Seyit Rıza Kimdir | Seyit Rıza Nasıl Öldü

Türk milleti Anıtkabir'de Ata'sının huzurunda kucaklaşırken, Tunceli'de bir grup Cumhuriyet düşmanı Seyit Rıza anmasını gündeme getirdi. "Dersim Araştırma Merkezi" adlı bir oluşum, valilik izniyle Seyit Rıza anması yapılacağını duyurdu. Örgüt duyuruda, "Valilik tarafından izin verilmiştir" ifadesini kullandı ve Tunceli halkı "Seyit Rıza" meydanına davet edildi.

VALİLİKTEN ULUSAL KANAL'A AÇIKLAMA

Ulusal Kanal, Tunceli Valiliğine böyle bir anmaya iznin verilip verilmediğini sordu. Valiliğin Basın ve Halkla İlişkiler Müdürü Elif Polat, "Biz böyle bir izin vermedik" dedi.

Duyurunun kaynağının Valiliğe bildirilmesi üzerine, Dersim Araştırma Merkezi, twitter hesabından yeni bir afiş yayınladı. Afişte "Valilik izni alınmıştır" ibaresi yer almadı.

Seyit Rıza, İngiltere ve Fransa'nın desteğiyle Atatürk ve Cumhuriyete karşı isyan etmişti. Fransa'nın gönderdiği silahlarla Singeç ve Malazgirt'teki karakollara baskınlar yapmış ve 89 askerimizi şehit etmişti.

Hakkında idam kararı verilen Seyit Rıza ve 6 adamı, 15 Kasım 1937'de idam edildi.

SEYİT RIZA KİMDİR

Seyit Rıza ya da Kırmancki’deki adıyla Sey Rıza’nın kesin doğum tarihi bilinmemekte olup 1863 yılında Pulur  Lirtik Köyü’nde doğdu.

Asılırken kendi ağzından 75 yaşında olduğunu söylediğini yazılmaktadır. 15 Kasım 1937 yılında Xarput’ta altı Dersim ileri geleniyle beraber idam edilmiştir. 75 yaşında olan Seyit Rıza’nın yaşı küçültülerek idam edilmiştir.

Seyit Rıza, Dersim'in  Batı Dersim Aşiret Konfederasyonu  Şeyh Hesenu (Hesenan) aşiretinin Yukarı Abbasan (Avasu ) ezbetindendir.  Seyit İbrahim’in dördüncü ve en küçük oğludur. Dersim'in Kalmen Sor ve Lirtik bölgelerinin Derê Arey Köyü'nü karargah edinen Seyit İbrahim ölünce,  aşiretinin liderliğini halef olarak tayin etmiş olduğu Sey Rıza üstlenmiştir. Babasının ölümünden sonra Seyit Rıza, Lirtik'ten ayrılarak Tujik Dağı eteğindeki “Ağdat Köyü”ne yerleşmiştir.

Burada bir parantez açalım. Dersim’de tek lider yoktur. Aşiretlerde aşiret önde gelenleri, Ocakzadelerde ise Pir, Rayberler lider konumundadırlar. Örneğin Bava Mansur, Kuresan bir aşiret değil ocaktır. Ocaklar Dersim Kızılbaş inanç merkezleridir. Seyit Rıza’da Batı Dersim Aşiret Konfederasyonuna bağlı Avasu aşiretine mensuptur.

Seyit Rıza’nın dört oğlu vardır. İsimleri  Sey Hasan, Bıra İbrahim, Resik Hüseyin’dir. Büyük oğlu Şeyh Hasan 17 Ağustos 1937 tarihinde 30 kişi ile beraber öldürülür.

Ağdat Köyü, Hozat'ın Sin Nahiyesi'ne bağlıdır. Elazığ İstiklal Mahkemesi Cumhuriyet Başsavcısı Hatemi Şahamoğlu, Seyit Rıza'nın bu köyde “Viyalık” ve “Sesen Kale” olarak bilinen, ilki siyasi, ikincisi askeri iki karargahı bulunduğunu söylüyordu.

Seyit Rıza, Batı Dersim aşiretleri içerisinde sözü geçen bir aşiret önderiydi.  Seyit Rıza’nın akıl hocası kendisiyle beraber Elazığ’da idam edilen Kures Ocağı Pirlerinden Uşene Seydi’dir.  Uşene Seydi  ve Kızılbaş Piridir. Dersim bölgesinde sevilen sayılan bir yol önderidir. Uşenê Seydi aynı zamanda Dersim fikriyatının en önemli isimlerinden biridir. Kırmancki dilinde deyişler, şiirleri, klamları vardır.

Seyit Rıza, Pir ocağına mensup değildir tikmedir. Kızılbaşlık dininde Ocakzade olmayan biri Pir ve Rayver olamaz. Ancak Pir kendisine el verirse tikme olabilir. Seyit Rıza’da Abbasan (Avasu) pirlerinden el almıştır. Kendi aşireti içinde Kızılbaş inancına göre Pir gelmediği zaman dini aşiret içindeki iç meseleleri çözme yetkisine sahiptir.

Seyit Rıza, 1915 Ermeni Kırımı’nda Dersim’e sığanan Ermenilere sahip çıkar onları Osmanlı devletine vermez ve soykırımdan kurtarır.

Rus işgali dönemi gelip çattığında Seyit Rıza,  Osmanlı hükümetiyle anlaşma yapar. Bu anlaşmaya göre Dersimliler, Rus işgaline karşı Osmanlı’nın yanında yer aldılar. Buna karşılık Osmanlı hükümeti de Dersimlilere silah ve para vermiştir. Bin yıldan beri  topraklarını ve özerkliklerini kıskançlıkla koruyan Dersimliler “savunma savaşı”na girerler.