AK Parti'nin üzerinde çalıştığı yeni anayasa çalışmalarının detayları ortaya çıkmaya başladı. Özellikle Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminden farklı özellikler taşıyan yeni sistemde denge ve denetleme sistemi yeniden kurgulanırken sözlü soru ise geri gelecek. Bu kapsamda yeni sistemin detaylarını eni Anayasa Bilim Kurulu’nun Başkanı Prof. Yavuz Atar, Hürriyet gazetesi yazarı Abdulkadir Selvi'ye anlattı.
"Yeni Anayasa Taslağı’nda “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” mi var?" diye soran Selvi'ye Prof. Yavuz Atar, şu cevabı veriyor:
“Yeni Anayasa’da hükümet sisteminin adı açıkça “başkanlık sistemi” olarak düzenleniyor. “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı, iyileştirilmiş başkanlık veya iyileştirilmiş parlamenter sistem” gibi adlandırma ve nitelendirmeler literatürde yer almıyor, ayrıca bilimsel olarak da yanlıştır. AK Parti Anayasa Taslağı çalışmasının “Bilim Kurulu” ve “siyasi heyet müzakereleri” aşamalarında hiçbir şekilde böyle bir nitelendirme yapılmamıştır. Başkanlık sisteminin böyle yanlış bir ad altında kamuoyuna sunulması da düşünülmemektedir. Basında yer alan bu minvaldeki açıklama ve yorumlar dayanaksızdır.
YARGI VE DENETLEME SİSTEMİ YENİDEN KURGULANIYOR
"Denge ve Denetleme sistemi nasıl kuruluyor? Türk Başkanlık Sistemi’nin temel felsefesi nedir?" sorusuna ise "Yeni Anayasa Taslağı’nda yasama, yürütme ve yargı organları ve fonksiyonları bakımından “denge ve denetleme sistemi” yeniden kurgulanıyor. " diyen Atar, "Daha doğru şekilde Türk Tipi Başkanlık Sistemi olarak adlandırılabilecek bu modelin temel felsefesi yasama, yürütme ve yargının sorunsuz olarak işleyebilmesi ve ciddi çatışma ve tıkanmaların ortaya çıkmasının engellenmesidir. Bununla birlikte, Yeni Anayasa Taslağı’nda denge ve denetim mekanizmalarında Meclis’i güçlendiren ve sistemdeki ağırlığını arttıran bir yaklaşım benimsenmiştir." cevabını verdi.
BAKANLAR NASIL ATANACAK?
"Bazı bakanlıklar için güvenoyu sistemi mi getirilecek. Örneğin Milli Savunma, Dışişleri, İçişleri ve Adalet bakanlarının atamasında Meclis mi yetkili olacak?" sorusuna ilişkin ise Atar şöyle cevap verdi:
"Yeni düzenlemede, parlamenter sistemlerin bir unsuru olan “güvenoyu” sistemi yer almıyor. Çünkü başkanlık sisteminde “başkan” doğrudan halk tarafından seçilmekte ve güveni halktan almaktadır. Halkın seçtiği bir organ, başka bir organdan güvenoyu almaz. Bununla birlikte, başkanın atadığı başkan yardımcıları ve bakanların, belli şartlar çerçevesinde Meclis tarafından görevden alınabilmesinin yolu açılıyor. Böylece başkan yardımcıları ve bakanlar hem başkana, hem de bir anlamda Meclis’e karşı da sorumlu olacaklardır. Bu düzenleme açıkça Meclis’i güçlendirici niteliktedir. Bazı başkanlık sistemlerinde bakanların Başkan tarafından atanmasından sonra parlamentonun onayı aranmaktadır, bazılarında ise parlamentolara bakanları görevden alma yetkisi verilebilmektedir. AK Parti Yeni Anayasa Taslağı’nda bu ikinci model benimsenmiştir. Bu uygulama sözü edilen bakanlıklarla sınırlı olmayıp, başkan yardımcıları ve bakanların tümü için geçerli olacaktır. Sonuç olarak başkan yardımcıları ve bakanlar yine başkan tarafından atanacak, ancak yeni sistemde Meclis bunları görevden alabilecektir."
BAKANLAR GÖREVDEN ALINABİLECEK Mİ?
Bakanlar ve başkan yardımcılarının kaç oyla görevden alınabileceğine ilişkin bilgi veren Atar, salt çoğunluğun önerge verebileceğini dile getirerek, " Önergelerin kabulü için beşte üç oy çoğunluğu aranacaktır." dedi.
