Sigortalı bir çalışan ve ya emekli bir kişi öldükten sonra ailesine her ay maaş bağlanabilmektedir. Ancak ölen kişinin aylık maaşında hak sahiplerinin kim olduğu, emekli aylığının nasıl paylaşılacağı, şartların neler olduğu çok zaman kafa karışıklığına yol açar. İşte merak edilen tüm soruların yanıtları ayrıntılarıyla haberimizde...
ÖLÜM AYLIĞINA HAK KAZANMA KOŞULLARI NELERDİR?
Kanunun yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
a-) En az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya,
b-) 4/1-(a) sigortalıları için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş,
olması şartıyla ölüm aylığı bağlanır.
Ayrıca;
a-) Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemleri tamamlanmamış,
b-) Bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş,
durumda iken ölen sigortalıların hak sahiplerine yazılı istekte bulunmaları halinde ölüm aylığı bağlanır.
Ölüm aylığı bağlanabilmesi için sadece 4/1-(a) sigortalıları için öngörülen her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması şartında; gerek ölen sigortalı tarafından, gerekse hak sahipleri tarafından yapılan tüm borçlanmalar bu şartların oluşmasında dikkate alınmayacaktır.
Ancak, 1/10/2008 tarihinden önce ölen sigortalıların 900 gün hesabında borçlanılan tüm süreler dikkate alınacaktır.
Ayrıca, kendi nam ve hesabına (4/b li) çalışan sigortalıların hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için ölen sigortalıların genel sağlık sigortası primi dâhil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şarttır.
ÖLÜM AYLIĞI KİMLERE BAĞLANIR?
Ölüm aylığı, ölen sigortalının eşine, çocuklarına, anne ve babasına bağlanır.
En düşük dul ve yetim aylığı ne kadar?
Bu kapsamda 2023 yılında; yüzde 75 hisseye göre en düşük dul ve yetim aylığı 4.125 liraya yükselmiş oldu. 1375 TL olan yüzde 25 oranında ölüm aylığı alan çocuğa ise 1875 TL alacak. Emekli maaşı 5 bin 500 liraya yükseldiğinde dul maaşı 4 bin 125 liraya, yetim maaşı ise 2 bin 750 liraya yükselmişti. Ardından ise en düşük emekli aylığının 7 bin 500 liraya yükselmesiyle bu rakamların da güncellenmesi bekleniyor.
Bu bağlamda yeni tablonun şu şekilde olması bekleniyor:
Çalışmayan ve emekli aylığı olmayan dul eşin aylığı 5 bin 625 liraya
Başka hak sahibi olmayan ve tek başına yetim aylığı alan kişinin maaşı 3 bin 750 liraya yükselecek.
HAYATINI KAYBEDEN SİGORTALININ EŞİNE AYLIK BAĞLANMASININ ŞARTLARI NELERDİR?
Hayatını kaybeden kişinin öldüğü tarihte eşi ile yasal evlilik bağı bulunması mecburidir. Sigortalının dul eşine % 50 si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75 i oranında aylık bağlanır.
HAYATINI KAYBEDEN SİGORTALININ ÇOCUKLARINA AYLIK BAĞLANMASININ ŞARTLARI NELERDİR?
Ölen kişinin çocuklarına aylık bağlanabilmesi için çocukların cinsiyetine, yaşına, öğrenim durumuna ve medeni haline bakılır.
Erkek çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
Evli olup olmadıklarına bakılmaksızın, erkek çocukların yükseköğrenim görmeleri halinde 25 yaşını doldurmamış olmamaları, ortaöğrenim görmeleri halinde 20 yaşını doldurmamış olmaları, herhangi bir eğitim kurumunda öğrenim görmemeleri halinde ise 18 yaşını doldurmamış olmaları
Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmıyor olmaları,
Kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması şarttır.
Kız çocuklara ölüm aylığı bağlanabilmesi için;
Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmıyor olmaları,
Kendi sigortalılıkları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması,
evli olmamaları veya evli olmakla birlikte sonradan boşanmış veya dul kalmış olmaları şarttır. Kız çocuklarına ölüm aylığı bağlanabilmesi için herhangi bir yaş ya da öğrenim durumu şartı bulunmamaktadır.
Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirdiği tespit edilen çocuklara da evli olup olmadığına, yaşına veya cinsiyetine bakılmaksızın ölüm aylığı bağlanır.
Malul çocuklara bağlanan aylıklar;
Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başladıkları,
Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlandığı,
Kanunun 94 üncü maddesine göre yapılan kontrol muayenesi sonucu Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirmediği tespit edilen çocukların yeni malullük durumuna esas tutulan rapor tarihini, izleyen ödeme dönemi başından itibaren kesilecektir.
