Mali bir ibadet olan zekat, islamiyetin beş şartından birisi olmuştur. Peki dinimize göre kimlere zekat verilebilinir, kimlere verilemez? Zekat ne demektir? Malımızın ne kadarını zekat verebiliriz?Zekât nedir? Zekât için hangi şartlar gerekir? Zekâtın geçerlilik şartları nelerdir? Zekât ne zaman verilir? Zekât kimlere verilir, kimlere verilmez? İşte zekâtla ilgili bilinmesi gereken hususlar
ZEKAT NE DEMEK?
Sözlükte artma, çoğalma, temizlik, bereket, iyi hâl ve övgü anlamlarına gelen zekât, dinî bir terim olarak, belirli bir malın bir kısmının Allah rızası için dinen zekât alabilecek durumdaki muayyen kişilere verilmesi demektir.
ZEKAT KİMLERE VERİLİR?
Zekat verilen kimseleri genel olarak beş grupta toplayabiliriz;
a) Fakirlere: Dini ölçülere göre zengin sayılmayan, asli ihtiyaçlarını karşılayacak kadar malı olmayanlara.
a) Yoksullara: Hiçbir şeyi olmayanlara.
b) Borçlulara: Asli ihtiyaçlarını karşılayan malından çok borcu olanlara.
d) Yolculara: Memleketinde malı olduğu halde yolda parasız kalan, elinde bir şeyi bulunmayan kimselere. (Bu gibi insanlara memleketlerine varacak kadar zekat verilir.)
e) Allah yolundakilere: Bunlar Cihad veya hac için yola çıkıp parasız kalanlar ile işini gücünü bırakıp her hangi bir şekilde kendisini Allah"ın dinine vermiş olan kimselerdir. (Ayrıca; Zekat memurlarına, Kölelere ve Kalpleri İslam"a ısındırılmak istenenlere yani İslam"ı kabul etmiş olup imanı henüz zayıf olanlara da zekat verilir.)
ZEKAT KİMLERE VERİLMEZ?
Zekat ihtiyaç sahibi bile olsalar şu kimselere verilmez:
1) Ana, baba, büyük ana ve büyük babalarına,
2) Oğul, oğlun çocukları, kız, kızın çocukları ve bunlardan doğan çocuklarına,
3) Müslüman olmayanlara,
4) Karı-koca birbirlerine, Zekât veremez..
Zekatlar gıda maddesi veya başka bir ihtiyaç maddesi olarak verilebilir mi?
Zekat nakdi verilebileceği gibi aynide verilebilir. Bu bağlamda; gıda maddesi, giyim veya fakirin ihtiyacı olduğu birşeyi karşılamak suretiylede zekatımızı verebiliriz.
Ürün elde etmek için yaptığımız harcamalar öşürü verilirken dikkate alınır mı?
Günümüzde gübre, mazot, işçilik gibi masraflar da üretimin maliyetinde önemli bir yekûn oluşturmaktadır. Bu nedenle, tarımsal ürünlerin zekâtında, elde edilen hasılattan (gayr-i safî), ürün için yapılan günümüz tarım şartlarının getirmiş olduğu ekstra masraflar çıkarıldıktan sonra, geriye kalan ürünün nisap miktarına ulaşması halinde, tabiî yollarla sulanan arazîde 1/10, kova, tulumba, su motoru vb. usullerle masraf veya emekle sulanan arazîde 1/20 oranında zekât verilmesi gerekir.
Zekat vermenin bir zamanı var mıdır?
Zekât vermenin belli bir zamanı olmayıp, farz olduğu andan itibaren verilmesi gerekir. Bunun için belli bir ayı veya Ramazanı beklemeye gerek yoktur. Zekât vermekle yükümlü olanların, yükümlü oldukları andan itibaren en kısa zamanda zekâtlarını vermeleri uygun olur.
Zekatın tamamı bir kişiye verilebilir mi?
Hanefi ve Şafiilere göre fakir ve miskinlere ihtiyaçlarini karsilayacak kadar zekat vermek caizdir. Hanefilere göre , eğer zekat ayrı ayrı kimselere verildiği takdirde çok küçük parçalara ayrılacaksa, tamamını bir kişiye vermek daha uygundur.
