Kabakulak nedir ve neden olur?
Kababulak bulaşıcı bir virüsten dolayı meydana gelir. Paramyxovirus, kabakulağa en yaygın olarak yol açan virüstür. Parotis bezlerinin şişmesine yola açan diğer daha nadir virüsler arasında influenza ve Coxsackie sayılabilir. Bu virüs, kabakulak hastalığı geçiren kişilerin öksürük ve aksırıkları ile havaya dağılan virüs yüklü minik tükürük damlacıkları aracılığıyla bulaşır. Kabakulak olan kişiyle temas edildikten sonra yaklaşık 16-21 gün içinde kabakulak belirtileri ortaya çıkar. Kabakulak normalde hafif bir hastalık olmakla birlikte, olguların küçük bir kısmında sağırlık ve menenjit gibi ağır sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle kabakulak geçirmeden, bu hastalığı önleme amaçlı olarak mutlaka çocuklara kabakulak aşısı yaptırılmalıdır.
Kabakulak Kısırlık Yapar mı?
Pediyatri Uzmanı Dr. Özlem Ketenci Atıkardeşler anlatıyor; (Kabakulak hastalığının kısırlığa yol açması oldukça nadir görülen bir durumdur, bu durum ancak tek değil çift taraflı orşit (Testis iltihabı) meydana gelen hastalarda gelişebilir, ancak çift taraflı orşit vakalarında bile oldukça nadirdir.)
KABAKULAĞIN BELİRTİLERİ
Yumuşak şiddetli kabakulak herhangi bir belirti göstermeden gerçekleşebilir. Ancak orta ve yüksek şiddetteki kabakulak hastalığı birtakım belirtiler göstermektedir. Bu belirtiler yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, yorgunluk, iştah kaybı ve kulak altında meydana gelen şişliklerdir. Belirtiler genellikle enfeksiyon kaptıktan sonra 16-18 gün içerisinde görülür.
Çenenin arka alt tarafında şişlik oluşur. Önce bir tarafta olur sonra diğer tarafta da görülür.
Tükrük bezlerinde ağrı vardır. Boğazda da ağrı hissedilir.
Ağız açıp kaparken, bir şeyler çiğnerken ağrı olur.
Hafif ateş ve baş ağrısı ortaya çıkar.
Hasta halsiz ve yorgundur.
Yumurtalıklarda iltihaplanma olursa, hasta karın ağrısı çeker.
Baş, şişlik olan tarafa doğru biraz yatık durur.
İştah kaybı görülür.
Hastalık şiddetli olursa ve iltihap yayılırsa boyunda tutulma olabilir.
Bulantı ve kusma buna eşlik edebilir.
Çok nadir vakalarda hastalık belirti vermeyebilir.
KABAKULAK TEDAVİSİ
Kabakulak tedavisinde kullanılan özel bir yöntem yoktur. Tedavi evde uygulanır. Hastalık belirtiler görüldükten iki hafta sonra iyileşmeye başlar. Genelde kullanılan ilaçlar hastalığın belirtilerini ortadan kaldırmaya yöneliktir. Baş ağrısı için ağrı kesiciler, ateşi düşürmek için ateş düşürücüler kullanılır.
Hastanın yumuşak gıdalarla beslenmesi tavsiye edilir. Ağrının azalmasına yardım eder. Asitli gıdalardan kaçınmak gerekir. Çünkü tükrük salgısını arttırırlar. Bol miktarda su içilmelidir. C vitamini bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar.
Hasta ayrı bir odada, diğer aile üyelerinden izole edilmelidir. Yaklaşık on gün süren bir yatak istirahati tavsiye edilir.
KABAKULAK HANGİ RAHATSIZLIKLARA YOL AÇAR?
Kabakulağa neden olan mikrop, kana girdiğinde yayılır ve diğer organlara da ulaşır. Buralarda iltihaplanmaya neden olur. Beyin zarına geldiğinde menenjite yol açabilir. Bu durumda baş ağrısı şiddetlenir ve hasta kusmaya başlar. Ense sertliği görülür. Mutlaka doktora başvurulmalıdır.
Sadece beyin değil, başka yerlerde de iltihaba neden olur. Böbrekte, pankreasta, sinirlerde iltihap oluşabilir. Kadın ve erkekte yumurtalıkların iltihabı sonucu kısırlık gelişebilir. Hastalığın şiddetli seyrinde ve yayılmasından sonra sağırlık görülebilir. Kabakulak, gebeliğin erken döneminde ortaya çıkarsa düşük gelişebilir. Gözyaşındaki bezler şişerse, görmede bozukluklar ortaya çıkabilir. Fakat nadir rastlanan bir durumdur. Sakatlığa yol açabilir. Kişinin, günlük yaşamını aksatmasına neden olur. İş ya da okul hayatına ara vermek zorunda kalır.
Kabakulak Sebepleri Nelerdir?
