İkinci Meşrutiyet'in ardından ortaya çıkan Ulusçuluk (ulusunu sevmek, onun geçmişine bağlılıkla, geleceği ve yükselmesi yolunda çalışmak temeline dayanan ve bir ulusun ancak kendine ve kendi değerlerine dayanarak yaşayabileceğine inanan görüş.) akımının akabinde yayına sunulan Genç Kalemler Dergisi, beraberinde Milli Edebiyat Dönemi de getirdi. Önemli şair ve yazarlara ev sahipliği yapan Milli Edebiyat Dönemi Özellikleri ve Milli Edebiyat hakkında bilmeniz gereken her şeyi haberimizde sizler için derledik. İşte detaylar...
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ NEDİR?
Millî Edebiyat Dönemi II. Meşrutiyet ile Cumhuriyet’in ilk yılları arasında faaliyet gösteren edebiyat akımıdır. Genellikle Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp'in Genç Kalemler dergisinde savundukları Yeni Lisan Hareketi ile başlatılır. Dilde sadeleşme, şiirde aruzun yerine hece vezni, içerikte halkın sorunları ve yerli yaşam Millî Edebiyat Döneminin temelini oluşturur. Bu dönemde Türk edebiyatı Doğu ve Batı taklitçiliğinden kurtarılmaya çalışılmış, yalın bir anlatım benimsenmiştir. Ayrıca Türk kültürü ve tarihi, incelenmemiş bir hazine olarak kabul edilmiştir.
XX. yüzyıl Türk edebiyatında en çok bahsi geçen bir akım olmakla beraber belli kuruluş zamanı ve beyannamesi bulunmadığı, hatta mensuplarını tek bir grup olarak düşünmek kolay olmadığı için millî edebiyatın ne olduğu hususunda tartışmalar daha o zamanlar başlamış, Cumhuriyet’ten sonraki yıllarda da devam etmiştir. Bu sebeple Millî Edebiyat Dönemini, şahsiyetlerini ve eserlerini sıralamakta birtakım ayrılıklar bulunmaktadır. Millî edebiyat kavramının tarifi de bu akımın gelişme süreci içinde az çok değişikliğe uğramıştır. Fikir olarak çok defa aynı yılların Türkçülük ideolojisinin etkisiyle millî edebiyat ile milliyetçi edebiyatın birbirine karıştırıldığı da görülmüştür.
Tanzimat Dönemiyle beraber Türk edebiyatında Doğu etkisi azalmaya başlamış, halihazırda var olan biçim ve tekniklerin yerini Batı kökenli edebiyat unsurları almaya başlamıştı. Türk edebiyatçılar Batı; özellikle Fransız edebiyatından önemli ölçüde etkilenmişlerdi. Ancak bu dönemde Millî Edebiyat Döneminde olduğu gibi edebiyatta millîleşme ve öze dönüş söz konusu değildi. Tanzimat Döneminde toplumsal konular işleme, hece ölçüsü kullanma gibi bazı denemeler olsa da bu çabaların ciddileşmesi ve başarıya ulaşması ancak bir dizi siyasi olay sonucu Osmanlıcılık, Türkçülük, Millîyetçilik gibi ideolojilerle beraber konu seçiminde halka yöneliş ve toplum için sanat anlayışı en nihayetinde de dilde sadeleşme yani millî edebiyat akımının baş göstermesi ile olmuştur.
Türk kültür tarihinde millî edebiyat ibaresini ilk defa “Âtî-i Edebîmiz” başlığıyla Genç Kalemler dergisinde Ali Canip Yöntem kullanmıştır. Dergi millî edebiyat akımının öncüsü olmuş; millî bir edebiyat oluşturulması için önce dilde sadeleşme gerektiğini savunarak Yeni Lisan Hareketini başlatmıştır. Türkçenin sadeleşmesi konusunda en kalıcı atılımı, Yeni Lisancılar başarmıştır. Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp öncülüğündeki Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi “Millî bir edebiyat millî bir dille yaratılabilir." görüşünü ortaya atıp, Türkçenin sadeleşmesi için çalışmışlardır.
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ
Dilde sadeleşme fikri benimsenmiş verilen eserlerde uygulanmıştır.
Yazı dilinde İstanbul Türkçesinin esas alınması gerektiği savunulmuştur.
Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden uzaklaştırmaya çalışılmıştır.
Türkçede karşılıkları olan Arapça ve Farsça tamlamaların kullanılması reddedilmiştir.
Türklerin gerçek şiirinin halk şiiri, millî ölçüsünün ise hece ölçüsü olduğu savunulmuştur.
Sözlü, sanatlı söyleyişlerden kaçınılmıştır.