MİLLETVEKİLİ VE BAKANLARIN TEMASI İHTİYAÇ HALİNE GELDİ
Cumhurbaşkanlığı Hükümet sisteminde bakanların, vekillerin önergelerine cevap vermemesi üzerine yeni sistemde mevcut yazılı soruya ek olarak sözlü soru sistemi de kabul edilecek. Bu konuda Atar şunları söyledi:
" Cumhurbaşkanlığı sisteminin 3 yıllık uygulamasında eski parlamenter sistem alışkanlıklarının da etkisiyle, milletvekilleri ile bakanların daha yoğun bir temas içinde bulunması bir ihtiyaç olarak dile getirilmektedir. Bu beklenti göz önünde tutularak Meclis ile bakanlıklar arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi ve Meclisin yürütmeyi denetleme kapasitesinin artırılması amacıyla bakanların Meclis’e giderek soruları sözlü olarak cevaplandırmasına imkân tanınmaktadır."
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI NASIL SEÇİLECEK?
Selvi'nin "Cumhurbaşkanı yardımcılarından biri atanacak diğeri ise milletvekilleri arasından seçilecek deniliyor. Doğru mu?" sorusuna Atar şu yanıtı verdi:
"Taslakta başkan yardımcılarıyla ilgili olarak mevcut Anayasa’daki düzenleme esas alınmış olup bir değişiklik söz konusu değildir."
ANAYASA MAHKEMESİNE ÜYE SEÇİMİ NASIL OLACAK?
Anayasa Mahkemesi’ne üye seçimine ilişkin bilgileri veren Atar, " Yeni düzenlemede Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçiminde AK Parti’nin 2012 Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu ancak 2017 değişikliğinde pakette yer almadığı için gerçekleşmeyen model esas alınıyor. Buna göre AYM üyelerinin Meclis’e ağırlık verecek şekilde, Meclis ve başkan tarafından seçilmesi ve atanması öngörülüyor." açıklamasında bulundu.
CUMHURİYET’İN TEMEL NİTELİKLERİ KORUNACAK MI?
Anayasa’da Cumhuriyet’in nitelikleri korunduğunu belirten Atar," Ayrıca “adalet” ilkesinin de devletin temel niteliklerine eklenmesi, kuvvetler ayrılığı prensibine anayasa metninde yer verilmesi düşünülüyor." açıklamasında bulundu.
ANAYASININ BAŞLANGIÇ BÖLÜMÜM İÇİN DEĞİŞİM KARARI
Anayasa’nın başlangıç bölümünde 12 Eylül darbesini meşrulaştıran bölüm değişiyor mu? Milli irade vurgusu olacak mı? sorusuna ilişkin Atar şu görüşü paylaştı:
" Başlangıç tümüyle yeniden yazıldı, darbeleri meşrulaştıran eski metinler yerine, milli irade, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve milletin müşterek değerlerine vurgu yapılıyor. Anayasayı kabul ve ilan eden iradenin “Türk Milleti” olduğu özellikle belirtiliyor."
VATANDAŞLARA KANUN TEKLİFİ VEREBİLME İMKANI
Vatandaşların yeni sistemde belli sayıda imzayla hem kanun hem de anayasa değişikliği teklifi verebilmesi öngörülüyor.
YENİ ANAYASININ PERSPEKTİFİ
Yeni Anayasa perspektifi hakkında Atar şu ifadeleri kullandı:
"Yeni Anayasa Taslağı, gerçek anayasacılığın gereği olarak hürriyet odaklı bir felsefe üzerine inşa edilmiştir. Bu nedenle temel hak ve hürriyetlere ilişkin düzenlemeler hürriyetin asıl, sınırlama ve müdahalenin istisna olduğu anlayışına dayandırılmıştır. Taslakta temel hak ve hürriyetler evrensel standartlar ve uluslararası sözleşmelerdeki kriterler ile uyumlu olarak yeniden düzenlenmekte; mevcut Anayasa’daki antidemokratik sınırlamalar kaldırılmaktadır."
120 - 130 MADDE
Atar sistem hakkında son olarak şunları söyledi:
"Yeni Anayasa Taslağı’nın nihai değerlendirmeye göre 120-130 madde arasında olması bekleniyor. Süreç Cumhurbaşkanı’nın, siyasetin planlamasına göre yürüyecek."