HAYATINI KAYBEDEN SİGORTALININ ANNE VE/VEYA BABASINA AYLIK BAĞLANMASININ ŞARTLARI NELERDİR?
Ölen sigortalının anne ve ya babasına aylık bağlanabilmesi için bir takım şartların sağlanması gerekir.
Öncelikle anne ve/veya baba 65 yaşın altında ise, ölen sigortalının hak sahibi eş ve çocuklarından geriye artan hisse olmak zorundadır. Ayrıca anne ve/veya babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş oldukları gelirleri asgari ücretin net tutarından az olmak zorundadır. Yine anne ve/veya babaya ölen çocuklarından ölüm aylığı bağlanabilmesi için, diğer çocuklarından hak kazanılan gelir/aylıklar hariç olmak üzere, gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması da şarttır.
Anne ve/veya baba 65 yaşın üstünde ise, yukarıda belirtilen şartları taşımaları halinde ölen sigortalının hak sahibi eş ve çocuklarından geriye artan hisseye bakılmamakta, artan hisse olmasa bile ölüm aylığı bağlanmaktadır.
ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMASI İÇİN NEREYE VE NASIL BAŞVURULUR? MÜRACAAT İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?
4(a) (SSK)kapsamında ilk ölüm aylığı bağlama işlemleri için Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğümüze, ölüm aylığı bağlandıktan sonraki ikincil işlemleriniz için ise Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bağımsız ve Hizmet Akdiyle Çalışanlar Emeklilik Daire Başkanlığı Mithatpaşa Cad. No:7 Sıhhiye/ANKARA adresine tahsis talep ve beyan taahhüt belgesi ile müracaat edilmesi gerekir.
4(b) (BAĞ-KUR) kapsamındaki ölüm aylığı bağlama işlemleri için sigortalının dosyasının bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerimize tahsis talep ve beyan taahhüt belgesi ile müracaat edilmesi gerekir.
Tahsis talep ve beyan taahhüt belgesine;
-Malul çocuklar için sağlık kurulu raporu
-Vasi İlamı (Hak sahiplerine vasi tayin edilmesi durumunda)
eklenir.
Ayrıca, www.turkiye.gov.tr adresi üzerinden başvuru imkanı bulunmaktadır.
Kurumumuz ve MEB ve YÖK arasında yapılan protokol kapsamında öğrenci belgeleri elektronik ortamda temin edilmektedir. Öğrenci belgesinin güncel olup olmadığı konusunda tereddüt edilmesi durumunda hak sahiplerinden talep edilir.
ÖLÜM AYLIĞI HANGİ DURUMLARDA KESİLİR?
Ölüm aylığı aşağıdaki durumlarda kesilir;
-Eşi yeniden evlendiği takdirde,
-Ölen sigortalının çocuklarının Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlamaları,
Kendi sigortalılıkları nedeniyle taraflarına gelir veya aylık bağlanması,
Evli olmayan kız çocuğu evlendiği takdirde,
Herhangi bir eğitim kurumunda öğrenim görmeyen erkek çocuğu 18 yaşını doldurduğu, ortaöğrenim gören erkek çocuğu 20 yaşını doldurduğu, yükseköğrenim gören erkek çocuğu 25 yaşını doldurduğu takdirde,
-Anne ve/veya babasına, diğer çocuklarından hak kazandıkları gelir/aylıklar dışında, gelir/aylık bağlandığı takdirde,
-Anne ve/veya babası asgari ücretin net tutarından fazla gelir elde ettiği takdirde bağlanmış bulunan ölüm aylıkları kesilir.
Ölen kişinin emekli maaşı için başvuru yapıldığında, dikkat edilmesi gereken bir durum da vardır. Eğer, eşlerden her ikisi de emekli ve emekli oldukları kurum da farklı ise, hem kendi maaşı hem de ölen eşten kalan maaş alınabilecektir.
Vefat eden eşin, emekli maaşından eşi ya da çocuklarının faydalanabilmesi için, bazı şartlar da bulunmaktadır. Bu şartlar;
Kişinin en az 1800 günlük, malül, yaşlılık veya ölüm sigortaları priminin bildirilmiş olması gerekmektedir.
Borçlanma süreleri dışındaki en az 5 yıllık sigortalı olma süresi ve toplam 900 günlük ğrimin bildirilmiş olması gerekmektedir.
Bu iki şart tamamlanıyorsa, ölen kişinin emekli maaşı eşine ya da çocuklarına bağlanabilecektir. Yalnız, hem eşin hem de çocuklarının bu emekli maaşından talep hakkı bulunmamaktadır. Bu yüzden de, Sosyal Güvenlik Kurumu’na giderek yapılacak başvuruda, emekli maaşından kim faydalanmak istiyorsa onun başvuru yapması gerekmektedir. Yapılan bu başvurular, yaklaşık olarak 30 iş günü içerisinde sonuçlanacak ve tarafınıza sonucu bildirilecektir.
