23 Haziran'da yenilenen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimini bu kez 806 binden fazla oy farkıyla kazanan CHP' adayı Ekrem İmamoğlu'nu zor bir süreç bekliyor, İBB meclisinde meclis üye sayı çoğunluğunu AK Parti bulunduruyor. Şimdi merak edilen İBB Başkanı Mmamoğlu'nun bu beş yıl süreci nasıl yöneteceği yetkileri nelerdir, hangi konularda meclisin onayını alması gerekecek?
Yeniden göreve gelişinin ilk gününde İBB Genel Sekreteri Hayri Baraçlı ve yardımcıları "yönetimin kendi ekibiyle çalışmasının önünü açmak" için istifalarını açıkladı.
Ardından İBB'de yeni atamalar yapıldı. İBB Genel Sekreter Vekilliği'ne Kent Plancısı Mehmet Çakılcıoğlu, İBB Başkan Danışmanlığı'na da Yavuz Erkut ve Murat Ongun'un atandığı bildirildi.
Ekrem İmamoğlu zaferinin netleşmesi sonrası ilk demecini verirken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a da çağrı yapmıştı.
İmamoğlu, "Ben seçim öncesinde vatandaşlara anlattığım yol haritasına uygun olarak sizinle uyum içerisinde çalışmaya hazırım ve buna talibim. Bunu tüm İstanbullular önünde duyuruyorum" dedi.
Bahçeli: Parti olarak İstanbul'da seçimin yenilenmesinden yanayız
31 Mart'ta sandığa gitmeyen İstanbullular 23 Haziran'da ne yapacak?
Davutoğlu: Suriye'de karşı karşıya kaldığımız zorlukları bize havale etmeye çalışanlar siyasi olarak ciddi bir zaaf içinde
Acaba bu uyum yakalanabilecek mi? Erdoğan yönetimi ve İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'ndeki AK Parti çoğunluğu böyle bir uyum gösterecek mi?
Erdoğan bu çağrıya olumlu bir cevap vermedi.
Üstelik, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın genelgesiyle belediye şirketlerine atama yapma yetkisini başkanlardan alma girişimi, mahkeme yasaya aykırı bulsa da, hükümetin özellikle Ankara ve İstanbul belediye başkanlarını rahat bırakmayacağının bir işareti sayılabilir.
Erdoğan, seçim öncesinde de, İmamoğlu'na (ve muhalefetin öbür belediye başkanlarına) zorluk çıkarabileceklerini birkaç kere söylemişti:
"Seçilen başkanları doğru iş yapmazlarsa çalıştırmayız. Doğru iş yaparlarsa destekleriz.
"İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin büyük bir bölümü, komisyonların tamamı, başkan vekilliklerinin tamamı AK Partili. Zaten, bu sadece vitrin süsü olarak seçilse bile belediye başkanlığı yapacak, o kadar. Vitrin süsü. En ufak bir yanlışta karşısına kim dikilecek? Meclis dikilecek."
Peki, tarafların yasal yetkileri, kozları, sınırları neler?
Büyükşehir Belediye Meclisi
Belediyenin karar organı İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi. Salt çoğunlukla karar alıyor.
İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin üye sayısı 312. Üyelerin partilere göre dağılımı şöyle;
AK Parti 176
MHP 4
CHP 128
İYİ Parti 4
Pek çok icraat için AK Parti'nin çoğunlukta olduğu İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin onayı gerekiyor.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, hukuka aykırı gördüğü belediye meclisi kararlarını yeniden görüşülmek üzere geri gönderebiliyor. Meclis ısrar ederse kararlar kesinleşiyor. Ama başkan, bu kararlar aleyhine idari yargıya başvurabiliyor.
İstanbul ve Ankara belediye başkanları lehine karar çıkmayabilir ama başkanlar da her seferinde bu yargı yolunu kullanarak meclis kararlarını geciktirebilir.
Ayrıca, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi de keyfi davranamıyor.
Kanunla verilen görevleri süresi içinde yapmayı ihmal eder ve bu durum belediyeye ait işleri sekteye veya gecikmeye uğratırsa ya da belediyeye verilen görevlerle ilgisi olmayan siyasi konularda karar alırsa, İçişleri Bakanlığı'nın bildirimi üzerine Danıştay'ın kararıyla meclis feshediliyor.
