ABDli şirket Pfizer ile Alman marka BioNTech tarafından ortak geleiştirilen Kovid - 19 aşısının uygulandığı 4 gönüllüde yüz felci görülmesi üzerine bu durumun, aşının yan etkilerinden biri olup olmadığı merak konusu haline geldi. Haberi duyan vatandaşlar da geçici yüz felci hakkında araştırmalara başladı. Son günlerde arama motorlarında sıklıkla bakılan Yüz felci nedir? Neden olur? Kaç günde geçer? | Yüz felci belirtileri, tedavisi, duası konularına biz de haberimizde değindik. İşte detaylar...
YÜZ FELCİ NEDİR?
Sinir hasarına bağlı olarak yüz mimik kaslarında hareket kaybı gelişmesi olarak bilinen yüz felci, yüzün bir veya iki tarafında görülebilir ve tıp literatüründe fasiyal paralizi olarak adlandırılır. Yüzdeki mimik kaslarına beyinden uyarı getiren fasiyal sinir liflerinin çeşitli nedenlerle hasar görmesi sonucunda yüzde hareket kaybı gelişmesine yüz felci denir. Yüz felci aniden ortaya çıkabileceği gibi belli bir zaman dilimi içerisinde aşamalı olarak da gelişebilir.
Yüzümüzün her iki yarısında bulunan kasların hareket etmesini sağlayan iki tane sinir vardır. Bu sinirler beyin sapından çıktıktan sonra kulak kemiği içinde devam eder ve kulaktan çıktıktan sonra yüzümüzde alın, göz kapağı, kaş, burun kenarı, dudak kenarı ve boyun kaslarını hareket ettirmeye sağlayan sinirler olarak beş parçaya ayrılır.
Bu sinirin hasar görmesi durumunda buradaki kasların yönetilmesi azalır. Buna bağlı olarak da kaslarda hareketsizlik oluşmaya başlar. Kaslardaki hareketsizlik hafif derecede olabileceği gibi tamamen de hareketsizlik görülebilir. Bu duruma yüz felci denir. Yüz felcini santral dediğimiz merkezi yüz felci ve çevresel dediğimiz periferik yüz felci olarak ikiye ayırırız. Santral yüz felci beyindeki bir hasardan dolayı meydana gelen yüz felcidir ve beraberinde vücudun başka yerinde de tutmama, beyin hasarı, inme gibi başka bulgular da olur. İkincisi ise sinirin beyin sapından çıktıktan sonra başına bir olay gelmesi dolayısıyla oluşan ve sadece yüzün o tarafını etkileyen vücudun başka bir yerinde herhangi bir bulgu yaratmayan çevresel dediğimiz periferik yüz felcidir. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları santral yüz felcine göre daha sık görülen periferik yüz felci ile ilgilenir.
YÜZ FELCİ NEDEN OLUR?
Yüz felci; kafa travması, beyin damar tıkanıklığı, baş-boyun tümörleri, yüz sinirinde zedelenme gibi farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Yüz felci nedenleri aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
BELL PARALİZİSİ
Yüz felcinin en yaygın nedeni Bell paralizisi adı verilen klinik durumdur. Bell paralizisi yüzün sadece bir tarafındaki kasları etkileyen, aniden gelişen ve nedeni bilinmeyen bir yüz felci şeklidir. Altta yatan tümör, kafa travması gibi açık bir sebep yoktur. Yüz sinirinde ödem ortaya çıkması neticesinde içinden geçtiği kemik yapılarda sıkışması sonucunda ortaya çıktığı düşünülür. Fasiyal sinirin viral enfeksiyonu ile ilgili olduğu tahmin edilmektedir. Bell paralizisine bağlı yüz felci geçiren hastaların %90’a yakını yaklaşık altı ay içerisinde tamamen iyileşir.
İNME
Yüz felcinin daha ciddi bir nedeni inmedir. İnmeye bağlı olarak yüz kaslarını kontrol eden sinir hücrelerinin beyinde hasar görmesi sonucunda gelişir. İnmeye bağlı yüz felcinde yüz sinirinde doğrudan hasar yoktur. Bu durumda yüz felci, beyin hasarı ve mesajların yüz sinirine doğru şekilde aktarılamamasından kaynaklanır. İnme tipine bağlı olarak beyin hücrelerinin zarar görmesinin nedenleri;
OKSİJEN EKSİKLİĞİ
Kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde aşırı basınç oluşması şekilde sıralanabilir.
