararının hukuksuzluğuna yönelik değerlendirmemiz değişmedi. BM Güvenlik Konseyi'ni yok sayarak Golan Tepeleri'nin statüsünü değiştirmeye çalışmak BM kararlarının doğrudan ihlalidir." değerlendirmesinde bulundu.
İSRAİL İÇİN GOLAN TEPELERİ NEDEN ÖNEMLİ?
Golan Tepeleri'ni İsrail için önemli kılan etkenlerin başında güvenlik ve su geliyor. Bölge güvenlik açısından gözardı edilemeyecek kadar jeostratejik bir konumda ve zengin su yataklarına sahip. İsrail toplam su ihtiyacının üçte birini Şeria Nehri ve Golan Tepeleri'ndeki su kaynaklarından temin ediyor.
Bölgenin en yüksek noktalarından biri olan ve Şam'a sadece 60 kilometre uzaklıkta bulunan Golan Tepeleri'ni elinde tutan İsrail, bu sayede komşu ülkelere karşı büyük bir stratejik avantaj sağlıyor.
Uluslararası hukuka göre Suriye toprağı olan ancak fiilen İsrail'in işgali altında bulunan Golan Tepeleri'nin bu iki ülke dışında Lübnan ve Ürdün'le de sınırı bulunuyor. Yahudilere ait kutsal metinlerde birçok kez Golan bölgesine atıfta bulunulması da bölgeyi çoğu dindar Yahudi'nin gözünde kutsallaştırıyor. Bu tür nedenlerle İsrail iç siyasetinde de önemli bir yer tutan Golan Tepeleri, İsrail tarafından "ülkelerinin vazgeçilmez bir parçası" olarak görülüyor.