ÖLÜM AYLIĞININ HAK SAHİPLERİNE PAYLAŞTIRILMASI NASIL OLUR?
Ölüm aylığının hak sahiplerine sigortalının vefatı halinde paylaştırılmasında, gelir veya aylık bağlanmasına hak kazanan eş, çocuk, ana ve baba hak sahibi olarak nitelendirilmektedir. Ölüm sigortasından eş ve çocuklar ile belirli şartlar dahilinde sigortalının ana-babasına da aylık bağlanabilir.
ÖLEN SİGORTALININ HAK SAHİPLERİ KİMLERDİR?
1) Erkek ya da kadın olmasına bakılmaksızın dul eşine, çalışamayacak durumdaki malul çocuklarına,
2) Çalışmayan, çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan çocuklarına, evli olmayan, evli olmakla
birlikte sonradan boşanan veya dul kalan ve çalışmayan, çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan kız çocuklarına,
3)On sekiz yaşını, ortaöğretim görmesi halinde 20, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmayan erkek çocuklarına,
4)Çalışmayan, çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan ana-babasına, – Sigortalının ölümünden sonra doğan çocuklarına, ölüm sigortasından aylık bağlanır. Ölen sigortalının mirasının reddedilmişolması da emekli aylığı bağlanmasına engel değildir. Mevzuatta eş, çocuk ve anne-babaların, ölüm aylığındaki hisseleri birbirinden çok farklıdır. Şayet eş ve çocuklara bağlanan aylıklar toplamı,sigortalının aylığını aşarsa bunların aylıklarından, hisseleri oranında bir indirime gidilir.
DUL EŞİN AYLIĞI
Aktif olarak çalışan sigortalı veya emeklilik sonrası vefat eden kişinin dul eşine yüzde 50, aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise sigortalı olarak çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle SGK Kurumundan emekli aylığı bağlanmamış olması şartıyla yüzde 75 oranında aylıkbağlanır. Ölüm aylığı alan çocuğunun bulunması veya çalışması nedeniyle % 50 oranında ölüm aylığı bağlanan dul eşin, ileride çocuklarının hak sahibi niteliğini yitirmesi halinde aylık oranları, çocukların aylıklarının kesildiği tarihi izleyen ay başından itibaren yüzde 75’e yükseltilir. Çocukların hak sahipliği evlendiğinde, çalıştığında, öğrenimi sona erdiğinde, vefatı ve benzeri durumlarda sona erer ise anne hak sahibi tek kalacağından aylık miktarı buna bağlı olarak artmış olacaktır. Kız çocuğu evlenir ve Kurumdan çeyiz parası alır ise 24 ay (2 yıl) peşin verildiğinden annenin maaşındaki artış ancak 2 yıl sonra geçerlilik kazanacaktır.
YETİM ÇOCUKLARIN AYLIĞI
Vefat eden sigortalının, erkek, kız ya da malul çocuklarına bağlanan ölüm aylığının oranı yüzde 25’tir. Burada unutulmaması gereken husus çocuklardan, sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her biri için ölüm aylığı oranı yüzde 50’dir.
ANNE VE BABANIN AYLIĞI
Sigortalının vefat tarihinde veya sonradan eşine ve çocuklarına bağlanması gereken aylıkların toplamı hesaplanan ölüm aylığından az olursa, artan kısım, ölüm aylığına hak kazanan anne ve babasına eşit oranda paylaştırılır. Anne ve babanın her birinin hissesi ölüm aylığının yüzde 25’inden fazla olamayacağı unutulmamalıdır. Anne ve babanın her ikisine birden aylık bağlandığı taktirde mevcut olan yüzde 25 oranı ikiye bölünerek aylık hisseleri yüzde 12.5 olarak aralarında paylaştırılır. Şayet geride bir artan hisse bulunmaz ise, anne ve babaya aylık bağlanamaz. Anne ve babanın yaşı ilerlemiş ve 65 yaşın üstünde ise bu durumda artan hisseye bakılmadan aylık bağlanır.