DİĞER NEDENLER
Yüz felcinin diğer nedenleri arasında şunlar vardır:
- Kafatası kırığı ve beyin hasarı
- Yüz yaralanmaları
- Baş veya boyun tümörleri
- Orta kulak enfeksiyonu
- Kulakta görülen diğer hasarlar
- Lyme hastalığı: Kene ısırması yoluyla insanlara bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı
- Ramsay-Hunt Sendromu. Su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlayan aktivasyonudur. Bu hastalığın bir sonucu olarak yüz siniri zedelenirse yüz felci gelişir.
- Beyni ve omuriliği etkileyen multipl skleroz ve Guillain-Barré sendromu gibi otoimmün hastalıklar
- Cerrahi nedenler: Örneğin akustik nöroma veya fasiyal sinir tümörünün çıkarılması sırasında veya tükrük bezlerinden en büyüğü olan parotis bezi ameliyatları yapılırken fasiyal sinire zarar verilmesi
- Rahimde fasiyal sinir veya yüz kaslarının anormal gelişimi
- Moebius, Charge ya da Melkersson-Rosenthal sendromu gibi doğuştan gelen sendromlar nedeniyle doğuştan yüz felci görülebilir.
- Doğum travması: Doğum sırasında forseps kullanımı ya da yüz gelişi nedeniyle bazı bebeklerde yüz sinirinde yaralanma olabilir. Sonuç olarak geçici yüz felci gelişebilir. Bu tür sinir yaralanması gelişen bebeklerin %90'ı tedavi olmadan tamamen iyileşir.
Birdenbire ortaya çıkan, her yaş grubunda görülebilen ve cinsiyette eşit dağılım gösteren, %90’ının üzerinde kendiliğinden iyileşen sebebi bilinmeyen yüz felci, en sık görülen yüz felci türüdür.
Diğer sebepler kafa travması gibi problemler sonrası hastada o bölgeden geçen sinir hattı boyunca bir kırık yaşanması, kafa tabanı boyunca bu sinirde zarar görmeye sebep olabilir. Sinir, kafa içinden devam ederken kulak kemiğinin içine çok ince bir kanaldan geçer. Bu kanalda sinirin şişerek beslenme bozukluğu yaşaması, hasar görmesine neden olur ve yüz felci oluşabilir.
Çocuklarda daha az görülen yüz felci; genç erişkinlerde ve hamileliğinin son üç ayındaki kadınlarda daha sık görülür. Ayrıca şeker hastalığı gibi metabolik hastalıklarda 4 kat daha fazla yüz felci riski vardır. Lipid yağ hastalıkları, tiroid hormon bozukluklarında görülme riski biraz daha artar. Özellikle hipotiroidi vücuttaki ödemi artırdığı için yüz felci görülme riskini artırır.
Yüz felcine neden olan önemli faktörlerden biri de yüzün ciddi rüzgar ya da soğuğa maruz kalmasıdır. Soğuğa maruz kalma sinirin o kemik kanal içerisinde ödemlenmesine neden olabilir. Soğuk dışında metabolik hastalıklar, travmatik nedenler, özellikle uçuk gibi viral enfeksiyonlar, orta kulak iltihabı, tükürük bezi tümörleri, nezle, grip gibi bazı üst solunum yolu enfeksiyonları sonrası sinirde oluşan ödem de yüz felcine neden olabilir.
YÜZ FELCİ BELİRTİLERİ
- Genelde hasta uyandığı zaman yüzünün bir tarafında farklılık;
- Aynaya baktığı zaman hareketlenmesinde azalma
- Ağzının bir tarafa çekmesi, tükürük salgısına hakim olamama
- Gözünün aşırı yaşarması veya gözde kuruma
- Ağızda tat değişikliğiyle karşılaşır.
