Avrupa Konseyi'ne bağlı olarak 1959 yılında kurulmuş uluslararası bir mahkeme olan AİHM Fransa'da bulunmaktadır. Türkiye'de son olarak 2019 yılında terör propagandası yaptığı gerekçesiyle hapis cezasına çarptırılan Selahattin Demirtaş davasıyla gündeme gelen İnsan Hakları Mahkemesi son günlerde hakkında en çok araştırma yapılan konular arasında yer alıyor. Peki Türkiye AİHM'ye ne zaman üye oldu? AİHM'yi kabul eden ülkeler, devletler hangileri?
TÜRKİYE AİHM'YE NE ZAMAN ÜYE OLDU?
18 Mayıs 1954’te Türkiye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini onaylamıştır. Ardından 28 Ocak 1987’de de bireysel başvuru hakkını tanımıştır. Öte yandan mahkemenin zorunlu yargı yetkisini ise 28 Ocak 1990’da kabul etmiştir. AİHS (İnsan Hakları Sözleşmesi), Avrupa Konseyi üyesi 47 devlet tarafından onaylanmıştır.
AİHM'Yİ KABUL EDEN DEVLETLER
Aşağıda tarihlerine göre hangi devletlerin ne zaman AİHM'ye üye oldukları verilmiştir.
5 Mayıs 1949'daki kuruluşta 10 üye vardı:
- Belçika Belçika
- Birleşik Krallık Birleşik Krallık
- Danimarka Danimarka
- Fransa Fransa
- Hollanda Hollanda
- İrlanda İrlanda
- İsveç İsveç
- İtalya İtalya
- Lüksemburg Lüksemburg
- Norveç Norveç
Katılım tarihine göre ülkeler:
- Türkiye Türkiyea 9 Ağustos 1949
- Yunanistan Yunanistana 9 Ağustos 1949
- İzlanda İzlanda 7 Mart 1950
- Almanya Almanyab 13 Temmuz 1950
- Avusturya Avusturya 16 Nisan 1956
- Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs 24 Mayıs 1961
- İsviçre İsviçre 6 Mayıs 1963
- Malta Malta 29 Nisan 1965
- Portekiz Portekiz 22 Eylül 1976
- İspanya İspanya 24 Kasım 1977
- Lihtenştayn Lihtenştayn 23 Kasım 1978
- San Marino San Marino 16 Kasım 1988
- Finlandiya Finlandiya 5 Mayıs 1989
- Macaristan Macaristan 6 Kasım 1990
- Polonya Polonya 26 Kasım 1991
- Bulgaristan Bulgaristan 7 Mayıs 1992
- Estonya Estonya 14 Mayıs 1993
- Litvanya Litvanya 14 Mayıs 1993
- Slovenya Slovenya
- Çek Cumhuriyeti Çek Cumhuriyeti 30 Haziran 1993
- Slovakya Slovakya 30 Haziran 1993
- Romanya Romanya 7 Ekim 1993
- Andorra Andorra 10 Kasım 1994
- Letonya Letonya 10 Şubat 1995
- Arnavutluk Arnavutluk 13 Temmuz 1995
- Moldova Moldova 13 Temmuz 1995
- Kuzey Makedonya Kuzey Makedonya 9 Kasım 1995
- Ukrayna Ukrayna 9 Kasım 1995
- Rusya Rusya 28 Şubat 1996
- Hırvatistan Hırvatistan 6 Kasım 1996
- Gürcistan Gürcistan 27 Nisan 1999
- Azerbaycan Azerbaycan 25 Ocak 2001
- Ermenistan Ermenistan 25 Ocak 2001
- Bosna-Hersek Bosna-Hersek 24 Nisan 2002
- Sırbistan Sırbistand 3 Nisan 2003
- Monako Monako 5 Ekim 2004
- Karadağ Karadağ 11 Mayıs 2007
AİHM'NİN KARARINA UYMAYAN ÜYE DEVLETLERE NE OLUR?
Avrupa Konsey'inin yürütme kolu olan Bakanlar Komitesi'nin görevi AİHM kararlarının uygulanmasını sağlamak ve bunu takip etmektir. Bakanlar komitesi üye ülkelerin dışişleri bakanlarından ve onların daimi temsilcilerinden oluşur.
Bu komite düzenli olarak verilen kararların uygulandığını teyit etmek için toplanır. Kararlar tatmin edici şekilde uygulanana kadar da komite konuyu gündeminde tutar ve sürekli olarak mahkum edilen ülkenin önüne koyar.
Karara veya kararlara uymamakta ısrar eden üye ülke bir süre sonra konseydeki haklarının askıya alınması durumu ile karşı karşıya kalır ve o ülke karar mekanizmalarında etkili olamaz. Bu süreç üyeliğin askıya alınmasına kadar gidebilir.
AİHM'YE HERKES BAŞVURU YAPABİLİR Mİ?
Vatandaşların merak ettiği bir diğer husus da herkesin başvuru yapıp yapamayacağı... Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni imzalayan ülkelerden biri tarafından Sözleşmede ve Ek Protokollerde belirlenen haklarının ihlal edildiğini düşünen herkes mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
AİHM'YE NASIL BAŞVURU YAPILIR? BAŞVURU ŞARTLARI NELERDİR?
Başvuru yapabilmek için gereken unsurlar şunlardır:
a) Davacının ismi, doğum tarihi, uyruğu, cinsiyeti, mesleği ve adresi;
b) Varsa temsilcisinin isim, meslek ve adresi;
c) Davacının kendisine karşı açmış olduğu sözleşmeci Taraf veya Taraflar;
d) Olayların özet biçimde açıklaması,
e) Sözleşme'nin ihlal iddia veya iddiaları ve elverişli kanıtlar hakkında kısa bir açıklama;
f)Sözleşme'nin 35/1 maddesinde belirtilen kabul koşullarına davacı tarafından uyulduğuna ilişkin kısa bir açıklama;
g) Dava konusu ve ana çizgileriyle davacının Sözleşme'nin 41. maddesine göre yapacağı haklı giderim istemi;
h) Uygun bütün belgelerin ve özellikle dava konusuna ilişkin yargı kararları ve sair karar örnekleri.
Başvuru formu örneği ekte bulunmaktadır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi uyarınca yapılabilecek başvurunun ve başvuruya ilişkin ek gönderimlerin, ilgili ya da müdafii tarafından hiçbir ülke resmî makamı aracı kılınmaksızın doğrudan doğruya Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin "Cour Européenne des Droits de L’Homme, Conseil de L’Europe, F-67075 Strasbourg-Cedex/FRANCE, Telefon: 33(0)3 88 41 20 18, Faks: 33 (0)3 88 41 27 30 "adresine yapılması gerekmektedir.