Kendisine hac farz olmuş birisi sağlık, yaşlılık vb. bir sorun sebebiyle bizzat hacca gidemeyecek durumda olursa başka birisini bedel göndererek, vekâlet yoluyla hac yaptırabilir. Böyle kişilerin, hayatta iken birini vekil (bedel) olarak göndermesi mümkün olduğu gibi, mirasçılarına, ölümünden sonra kendi adına bedel haccı yaptırılmasını vasiyet etmeleri de mümkündür (Kâsânî, Bedâiü’s-sanâî, Beyrut 1406/1986, II, 212). Bu hüküm hadislere dayanmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s.), ölen yakınları veya yaşlı büyükleri yerine hac yapıp yapamayacaklarını soran kişilere, söz konusu yakınları için hac yapabileceklerini belirtmiştir (Buhârî, Hac, 1; Müslim, Hac, 407; Tirmizî, Hac, 86-87; İbn Mâce, Menâsk”, 9-10).
Bir kişinin kendi yerine vekil (bedel) göndererek hac yaptırabilmesi için şu şartların bulunması gerekir:
1. Adına haccedilecek (bedel gönderecek) kişiye, önceden hac farz olmuş olmalıdır.
2. Adına haccedilecek kişi vefat etmiş olmalı veya yaşlılık, iyileşme ümidi olmayan bir hastalık gibi sebeplerle, bizzat haccetmekten devamlı olarak âciz olmalıdır.
3. Bedel gönderilecek kişi Müslüman, akıllı, ergenlik çağına ulaşmış bir kişi olmalıdır.
4. Bedel gönderilen kişinin hac masrafı, gönderen tarafından karşılanmalıdır.
5. Vekil için, hac masrafları haricinde bir ücret şart koşulmamalıdır.
6. Adına haccedilen kişi, kendisi için haccetmesini vekilden istemiş olmalıdır. İzin veya vasiyeti olmadan, bir kimse adına başkası tarafından yapılan hac ile, o kimse üzerindeki hac borcu ödenmiş olmaz. Ancak, mirasçının, mûrisi adına yaptığı hac, bu hükmün dışındadır. Ölmüş bulunan mûrisin vasiyeti bulunmasa bile, varisin onun adına yaptığı hac geçerlidir.
7. Vekil, haccı bizzat kendisi yapmalıdır.
8. Vekil, ihrama girerken sadece gönderen adına niyet etmelidir.
9. Vekil, gönderenin isteğine uymalı, onun istediği haccı yapmalıdır.
10. Vekil, gönderen adına yapılacak menâsiki tamamlamadıkça kendisi için umre yapmamalıdır (Kâsânî, Bedâiü’s-sanâî, Beyrut 1406/1986, II, 212-215; İbnÂbidin, Reddu’l-muhtâr, Riyad 1423/2003, IV, 14-18).
Vekil hacca giderken, vekâlet verenin bulunduğu yerden yola çıkar.
Kaynak: Diyanet İşleri Başkanlığı