Bu belirtiler dışında viral enfeksiyonların neden olduğu kulak ağrısı ile yüzde hareketsizlik ve beraberinde yüz felci birlikte görülebilir. Yüz felcinin etki alanı sinirdeki zararın miktarıyla doğru orantılıdır. Hafif bir kapanma kusurundan; tamamen gözü kapatamamaya, ağzın kenarını hareket ettirememeye ve alın çizgilerinde silinmeye kadar gidebilir. Bu tam felç durumudur.
Yüz felcinin çok farklı belirtileri vardır ve bunlar nedene bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterir.
BELL PARALİZİSİ BELİRTİLERİ
- Tek taraflı yüz felci
- Etkilenen tarafta göz kırpma ve alın kırıştırma kontrolünün kaybı
- Azalmış gözyaşı
- Ağızda sarkma
- Kaslarda seğirme gibi istemsiz hareketler
- Etkilenen tarafta değişmiş tat duyusu
- Konuşma bozukluğu
- Aşırı salya üretimi
- Yeme veya içme zorluğu
- Kulak içinde ya da arkasında ağrı
- Çene eklemi çevresinde ağrı
- Etkilenen taraftaki kulakta seslere aşırı duyarlılık
- Baş ağrısı
- Sayılan belirtiler etkilenen tarafta ortaya çıkar. Nadir durumlarda Bell paralizisi yüzün her iki tarafındaki sinirleri de etkileyebilir.
İNMEYE BAĞLI YÜZ FELCİ BELİRTİLERİ
İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalar genellikle Bell paralizisinde görülen aynı belirtileri gösterirler. Ancak, inmede bazı ek belirtiler vardır. Bell paralizisinde görülenlere ilave olarak aşağıdaki belirtiler vardır;
- Bilinç değişiklikleri
- Kafa karışıklıği
- Baş dönmesi
- Denge problemleri
- Görme sorunları
- Epileptik nöbetler
- Vücudun bir tarafında kollarda veya bacaklarda kuvvetsizlik
- İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalarda Bell paralizisinin aksine etkilenen taraftaki göz kırpma ve alın kırıştırma yeteneği korunur.
İnme ve diğer yüz felci nedenlerini ayırt etmek zor olduğu için, yüz felci belirtileri fark edildiği anda yapılacak en doğru şey 112’yi arayarak acil yardım çağırmaktır.
YÜZ FELCİ KAÇ GÜNDE GEÇER? | YÜZ FELCİ TEDAVİSİ
Yüz felci için doktor kontrolünde gerçekleştirilen tıbbi tedavinin yanı sıra akupunktur gibi tamamlayıcı tıp yöntemleri etkili sonuçlar verebilir. Yüz felci geçirdikten sonraki ilk 6 ay içerisinde ortalama 10-12 seanslık bir akupunktur tedavisi uygulanması faydalı olabilir.
Hasta yüz felcini geçirdiği zaman yüzünde bir hissizlik, kayma,tükürüğünü ağız içinde tutamama gözünde yaşarma veya kuruluk hisseder ve bu durum 2-3 gün içinde daha da kötüleşebilir. İyileşme süreci sinir hasarının oranına göre değişir. Sinir hasarı ne kadar fazlaysa araz kalma ihtimali ve iyileşme süreci de o kadar uzundur. Bu durumda 24-48 saat içerisinde tedaviye başlamakta fayda vardır. Öncelikle kortizon tedavisi uygulanır. Bu vakaların genelde %80’i 7-10 gün içerisinde; %10’u 3-4 hafta içerisinde iyileşir. Diğer %10’luk bölüm ise 3 hafta geçtiği halde hareket kısıtlılığı problemi yaşamaya devam edebilir.
Eğer yüz sinirinde tam bir hareket kısıtlılığı var ve hiçbir düzelme yoksa bazı nörofizyolojik testlerden yararlanırız. Bunların başında EMG dediğimiz elektromiyografi testi gelir. Teste göre dejenerasyon seviyesi %95’in üzerindeyse o zaman siniri cerrahi olarak rahatlatma yoluna gidebiliriz. Onun haricinde soğuğa bağlı ya da viral enfeksiyonlardan kaynaklanan yüz felçleri %90-95’i kendiliğinden iyileşiyor. Ortalama iyileşme süreci 3 hafta ile 1 yıl arasında sürebiliyor. Sinir hücreleri günde en fazla 1-2 mm iyileşir. Genelde sinir hasarı uçtan başlar ve merkeze doğru ilerler. İyileşme ise merkezden başlar ve sinir ucuna doğru ilerler.