Tabii, İçişleri Bakanlığı, AK Parti hâkimiyetindeki belediye meclisini feshetme yolunu açar mı, sorusu da var.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı'nın yetkilerinin pek çoğu meclisin onayına muhtaç.
Belediyenin, bağlı kuruluşların ve işletmelerin personelini başkan atıyor, bu atamalarda meclis onayı gerekmiyor.
Belediye hizmetlerini genel sekreter ve yardımcıları yürütüyor. Genel sekreter, belediye başkanının teklifi üzerine Çevre ve Şehircilik Bakanı tarafından atanıyor.
Merkezi iktidar burada başkana zorluk çıkarabilir, önerdiği kişileri sürekli geri çevirerek, eski dönemden kalma genel sekreterin işin başında kalmasını sağlayabilir.
Belediye Başkanı görevden alınabilir mi?
Bir belediye başkanı, "meclisin feshine yol açacak eylem ve işlemlere katılması" durumunda İçişleri Bakanlığı'nın başvurusu üzerine Danıştay kararıyla görevden alınabiliyor.
Hükümet, önceki dönemde birçok HDP'li belediye başkanını "terör veya terör örgütlerine yardım ve yataklık" gerekçesiyle görevden uzaklaştırmıştı.
Benzer bir şeyi İmamoğlu ve Yavaş için yapılabilir mi?
İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi de başkanı düşürebiliyor. Başkanın sunduğu önceki yıla ait faaliyet raporundaki açıklamalar, meclis üye tam sayısının dörtte üç çoğunluğuyla yeterli görülmezse, vali dosyayı Danıştay'a gönderiyor. Yetersizlik kararını Danıştay da uygun görürse göreve seçilen kişinin belediye başkanlığı düşüyor.
Ama ne Ankara'da, ne İstanbul'da AK Parti-MHP blokunun belediye meclislerinde dörtte üçlük çoğunluğu yok.
Encümen, belediyenin yürütme organı sayılabiliyor ve bazı alanlarda meclis onayına gerek duymaksızın icraat yapabiliyor.
Örneğin çalışma programındaki işlerle ilgili kamulaştırma kararları alıp uygular, öngörülmeyen giderler ödeneğinin harcama yerlerini belirler, umuma açık yerlerin açılış ve kapanış saatlerini saptıyor.
Encümenin 5 üyesini meclis, 5 üyesini de başkan seçiyor. Başkan encümene de başkanlık ediyor, dolayısıyla çoğunluk başkanın. Gündemi de başkan belirliyor.
Bütçe
Belediye bütçesinin, Büyükşehir Meclisi tarafından onaylanması gerekiyor. Herhangi bir nedenle yeni yıl bütçesi kesinleşmemişse önceki yılın bütçesi uygulanıyor.
AK Parti meclis çoğunluğunun bütçeye onay vermemesiyse, partinin yönettiği ilçe belediyelerini de olumsuz etkileyecek bir durum. Çünkü büyükşehir belediye bütçesi ilçelerinkiyle beraber tek bütçe olarak belirleniyor.
İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'ndeki AK Parti çoğunluğu, başkanın 6 ay içinde hazırlamak zorunda olduğu stratejik planı da, ki bütçenin esasını oluşturur, onaylamayabilir.
Merkezden aktarılan gelirler
Genel bütçe gelirlerinin yüzde 6'sı büyükşehir belediyelerine aktarılıyor. Ayrıca, o büyükşehire bağlı ilçe belediyelerine aktarılan gelirlerin de yüzde 30'u büyükşehire ayrılıyor. Cumhurbaşkanı bu oranları azaltamaz, yani cezalandıramaz ama iki katına çıkarma yetkisini de kullanmayı tercih etmeyebilir.
Ayrıca, belediyelerin borçları var; Hazine ve kamu kuruluşlarına olan borçlar için gelirlerinden kesinti yapma esaslarını belirleme yetkisi de Cumhurbaşkanı'nda.
Başkanlar tabii bir de başka kurumlar tarafından uygulanan dolaylı engellemelerle karşılaşabilirler. Hafta başında böyle bir örnekle karşılaştık: Ankara Belediye Başkanı Mansur Yavaş'ın atadığı Halk Ekmek yönetim kuruluna Ankara Ticaret Odası, Ticaret Bakanlığı'nın talimatı uyarınca, onay vermedi.