Türkiye'de yerli arabanın bataryasında kullanılacağı belirtilen lityum, internet mecrasında çokça aratılanlar arasında yerini aldı. Biz de bu konuyla ilgili bilgileri detaylıca haberimizde yer verdik.
LİTYUM NEDİR?
1A grubunda yer alan ve alkali metal sınıfına dahil olan Lityum nedir kısaca diye düşünüldüğünde insan vücudunun gereksinim duyduğu en temel minerallerden birisi olduğu söylenebilir. Oldukça yumuşak bir yapıda olan lityumun sembolü ise Li olarak ifade edilir. İlk kez 1817 yılında İsveçli bir kimyager tarafından keşfedilen bu elementin 1990 senesine kadar ağırlıklı olarak Amerika’da bulunan maden yataklarından elde edilmekteydi. Amerika’dan sonra ise dünya üzerinde Lityumun en fazla çıkarıldığı yerler Şili, Portekiz ve Avustralya olarak sıralanır.
Bağlı bulunduğu periyodik cetvelin 1A grubunda yer alan ve bulunduğu sıra itibariyle en hafif metal olan Lityum su ile birlikte kolayca tepkimeye girebilir. Suyla temas ettiğinden Lityumun yüzeyde kaldığı görülür. Suyun yarısından az bir yoğunluğa sahip olan bu element suyla tepkimeye girdiğinde hidrojen gazı salınır. Beyaz ve parlak renkli olan Lityum oldukça yumuşak bir halde olması sayesinde endüstride kendisine sıkça yer bulur.
LİTYUM NERELERDE KULLANILIR? NE İÇİN KULLANILIR?
Lityum cevheri ve konsantresi, en çok; cam, seramik ve porselen emayesi alanında kullanılır. Petalit, lepidolit ve ambilojenitin kullanılabilmesi için herhangi bir ön zenginleştirme gerekmez. Spodumen ise, içindeki demir nedeniyle, bir ön zengileştirmeden geçmek zorundadır. Lityum, cam üretiminin ana bileşenlerinden değildir. Yine de ikame edildiği malzemelere göre daha fazla akışkanlık vericidir.
Üretilen camın kalitesine göre değişik nitelikte spodumenler bu işte kullanılır. Seramik üretiminde ise; eşdeğer maddeler içerisinde, daha az demir içerenler tercih edilir. Bu açıdan bakıldığında yüksek lityumlu, düşük demirli spodumen konsantresi aranan malzemedir. Uygun vizkozite ve erime ısısının düşmesi seramik üretiminde sağlanan faydalarıdır.
Fiber üretiminde lityum kullanıldığı zaman florun çevreye verdiği zarar azalmaktadır. Ayrıca vizkozite ve ısının düşmesi sebebiyle üretimde kullanılan platin eleklerin kullanım verimliliğini arttırmaktadır. Spodumen konsantresi ve petalit tekrenkli televizyon tüplerinin ana bileşenlerindendir. Bunların baryumla karışımı; radyasyon yayılımını azaltır,görüntüyü düzeltir ve cam yüzünü parlatır.
Piroseramik üretiminde spodumen, düşük fiyatlı bir dolgu olarak; düşük genleşmeli lityum alüminyum silikat fazının oluşmasına yardım eder. Sonuçta ısı şokuna dayanıklı bir malzeme elde edilir. Sır yapımında kullanılan lityum mineralleri, akışkanlığı arttırdığı gibi daha düşük fırın sıcaklığı ve süresi sağlar. Lityum minerallerinin gelecekte beklenen önemli bir kullanım alanı da metalurji endüstrisidir.
Metalurjide cüruf akışkanlığını düzenleyici olarak kullanılabilmektedir. Erime ısısındaki değişikliklerin yanı sıra, azalan vizkosite nedeniyle, metal kazanımı artmakta ve metal içindeki cüruf atıkları azalmaktadır. Metalik lityum en çok butil lityum (eczacılık, yapay kauçuk ve roket yakıtı endüstrilerinin önemli bileşenlerinden) üretiminde kullanılır. Bundan başka; demir dışı metallerin metalurjisinde oksijen ve kükürdü tutmada, alüminyum ve magnezyum alaşımlarında, kurşunla beraber kablo kaplamasında ve deoksidan olarak bakırda kullanılır.
Lityum bileşiklerinden lityum karbonat, alüminyum üretiminde geniş bir kullanım alanı bulur. Bunun yanı sıra; seramik endüstrisi, diğer lityum bileşiklerinin üretimi ve tıpta manik depresyon tedavisi (bir ruh hastalıkları gurubu) karbonat olarak kullanıldığı diğer alanlardır. Lityum hidrür hidrojen gazı üretiminde, Lityum hidroksit motor yağı ve gres üretiminde, lityum klorür ve bromür soğutma sistemlerinde kullanım alanı bulur. Lityum en çok lityum karbonat olarak kullanılır. Onun da en çok kullanıldığı alan alüminyum endüstrisidir. Lityumun ikinci büyük kullanım alanı cam endüstrisidir. Burada hem lityum karbonat hem de mineral olarak tüketilir. Özellikle kaliteli cam üretiminde lityum karbonat olarak kullanılır.
LİTYUMUN ÖZELLİKLERİ
Lityum elementi gümüş renkli ve yumuşak bir elementtir. Bıçakla dahi kesilebilecek kadar oldukça yumuşak bir yapıya sahiptir. Lityum elementi oksijen ile tepkimeye girebilir. Lityumun en önemli özelliği oksijen ile tepkimeye girerek oksitlenmesidir. Gümüş bir renge sahip olan lityum oksitlendikten sonra rengi kararır.
Lityum diğer birçok elemente göre yoğunluğu düşüktür. Düşük yoğunluk sebebiyle hidrokarbonların yüzeylerinde kalabilirler. Ayrıca lityum faydaları arasında en önemlisi beyin sağlığına olan faydasıdır. Beyinlerde gelişen yıpranma ve beyindeki büzülmelerin lityum sayesinde engellenebildiği ortaya çıkmıştır. Kemik oluşumuna da destek sağlar. İnsanların kemiklerinin güçlenmesinde Lityumun da etkisi bulunmaktadır.
Lityum 1A periyodik cetvelinde yer almaktadır. Hafifi bir elementtir. 1990 yılına kadar Amerika maden yataklarından elde edilmekteydi. Amerika'dan sonra ise dünyada Lityum Şili, Portekiz ve Avustralya ülkelerinde çıkarılır.