Kabakulak hastalığının genellikle virüs yoluyla bulaştığından bahsetmiştik. Virüsün kuluçka süresi 12-25 günleri arasına yayılabilen ancak genellikle 16-18 gündür. Bulaşma hızına göre kulak altında kabaran tükürük bezlerinin de sıklığı artmaktadır.
Kabakulağın Risk Faktörleri Nelerdir?
Yaş: Kabakulak hastalığının risk faktörlerinden biri de yaştır. Genellikle ufak yaştaki çocuklara bulaşmaktadır. Risk aralığındaki yaş sınırı 2-12 yaş arasıdır.
Sezon: Belirli hastalıkların salgın halinde yayılması bazı sezonlarda gerçekleşir. Kabakulak için ise bu durum genelde sonbahar ve kış aylarıdır. Özellikle okulların açılması ile rahat bir yayılma ortamı bulan virüs, hızlı bir şekilde bulaşarak salgın haline gelebilir.
Seyahat: Kabakulağın yayılmasını etkileyen risk faktörlerinden birisi de salgın bölgesi sorunudur. Sürekli seyahat eden bir kişinin, kabakulak salgın bölgesine girmesi ile birlikte, hastalığın bulaşma ve vücut içerisinde yayılma ihtimalleri artışa geçer. En yaygın bölgeler ise Afrika, Hindistan ve Güney Asya’dır.
Bağışıklık Sistemi: Kabakulak hastalığının risk faktörleri arasında bağışıklık sistemi de bulunmaktadır. Örnek olarak HIV virüsüne sahip olan kişiler, kanser hastaları veya haftada 2 veya daha fazla kez kemoterapi görerek ağır kimyasalların etkisinin altında olmak bağışıklık sistemini zayıflatır. Bu gibi durumlarda da kabakulak virüsünün bulaşması ve çoğalarak yayılma hızı artar.
Yetişkinlerde Kabakulak Belirtileri
Kabakulak bulaşıcı bir hastalık olup, etkisi birkaç gün içinde belirginleşir. Ayrıca çok ağrılı bir dönem olabileceği gibi yetişkinlerde kabakulak, hiç kendini belli etmeden de seyir edebilir. Tükürük bezlerine yuvalanan kabakulak virüsü, herhangi bir belirti oluşturmaz. 25 güne kadar sürebilen bir hastalıktır ve her yol ile bulaşıcıdır. Kulak altında şişme ve aşırı ağrıya yol açar. Bu şişkinlikler tükürük bezlerinden kaynaklıdır.
Virüs bulaştıktan sonra belirgin bir kabakulak belirtisi ortaya çıkmaz. Bu yüzden grip gibi kabakulak olmadan öne alınabilecek bir önlem yoktur. Kabakulak başlangıçta ateşlenmeye sebep olur. İştahsızlık ile birlikte tükürük bezlerinde hassasiyet başlar. Bu vakitten sonra kabakulak olunmuş demektir.
Kabakulak aşısı bulunmadan önce birçok yetişkin ve çocuk kabakulak geçirirdi. Fakat son yıllarda bulunan aşı sayesinde. doğduktan hemen sonra oluşturulan aşı takviminde kabakulak aşısıda mevcuttur. Ayrıca kabakulak hastalığını bir kere geçiren bir kez daha geçiremez. Çünkü bu virüs kendini yenileyebilen bir virüs türü değildir ve vücut bir kere karşılaştığı bu virüsü tanır ve bağışıklık sağlar.
Kabakulak olan kişiler ne yapmalı?
Bulaşıcı bir hastalık olduğundan kabakulak olan kişiler ayrı bir odada izole halde bulunmalıdır. Bulunan oda devamlı temiz hava içermeli ve dişler fırçalanmalıdır. Ekşi yiyecekler yenmemelidir.
Bu yiyecekler ağrının şiddetinin artmasına yol açar. Kabakulak hastaları dalgınlık yaşayabilir. Devamlı uyku halinde olunabilir. Uyumak yada yatakta zaman geçirmek enerji toplanmasına yardımcı olur. Böylelik ile başka kişilerinde kabakulak olmasının da önüne geçilmiş olur.
Önemli sağlık sorunlarına sebep olabilen kabakulak hastalığına yakalanmadan önce mutlaka aşı yaptırılmalıdır.
Yetişkinlerde Kabakulak Tedavisi
Kabakulak hastalığı, kulak altında şişliğe neden olur ve bu şişlik dayanılamayacak kadar ağrıyabilir. Bu ağrılı bölgeye sıcak su torbası ile kompres yapmak çok etkilidir. Ağrının hafiflemesi sağlanabilir. Virüs etkisini şiddetli bir biçimde 7 güne kadar sürdürebilir.
Normal şartlarda evde geçirilebilecek bir hastalıktır. Bunun sebebi kabakulak olduktan sonra uygulanacak olan bir tedavi yoktur. Virüsün etkisinin geçmesi beklenebilir. Ancak devamlı kusma ve halsizlik söz konusu ise, ateşlenme var ve geçmiyor ise doktora başvurulabilir.