Mesela evlenmek için borca giren bir fakire, ihtiyacını karşılayacak kadar zekat toptan verilebilir. Bir kimseye nisap miktarı veya nisap miktarından fazla zekat vermek caiz ise de, böyle yapmak kerahatten uzak degildir. Ancak borçlu olan birisine hem borcunu ödeyecek, hem de elinde bir miktar para kalacak şekilde zekat verilebilir.
Karı ile koca birbirlerine zekat verebilir mi?
Zengin bir koca fakir olan hanımına zekat veremez. Çünkü kadinin geçimi zaten kocasının üzerinedir. İmam-ı azam'a göre bir kadın da fakir olan kocasına zekat veremez. İmam Ebu Yusuf, İmam Muhammed, İmam Şafii ve İmam Malik'e göre ise, zengin bir kadın fakir olan kocasına zekat verebilir. Kayınpeder ve kayınvalide fakir olan damadına zekat verebilecegi gibi, zengin olan damat da fakir olan kayınpederine ve kayınvalidesine zekat verebilir.
Amcaya, kardeşe, dayıya, hala ve teyzeye zekat verilebilir mi?
Fakir olan amca, kardeş, dayı, hala ve teyzeye zekat verilebilir. Hatta bu daha efdaldir. Bir hadis-i şerifte "Fakirlere verilen sadaka bir sadakadır, akrabaya verilen sadaka iki sadakadır. Biri sadaka, diğeri akrabaya iyilik " buyurularak bunun önemine dikkat çekilmistir.
İSLAMİ HİZMETLERE ZEKAT VERİLİR Mİ?
Ayet-i kerimede geçen ve "Allah yolunda harcanma" olarak tercüme edilen "fi sebilillah" ifadesi, mutlak ve umuni olarak zikredilmistir.Bu tabir bazi fikih kitaplarimizda her ne kadar silahla cihada katilan gazilere ve yolda kalan hacilara tahsis edilmisde de ,tefsirlerde ve güvenilir fikih kitaplarimizda meseke daha genis olarak ele alinmistir.Mesela Hanefi mezhebi alimlerinden Imam Kasani, Bedaiu's-Sanai isimli meshur eserinde bulunan ilgili olarak söyle der: "Allah yolunda olanlardan maksat, Allah'a yaklastiran herseydir. Eger ihtiyaç varsa bu manaya, Allah'a itaat yolunda çalisan herkes ile bütün hayir yollari girer."
"Fi sebilillah tabiri umumidir" diyen Fahreddin Razi, bu tabiri söyle açiklar. "Fi sebilillah tabiri sadece gazilere mahsus degildir. Zekat bütün hayir yollarina verilebilir. Ölülerin techiz ve tekfini, kale ve cami yapimi da bu tabirin içine girer." ( Tefsir-i Kebir, 16:113 )
Elmalili Hamdi Yazir da, zekatin mücahidlere cihat malzemesi alinmak üzere sarfedilebilecegini söyler. (Hak Dini Kur'an Dili, 4:2581 ).Eskiden cihad kiliçla, kalkanla,topla tüfekle yapiliyordu.Simdi ide genelde cihad gazeteyle, dergiyle , kasetle ,web üzerinden yapiliyor. Bunlar düsmana atilan birer bomba hüviyetini tasir.Dolayisiyla bir Müslüman Islama layikiyla hizmet ettigine, bu yolla dinsizlerle, inkarcilarla cihat ettigine inandigi müesseselere zekat verebilir.
Sonuç olarak, zekat İslam'ın gönüllerde yayılmasi ve din düsmanlarının tahribatini önlemek için Allah yolunda faaliyet gösteren hizmet kuruluslarina da verilir.Günümüzde böyle hizmet kuruluslarina zekat vermek daha da ehemmiyet kazanmistir.Kaldi ki bu da bir cihaddir. Nitekim Peygamber Efendimiz Hazretleri (s.a.v) bir hadislerinde "Müsriklere karsi malinizla, caninizla ve dilinizle cihat edin" ( Müsned, 3:13,16 : Ebu Davud, Chad 5,38 ) buyurmuslardir. Bugün din düsmanlariyla yapilan en tesirli cihad gazete,dergi,web, kitap, radyo ve televizyon yoluyla yapilmaktadir.
Gayesi İslama hizmet olmayan kurum ve kuruluslara yardim yapilsa da zekat verilemeyecegi gerçegi hatirdan uzak tutulmamalidir.