Tilavet secdesi, Kuran-ı Kerim'in okunması sırasında bazı ayetlerin okunmasıyla birlikte yapılan bir secde şeklidir. Bu secde, Kuran-ı Kerim'in Allah'ın kelamı olduğuna ve okuyan kişiye büyük bir hürmet ve saygı gösterilmesi gerektiğine işaret etmektedir. Peki Tilavet Secdesi nedir? Hanefi ve Şafi mezhebine göre tilavet secdesi nasıl yapılır?
Hanefi Mezhebine Göre Tilavet Secdesi Nasıl yapılır?
Abdestli olarak kıbleye yönelerek tilavet secdesi niyetiyle eller kaldırılmaksızın Allahü ekber diyerek secdeye varılır. Secdede üç defa (Sübhane Rabbiye’l-a’lâ) dedikten sonra Allahü ekber diyerek kalkılır. Secdeden sonra selam verilmez.
Şafi Mezhebine göre Tilavet Secdesi nasıl yapılır?
Tilavet secdesini ifa edecek olan kişi namaz içinde veya namaz dışında olabilir. Namaz dışındaysa, tilavet secdesi için kalbiyle niyet etmenin yanı sıra diliyle de niyet etmeli, sonra ellerini omuz hizasına kadar kaldırarak iftitah tekbirini almalı, ellerini kaldırmaksızın yine tekbir alarak namaz secdesi gibi bir secde etmeli, sonra tekbir alarak secdeden kalkıp oturmalı, ardından da selam vermelidir.
Namaz kılmakta olan bir kişi secde ayeti okursa, namazdayken secde eder; secdesi de iki şeyle gerçekleşir:
1. Niyet: Bu niyetin sadece kalp ile yapılması gerekir. Dil ile yapılması namazı bozar.
2. Namaz secdesi gibi bir secde edilmelidir. Namazdaki kişi, imama uyarak namaz kılmakta olan biriyse niyet etmesi gerekmez. İmamın niyet etmesi kendisi için de yeterli olur. Namazda olmayan bir kişinin, niyet ederken niyetini iftitah tekbirine bitiştirmesi şarttır.
- İftitah tekbirini alırken elleri kaldırmak sünnettir.
- Secdeye varırken ve secdeden kalkarken tekbir almak, secdede dua etmek, birinci selamdan sonra ikinci selamı vermek sünnettir.
Secdedeyken üç defa (Sübhane Rabbiye’l-a’lâ) denilebileceği gibi şu duanın okunması da müstehaptır:
سَجَدَ وَجْهِيَ لِلَّذِي خَلَقَهُ، وصوّره، وَشَقَّ سَمْعَهُ وبَصَرَهُ، بِحَوْلِهِ وَقُوَّتِهِ، اللَّهُمَّ اكْتُبْ لِي بِهَا عِنْدَكَ أجْراً، وَضَعْ عَنِّي بِهَا وِزْرَاً، وَاجْعَلْهَا لِي عِنْدِكَ ذُخْراً، وتَقَبَّلْهَا مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَهَا مِنْ عَبْدِكَ دَاوُدَ
“Yüzüm, kendisini güç ve kudretiyle yaratan, şekillendiren, göz ve kulağın yerini yarıp (bu organları yerli yerince yerleştiren) Allah’a secde etti. Allah’ım! Bu secde sebebiyle bana kendi katında sevap yaz ve yine bu secde sebebiyle günahlarımı sil. Bu secdeyi kendi katında benim için azık kıl. Bu secdeyi kulun Davud (as)’dan kabul buyurduğun gibi benden de kabul buyur.”