Ölüm aylığının paylaşılacak miktarının 1.000,00 TL olduğunu varsayarak örneklendirirsek
Eşe ve ikiden fazla çocuğa aylık bağlandığı durumda, eşe iki hisseye, çocuklara birer hisseye denk gelen meblağlar, ölüm aylığı olarak ödenmektedir. Eş ve üç çocuk olarak değerlendirme yaptığımızda, eşe iki, çocuklara birer hisse aylık bağlanacağından, toplam beş hisse üzerinden hesaplama yapmamız gerekecektir. Aylık bağlamaya esas tutarın 2/5'i (% 40) eşe, kalan 3/5 (% 60) hisse ise çocuk başına 1/ 5 (% 20) olmak üzere üç çocuğa aylık olarak verilmektedir.
-Hak sahiplerine aylık bağlanmasına esas tutarı 1.000,00 TL olduğunu kabul etmiştik, bir hisse 200,00 TL'ye denk geleceğinden, eşe (200,00 x 2=) 400,00 TL, çocuklara 200'er TL (olmak üzere toplam 600 TL ) aylık bağlanacaktır.
-Şimdi bu gruba giren hak sahiplerinden bir çocuğun gelirden düştüğünü ve aylığının kesildiğini, geriye bir eş ve iki çocuk kaldığını düşünelim. Bu durumda, eşe bağlanacak aylık oranı % 40'tan % 50'ye, kalan iki çocuğa bağlanacak aylık oranı % 20'den % 25'e yükselmektedir.
-Hak sahiplerine bağlanacak aylığın hesabına esas tutarı 1.000,00 TL olarak kabul ettiğimizden, bu tutar üzerinden hesaplama yaptığımızda, yeni duruma göre eş (1.000,00 x % 50=) 500,00 TL dul aylığına, çocuklar (1.000,00 x % 25=) 250'şer TL yetim aylığına hak kazanmaktadırlar.
-Eşin de gelirden düşerek aylığının kesilmesi halinde ise, kalan iki çocuğa bağlanacak aylığın hesabına ilişkin oran % 25 olarak kalacağından, çocukların aylık tutarlarında herhangi bir artış meydana gelmeyecektir.
- Ölen sigortalının aylığa hak kazanan bir eşi, ana ve babası olması durumunda, eşe 6/8 (% 75), anaya 1/8 (% 12,5) ve babaya da 1/8 (%12,5) oranlarında ölüm aylığı bağlanmaktadır.
Ölüm aylığının hesaplanmasına esas tutarı 1.000,00 TL olarak temel aldığımızda, eş (1.000,00 x 6/8=) 750,00 TL, ana (1.000,00 x 1/8=)125,00 TL, baba (1.000,00 x 1/8=) 125,00 TL aylığa hak kazanmaktadırlar.
-Bu değerlendirmede, ana yahut babanın gelirden düşerek aylığının kesilmesi halinde eşin aylık oranında ve maaşında değişme meydana gelmezken, gelirden düşmeyen ana-babanın aylık bağlama oranı % 25'e, aylığı da (1.000,00 x % 25=) 250,00 TL'ye yükselmektedir.
-Eşin gelirden düşmesi durumunda da yine anaya bağlanacak aylığın hesabına ilişkin oran % 25'e, babaya bağlanacak aylığın hesabına ilişkin oran % 25'e yükselmektedir. Bu durumda ana-babaya tahsis edilen aylık tutarı, 125'er TL iken 250'şer TL'ye yükselmektedir.
- Bir eş, bir çocuk, ana ve babanın hak sahibi olması halinde, eş 4/8 (% 50), çocuk 2/8 (% 25), ana 1/8 (% 12,5) ve baba 1/8 (% 12,5) oranlarında ölüm aylığına hak kazanmaktadır.
Hak sahiplerinin bir eş, bir çocuk, ana yahut babadan (bunlardan bir tanesinden)oluşması halinde eşe 2/4 (% 50), çocuğa 1/4 (% 25), ana veya babaya 1/4 (% 25) oranlarında ölüm aylığı bağlanmaktadır.
-Bu örnekte ana veya babadan birisinin gelirden düşüp aylığı kesildiğinde, eşin ve çocuğun aylık bağlama oranında değişiklik olmazken, gelirden düşmeyen ana veya babanın aylık bağlama oranı % 12, 5'dan % 25'e yükselmekte, buna bağlı olarak da aylığı (temel aylık miktarı 1.000,00 TL kabul edildiğinde) 125,00 TL'den 250,00 TL'ye çıkmaktadır.
-Sadece çocuğun gelirden düşmesi söz konusu olduğunda ise, eşe bağlanacak aylık oranı % 50'den % 75'e çıkmakta, aylığı ise 500,00 TL'den 750,00 TL'ye yükselmektedir. Buna karşın, çocuğun gelirden
düşmesi, hak sahibi ana ve babaya aylık bağlama oranlarında (her birine % 12,5) ve dolayısıyla ana ve babanın aylık gelirinde herhangi bir artışa sebep olmamaktadır.