BELL PARALİZİSİNE BAĞLI YÜZ FELCİ TEDAVİSİ
Bell paralizisi bulunan kişilerin büyük çoğunluğunda tedavi olsun ya da olmasın yüz felci belirtileri kendiliğinden tamamen iyileşme gösterir. Bununla birlikte çalışmalar yüz felci geliştiğinde derhal ağız yoluyla prednizon gibi steroidlerin ve antiviral ilaçların alınmasının, tam iyileşme şansını artırmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ayrıca fizik tedavi uygulamaları kasların güçlendirilmesine ve kalıcı hasarı önlemeye yardımcı olabilir.
Tamamen iyileşmeyenler için, tamamen kapanmayan göz kapaklarının düzeltilmesine veya çarpık gülümsemenin düzeltilmesi için plastik cerrahiden yardım alınabilir.
Yüz felci için en büyük tehlike olası göz hasarıdır. Bell paralizisi genellikle bir veya iki göz kapağının tamamen kapanmasını önler. Göz kırpmada sorun ortaya çıktığında kornea kuruyabilir ve yabancı partiküller göze girip hasara neden olabilir. Bu sebeple yüz felci olan kişiler gün boyu yapay gözyaşı kullanmalıdır. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için ayrıca şeffaf plastikten yapılmış bir aparat takmaları gerekebilir.
İNMEYE BAĞLI YÜZ FELCİ TEDAVİSİ
İnmeden kaynaklanan yüz felci tedavisi için öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekir. İnme çok yeni olmuşsa ve pıhtıdan kaynaklanıyorsa pıhtının çözülmesine yönelik tedavi uygulanır. İnme, çok uzun zaman önce olmuşsa, beyinde daha fazla hasar riskini azaltmak için ilaç tedavisi başlanabilir. İnmenin kalıcı hale gelmemesi için erken dönemde tedavi edilmesi büyük önem taşır.
DİĞER NEDENLERDEN KAYNAKLANAN YÜZ FELCİ TEDAVİSİ
Diğer nedenlerden dolayı oluşan yüz felci tedavisinde ameliyatla hasarlı sinirleri veya kasları onarmak veya varsa tümörleri çıkarmak gibi yöntemler kullanılabilir. Üst göz kapağının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük ağırlıklar cerrahi yolla kapağın içine yerleştirilebilir.
Bazı insanlar felce ek olarak kontrolsüz kas hareketleri yaşayabilir. Bu kasların botoks enjeksiyonları ile geçici olarak felç edilmesi ve ayrıca fizik tedavi uygulamaları istemsiz kas hareketlerini kontrol altına almak için yardımcı olabilir.
YÜZ FELCİ DUASI
Yüz felci geçiren hasta için uygulanması gereken bir kaç duayı şu şekilde sıralayabiliriz.
- Yüz felci için geçiren hastaya bir suyun içerisine ve hastanın üzerine 21 Ayetel kürsü, 72 fatiha, 1 defa haşr suresinin son ayetleri, 1 adet Yasin, 17 defa ihlas suresi, 17 defa nas suresi, 17 defa Felak suresi okunur. bu su ile hastanın eli yüzü yıkanır ve üç gün tekrar edilir.
- Besmelei şerif 21 defa veya 111 defa bir kağıda yazılır. 7 kat bir her hangi bir şeyle sarılır ve hasta üzerinde taşır. Biiznillah şifa bulur.
- Yüz felci geçirmiş bir hastaya aşağıdaki ayet bir kağıda yazılır ve sonra suyun içinde silinir. Bu su ile hastanın yüzü yıkanır. 3 veya 7 gün tekrar edilir.İnşallah şifaya kavuşur.
- Subhaneke la ilme lena illa ma allemtena inneke entel alimül hakim. fesebbih bi hamdi rabbike ve nükaddisü leke bi rahmetike ya erhamer rahımın.
Dua eden kişi her ne için dua ediyorsa etsin duasının karşılık bulacağına bütün kalbiyle inanmalıdır. Çünkü Allah u Tealanın gücünün yetmeyeceği hiç bir şey yoktur.