İmam Şafii (rha), tilavet secdesi esnasında şu âyet-i kerimenin okunmasını tercih etmiştir:
سُبْحَانَ رَبِّنَٓا اِنْ كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
“Rabbimizin şanı yücedir. Rabbimizin va’di mutlaka gerçekleşecektir.” (İsra 108)
Şunu da belirtelim ki; Tahiyyetü’l-mescit namazı yerine geçerli olan şeyler, tilavet secdesi yerine de geçerler. Tilavet secdesi yapmayan kişi, onun yerine şu duayı dört defa okumalıdır:
سُبْحاَنَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ وَ لَا إِلٰهَ اِلاَّ اللّٰهُ وَاللّٰهُ اَكْبَرُ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللّٰهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
“Allah’ı noksan sıfatlardan tenzih ederim. Her türlü övgü Allah’a mahsustur. Allah’tan başka ilah yoktur. Allah en büyüktür. Kuvvet ve kudret ancak yüce ve azametli Allah sayesinde vardır.”
Kişi abdestli olsa bile secde etmeyip bu duayı dört defa okursa, bu onun için yeterli olur.
Hanefi Mezhebine göre Tilavet Secdesi yapmanın hükmü nedir?
Kur'ân'da on dört yerde geçen secde âyetlerinin okunması veya işitilmesi halinde yapılan secdeye denir.
Tilavet secdesinin yapılması vaciptir.
Şafi mezhebine göre tilavet secdesinin hükmü nedir?
Bu secdenin yapılması sünnettir. Konuyla ilgili bir rivayette anlatıldığına göre Hz. Ömer (ra), bir Cuma günü minberde Nahl suresinin 49. âyetini, okuduğunda minberden inip tilavet secdesi yapmış, cemaat de kendisine tabi olarak secde etmişti. Ertesi Cuma günü minberde yine aynı secde âyetini okumuştu. Bu defa secde etmemiş ve şöyle demişti:
“İnsanlar! Secde âyetlerini okuduğumuzda secde eden isabet eder. Secde etmeyen ise günahkâr olmaz.”
Zeyd b. Sabit (r.a) konuyla ilgili bir rivayetinde şöyle demiştir:
“(İçinde secde âyeti bulunan) Necm suresi Resulullah (sas)’a okundu. (Orada hazır bulunan) bizlerden hiç kimse secde etmedi.”( İbn Huzeyme,I,276)
Tilavet secdesinin şartları
Namazın İftitah tekbiri ile vaktinin belirtilmesi niyeti dışındaki bütün şartları Tilavet secdesi için de şarttır. Bu secde için İftitah tekbiri alınmaz. Müslüman, akıllı ve ergen olmak; âdet ve loğusalık hallerinden temiz olmak gibi namaz için gerekli olan vücup şartları, Tilavet secdesi için de vücup şartıdır.
Kimler Tilavet Secdesi yapmaz?
Secde ayetinin okunduğunu işiten gayr-ı Müslim, deli, âdetli veya loğusa bir kimsenin Tilavet secdesi yapması gerekmez. Ama bunlardan birinin okuduğu secde ayetini işiten kimse, secde etme ehliyetine sahipse secde etmekle yükümlü olur.
Secde ayetinin okunduğunu işitenler, sarhoş veya cünüp olsalar bile secde etmekle yükümlü olurlar. Ancak işittikleri esnada durumları müsait olmadığından, secdeyi daha sonra kaza olarak yerine getirirler.
Secde ayetini deli bir kimse veya mümeyyiz olmayan bir çocuk okumuş ise, bunu duyanların secde etmeleri gerekmez. Çünkü Kur’ân-ı Kerim okumanın sahih olması için okuyan kişinin iyi ile kötüyü birbirinden ayırabilen / mümeyyiz biri olması şarttır.
Elektronik cihazlarda okunan secde ayetini işitenler de secde etmekle yükümlü olmazlar.
Kur’an-ı Kerim’de kaç secde ayeti vardır?
Kur’ân-ı Kerimde geçen secde ayetleri, 14 tanedir. Bu Ayetler şunlardır.
- A’râf suresinin 206;
- Ra’d suresinin 15,
- Nahl suresinin 49,
- İsra suresinin 107,
- Meryem suresinin 58,
- Hac suresinin 18,
- Sâd suresinin 24,
- Furkan suresinin 60
- Neml suresinin 25,
- Secde suresinin 15,
- Fussılet suresinin 37,
- Necm suresinin 62,
- İnşikâk suresinin 21,
- Alak suresinin 19'uncu ayetidir.