Yapıtlarda daha çok yerli ve millî konulara değinilmiştir.
Bu dönemde yazarlar ilk kez Anadolu'ya yönelmiş; memleket gerçeklerinden bahsetmişlerdir.
Yazarlar Halk edebiyatından yararlanmıştır.
ŞİİR
Bu dönem şiiri Serveti Fünün şiirinden daha sadedir. Yazarlar oldukça yalın olmaya ve millî konulardan bahsetmeye çalışmışlardır.
Beş Hececilerin çoğu ulusal duyguları uyandıran şiirler yazma eğilimi göstermişlerdir.
Yapıtlarda Anadolu'ya yönelinmiştir.Kısa dönemde şiirde ulaşılan başarı Cumhuriyet döneminde de devam etmiştir.
ROMAN
Bu dönemin bazı romancıları konu bakımından ilk kez İstanbul dışına çıkmışlardır.Yazarlar genel olarak konuşma dilini kullanarak toplumsal konular işlemişlerdir.Ayrıca bu dönem şiirinde olduğu gibi roman anlayışında da milliyetçilik teması sık işlenmiştir.Bu dönem romanlarında realizm ve natüralizm akımlarının etkisi görülür.
Dönem romancılarından Halide Edip Adıvar millî mücadeleye katılmış,savaşlarda gösterilen kahramanlıklar ve direnişlerden yapıtlarında bahsetmiştir.Yazarın Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye adlı romanları millî mücadeleden izler taşır.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu eserlerinde ülke gerçeklerine eleştirel bir üslupla yaklaşmış, Yaban romanında kurtuluş savaşı dönemlerinden bahsetmiştir.
Ömer Seyfettin ise Efruz Bey romanında dönemin sahte aydınlarını eleştirmiştir.
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ SANATÇILARI
- ÖMER SEYFETTİN
_Türk edebiyatının en önemli hikâyecisidir.
_Yeni Lisan adlı makalesi Milli Edebiyatın kanunlarının ilanı sayılır.
_Sade dil akımının öncüsüdür.
_Anadolu'nun insanın hayat şartlarını hikâyelerini yansıtmıştır.
_Dilde, fikirde, işte milliyetçilik fikrini yerleştirmiştir.
_Çocukluk anıları, efsaneleri hikâyelerinde işlemiştir.
_Eserleri: Bomba, Yalnız Efe ,Efruz Bey, İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Gizli Mabet, Bahar ve Kelebekler.
- ZİYA GÖKALP
_Türk milliyetçiliğini esaslara bağlamıştır.Sistematize etmiştir.
_Sosyal hayatı ve kurumlarımızı Batı'ya göre düzenlenmelidir.
_Eserlerinde halk dilini kullanmıştır.
_Halkın dertlerini isteklerini yansıtmaya çalışmıştır.
_"Türkçülük, Türk milletini yükseltmektir" diyerek bu ifade doğrultusunda hareket etmiştir.
_Eserleri:Türkçülüğün Esasları, Kızıl Elma, Türkleşmek-İslamlaşmak -Muasırlaşmak, Türk Medeniyet Tarihi, Malta Mektupları.
- MEHMET EMİN YURDAKUL
_Anadolu insanın yabancılara başkaldırısını çok güzel yansıtmıştır.
_Toplumcu sanat anlayışıyla milliyetçi çizgide eserler vermiştir.
_Hece ölçüsü kullanılmıştır.
_Eserleri: Türkçe Şiirler, Türk Sazı, Ey Türk Uyan, Tan Sesleri, Ordunun Destanları, Zafer Yolunda, Turana Doğru, İsyan ve Dua, Mustafa Kemal, Fazilet ve Adalet.
- ALİ CANİP YÖNTEM
_Önce Fecriati’de yer almış, sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer almıştır.
_Aruzdan heceye geçmiş, sade dille şiirler yazmıştır.
_Yeni Lisan anlayışının savunucusu olmuştur.
_Lise edebiyat programlarının düzenlenmesinde çalışmış ve ders kitapları hazırlamıştır.
_Makaleleri ve edebiyat tarihçiliğiyle tanınır.
- MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ
_Ordinaryus profesördür.
_Değişik üniversitelerde profesör olarak çalışmış, dışişleri bakanlığı da yapmıştır.
_Tarih ve edebiyat araştırmacısıdır.
_Önce Fecriati’de yer almış, sonra Milli Edebiyat topluluğunda yer almıştır.
_Genç Kalemler dergisinin başyazarlığını yapmıştır.
_Edebiyat ile ilgili incelemelerle de ilgilenmiştir.
_Divan ve halk şairi üzerinde incelemeler yapmıştır.
