Güneş tutulmasının gerçekleşebilmesi için, Ay’ın yeni ay evresinde olması gerekmektedir. Güneş tutulması ile ayrıntılı tüm bilgiye yazımızdan ulaşabilirsiniz.
Güneş tutulması, Ay’ın günlük hareketleri kapsamında Güneş ile Dünya arasına girmesi durumuna verilen isimdir. Güneş’in yansıttığı ışığın engellenmesi sonucunda Dünya’nın karanlıkta kalması olarak da tanımlanabilmektedir.
Güneş tutulmasında Ay, sahip olduğu gölgeyi Dünya’ya yansıtmaktadır. Dolayısıyla her üçünün de paralel bir doğrultuda denk geldiğini söylemek mümkündür. Ay, Dünya çevresinde dönerken Güneş’in konumuyla beraber çakışmanın olması gerekmektedir.
Güneş tutulması oldukça nadir görünen durumlar arasında yer almaktadır. Bu sebeple yapılan açıklamalar sonucunda tarihler belirlenerek birçok kişi tarafından izlemek istenmektedir. Dünya’nın kısa bir süreliğine karanlıkta kaldığı bu süreç insan ömründe yalnızca birkaç kez denk gelinen bir durum olarak bilinmektedir. Bu nedenle takip edilerek meraklıları tarafından izlenmektedir.
GÜNEŞ TUTULMASI NASIL OLUR?
Ay evresindeyken Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Güneş tutulması gerçekleşir.
Bu esnada Güneş diski örtülür ve Ayın gölgesi yeryüzüne düşer. Her 29,5 günde Ay yeniay evresine gelmesine rağmen, her ay Güneş tutulması gerçekleşmez. Bu durumun sebebi Ayın yörüngesinin belli bir açıya sahip olmasıdır. Bu sebeple yeniay evresinde Ay yörüngesi üzerinde dönerken Ay’ın gölgesi Dünya’nın ya üstüne ya da altına denk gelir. Senede iki defa Dünya-Ay-Güneş’in konumu Güneş tutulmasına izin verecek şekilde denk gelir.
Bu durumda , Ay’’ın gölgesi Dünya’da belirli bölgelere düşer ve Güneş tutulması gerçekleşir. Güneşin sadece belirli bölümlerinin Ay tarafından gölgelendiği durumlarda parçalı tutulma gerçekleşir. Güneşin Ay tarafından tam örtüldüğü zamanlarda ise tam tutulma görülür. Ayın gölgesinin tutulma sırasında izlediği yörüngeye tam tutulma hattı adı verilir. 16 bin km uzunluğunda 160 km genişliğinde olan bu hat üzerinde bulunanlar tam tutulma izleyebilir. Güneşin tutulması en fazla 4 dakika sürmektedir. Güneş tutulması dört evrede incelenir.
Güneş Tutulması Ne Zaman Olur?
Güneş tutulması, bir yıl içerisinde Ay’ın Dünya çevresinde dönme şekilleriyle ilgilidir. Ay Dünya çevresinde 1 yıl içerisinde 12 kez dönüşünü tamamlamaktadır. Ay ve Dünya yörünge düzlemleri arasındaki açı 5 derece kadar kaymaktadır. Bu nedenle Ay her seferinde Güneş’in tam önünden geçemez. Dolayısıyla tutulmanın oldukça seyrek olmasına neden olur.
Yılda en az 2 kez Güneş tutulması izlemek mümkündür. Bu sayının değişen yörünge düzlemlerine bağlı olarak yükseldiği bilinmektedir. 1 yıl içerisinde en fazla 5 kez Güneş tutulması yaşanabilmektedir. Bahsedilen 5 tutulmadan en fazla 2 tanesi tam tutulma olmaktadır. Bu nedenle tam tutulmaların kaçırılmadığı, meraklılarının takip ederek duyurması ile tutulma keyifle izlenmektedir.
Tam Güneş Tutulması
Ay, Dünya etrafında, Dünya da Güneş etrafında çember yörüngelerde değil, basıklıkları çok küçük de olsa elips şeklindeki yörüngelerde dolanmaktadır. Bundan dolayı, hem Ay’ın, Dünya’ya olan uzaklığı hem de Dünya’nın, Güneş’e olan uzaklığı sürekli değişmektedir. Bu değerlerin ortalama değer olduğu, gerçekte hem Ay’ın hem de Güneş’in görünen büyüklüklerinin sürekli değiştiği unutulmamalıdır. Böylece Ay, bazen Güneş’ten daha büyük görünürken bazen de daha küçük görünür. Eğer güneş tutulması anında Ay’ın görünür büyüklüğü Güneş’ten daha büyük ise bu durumda tam güneş tutulması oluşabilir. Aksi durumda tutulma tam olamaz.
Ay tutulmasının oluşması için gerekli koşullar, Güneş tutulması için de geçerlidir. Buna göre birtam güneş tutulmasının oluşabilmesi için aşağıdaki koşullar birlikte sağlanmalıdır.
Ay yörüngesine ilişkin düğümler çizgisi ile Dünya–Güneş doğrultusu hemen hemen çakışık olmalıdır.
Ay’ın görünür çapı, Güneş’in görünür çapından büyük olmalıdır.
Halkalı Güneş Tutulması
Örtülme Güneş’in görünen büyüklüğünün Ay’dan daha büyük olduğu zamana denk gelirse, tutulma halkalı tutulma şeklinde görülmektedir.
Parçalı Güneş Tutulması
Ay’ın yarı gölge konisine giren gözlem yerlerinden gözlenen güneş tutulmaları parçalı güneş tutulması şeklindedir. Bu tutulmalarda Ay, Güneş’in yalnızca bir kısmını örter. Aslında hem tam hem de halkalı güneş tutulmaları sırasında yeryüzünün belli bölgelerinde parçalı tutulmalar gözlenmektedir. Bütün tutulmaların parçalı tutulma evresi çok uzun sürmektedir.
Tam güneş tutulması sırasında Ay’ın gölgesinin Dünya yüzeyi üzerinde izlediği yola “tam tutulma hattı” denir. Bu hattın uzunluğu 16.000 km, genişliği ise 160 km kadar olabilmektedir. Tam güneş tutulmasını izleyebilmek için tutulma hattı üzerinde bir yerde bulunmanız gerekir. Ay tutulmasında Dünya’nın gölgesi Ay’ın tamamını perdeleyebilecek kadar büyük olduğu için Ay tutulması o anda gece olan her yerden gözlenebilir. Güneş tutulmasının tam tutulma kısmı ancak 1-4 dakika sürmektedir.
Güneş’e tutulma anında bile çıplak göz ya da dürbünle bakmanın göz retinasının yanmasına, neden olabileceği dolayısıyla göz sağlığımıza zarar verebileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, güneş tutulma gözlemleri sırasında mutlaka uygun filtreler kullanılmalıdır.