_Hece ölçüsüyle duygu yüklü şiirler yazmıştır.
_Asıl önemi bilim adamı kişiliğinden kaynaklanır.
_Türkçü bir tarih ve bilim görüşünden yola çıkmıştır.
_Türk edebiyatı ve tarihiyle ilgili ilk bilimsel çalışmaları o yapmıştır.
_Türk tarihinin ilk dönemlerine kadar inmiş; ilk Türk topluluklarının tarih ve edebiyatlarını incelemiştir.
- YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
_Edebiyatın her alanında eser vermiştir. Fecr-i Ati'nin dağılmasından sonra Milli Edebiyat içinde yer almıştır.
_Çoğunlukla içinde yaşadığı toplumun dertlerini eserlerinde işlemiştir.
_Anadolucu, Atatürkçü bir çizgide kalmıştır.
_Esas ününü romancılık alanında bulmuştur.
_Kuvvetli bir gözlem gücü vardır.
_Realist bir çizgide yaşamıştır.
_Eserlerinde aydın-halk çatışmasını yansıtmıştır.
_Eserleri:
Roman: Kiralık Konak, Ankara, Nur Baba, Hüküm Gecesi,Sodom ve Gomore, Yaban, Bir Sürgün, Panorama
Hikâye: Milli Savaş Hikâyeleri, Rahmet
Diğer: Erenlerin Bağından, Zoraki Diplomat, Vatan Yolundan, Anamım Kitabı
- HALİDE EDİP ADIVAR
_Edebiyatçılığının yanında bir asker gibi cephe gerisinde mücadele vermiştir.
_Romanlarında aşk, kadının psikolojisini, doğu-batı çatışmasını, eski-yeni kavgasını işlemiştir.
_Romanlarında kuvvetli bir gözlem vardır.
_Kurtuluş Savaşı eserlerinde çokça yer edinmiştir.
_Edebiyatın hemen her alanında eser vermiştir.
_Dili çok başarılı değildir.
_Eserleri: Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Türkün Ateşle İmtihanı, Sinekli Bakkal, Mor Salkımlı Ev, Dağa Çıkan Kurt, Tatarcık, Zeyno'nun Oğlu.
- REŞAT NURİ GÜNTEKİN
_Anadolu'nun dertlerini, sıkıntılarını, inançlarını eserlerinde işlemiştir.
_Sade ve yapmacıksız bir dil kullanmıştır.
_"Çalıkuşu" romanı en ünlü eseridir.(aslında bir tiyatro eseri olarak yazılmıştır)
_Müfettişlik yaptığı için Anadolu'yu gezmiş ve onların sıkıntılarını, sevinçlerini edebi eserlerinde sıkça kullanmıştır.
_Eserleri: Çalıkuşu, Damga, Dudaktan Kalbe, Acımak, Yeşil Gece, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Gökyüzü, Eski Hastalık, Ateş Gecesi, Miskinler Tekkesi, Son Sığınak ...
- REFİK HALİT KARAY
_Halk dilini eserlerinde oldukça başarılı olmuştur.
_Kuvvetli bir gözlemciliği vardır; ancak iç gözlemde başarılı değildir.
_Eserleri: Memleket Hikâyeleri, İstanbul'un İçyüzü, Yezidin Kızı, Çete, Sürgün, Bu Bizim Hayat, Kadınlar Tekkesi, Karlı Dağdaki Ateş...
- MEHMET AKİF ERSOY
_İstiklal Marşı’nın şairidir.
_Şiirlerinde güzellikten çok doğruluğa önem verir: “Sözüm doğru olsun, odun gibi olsun tek.” demiştir.
_Toplumcu bir sanattan yanadır.
_Toplumun içinde bulunduğu sıkıntılardan İslamiyet’le kurtulabileceğini savunmuştur.
_İstiklal Marşı ve Çanakkale Şehitleri şiirlerinde olduğu gibi kahramanlıkları milli ve dini duygularla anlatmıştır.
_Destansı, öğüt verici şiirleri vardır.
_Küfe, Mahalle Kahvesi, Seyfi Baba, Bülbül, Meyhane toplumsal konulu önemli şiirleridir.
_Aruz ölçüsünü Türkçeye başarıyla uygulamıştır.
_Şiiri düz yazıya yaklaştırmıştır; manzum hikâyeciliğin usta ismidir.
_Manzum hikâyelerinde mesnevi geleneğinden yararlanmıştır.
_Günlük konuşma dilini, başarıyla kullanmıştır.
_Şiirlerini Safahat’ta toplamıştır.
_İstiklal Marşı’nı orduya hediye ettiği için Safahat’a almamıştır.