Türkiye'nin ilk kurulan uçak fabrikası milyonluk yatırımla yeniden hayat buluyor

Türk havacılık sanayisine önemli bir katkı sağlamak amacıyla başlatılan TOMTAŞ projesi, Kayseri'nin Melikgazi ilçesinde kurulacak fabrika ile yeniden hayata geçirilecek. TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ, ASFAT, Erciyes Teknopark, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ile TOMTAŞ Yatırım Ortaklığı tarafından kurulmuştur. Fabrikada uçak gövdesi, kanatlar, kapılar, kumanda yüzeyleri, iniş takımları, pervaneler, helikopter rotorları ve motor parçaları gibi ana montaj parçalarının üretimi gerçekleştirilecek.

Milyonluk yatırım aldı

Bu amaçla yaklaşık 205 milyon liralık bir yatırım yapılacak ve tesisin yıllık üretim kapasitesi 420 bin kilogram olacak. Tesis için 10 milyon 207 bin 500 dolar değerinde makine ve teçhizat ithal edilecektir. Bu bölgesel-öncelikli yatırım kapsamında faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, sigorta primi işveren hissesi 7 yıl, vergi indirimi yüzde 80, yatırım katkı oranı yüzde 40 gibi bir dizi teşvik imkanı sağlanacak.

TOMTAŞ Havacılık ve Teknoloji AŞ'nin faaliyete geçmesiyle 50 kişiye istihdam sağlanması planlanmaktadır. Tesisle ilgili çalışmalar devam ederken, istihdam edilecek pozisyonlar için CMM kalite kontrol uzmanı, CNC operatörü, üretim müdürü, CAD-CAM mühendisi ve kalite müdürü gibi kadrolar için işe alım süreçleri yürütülmekte.

Türk havacılık sanayinde çok önemli bir yere sahip

Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi (TOMTAŞ) 6 Ekim 1926'da resmi olarak faaliyete geçmiştir. Fabrikanın açılışı devlet töreniyle gerçekleşmiş ve törene devletin üst düzey yetkilileri katılmıştır. TOMTAŞ, Türk ve Alman personel tarafından yönetilmiştir ve fabrikada uçak bakımı, onarımı ve revizyonu gibi faaliyetler yapılmıştır.

Ancak TOMTAŞ'ın başarılı olamamasının birkaç nedeni vardır. Bunlardan biri, Junkers Firması'nın ekonomik sıkıntıları ve taahhütlerini yerine getirememesi olmuştur. Aynı zamanda Türk Tayyare Cemiyeti'nin yönetiminde TBMM üyesi bir vekilin bulunması, siyasal müdahalelere açık hale gelmesine yol açmıştır.

Kapanma sebebi

TOMTAŞ'ın kapanma sürecinde Türk ve Alman personel arasındaki maaş farkı ve diğer sorunlar önemli bir rol oynamıştır. Bu nedenlerle 3 Mayıs 1928'de şirket faaliyetleri sona ermiş ve hisseleri Türk Tayyare Cemiyeti'ne devredilmiştir. Ancak Junkers ile olan anlaşmazlık sonucunda 1930 yılında fabrika tekrar açılmış ve revizyon faaliyetlerine devam edilmiştir. 1931 yılında Milli Savunma Bakanlığı Hava Müsteşarlığı'na bağlı olarak yeniden açılış yapılmıştır.

Daha sonra fabrika Kayseri Uçak Fabrikası olarak bilinmeye başlanmıştır. Kayseri Uçak Fabrikası, çeşitli uçakların üretimi ve montajı için faaliyet göstermiştir. Alman ve Polonya firmalarıyla lisans anlaşmaları yapılarak Gotha 145 ve PZL-24A-24C gibi uçaklar üretilmiştir. Ayrıca Amerikan firması The Curtiss Aeroplane and Motor Company ile yapılan sözleşme sonucunda Curtiss Hawk ve Fledgling uçaklarının üretimi tamamlanmıştır. Fabrikada ayrıca FASBAT (Fabrika Seviyesi Bakım) ve motor revizyon faaliyetleri de gerçekleştirilmiştir.

Kayseri Uçak Fabrikası, Türk Hava Kuvvetleri'nin ihtiyaçlarını karşılamak için önemli bir rol oynamıştır. Fabrikada üretilen uçaklar Türkiye'nin havacılık alanında ilerlemesine katkı sağlamıştır. Ancak II. Dünya Savaşı'nda vurucu gücü yüksek bombardıman uçaklarının zamanında üretilememesi ve lisans alınan uçakların satın alınması gibi nedenler, fabrikanın üretim kapasitesini tam olarak kullanmasını engellemiştir. Sonuç olarak, Kayseri Uçak Fabrikası'nın faaliyetleri zamanla azalmış ve 1954 yılında tamamen kapatılmıştır.

Üretilen uçaklar

Kayseri Tayyare Fabrikası’nda Üretilen Uçaklar Kayseri Uçak Fabrikası’nda açılışının yapıldığı 6 Ekim 1926 tarihinden itibaren üretilen ve montajı yapılan uçaklar şunlardır;

• 1926 yılında 30 Adet A-20 L montajı
• 1926-1927 yılında 3 adet F-13,
• 1933-1934 yıllarında Hawk-II’den 24 adet
• Fledgling 2C1’den 8 adet (Seri Nu: 1401-1407)
• 1936 ve 1937 yıllarında 43 adet Gotha 145 A
• 4 adet P.Z.L.-24 A ve 21 adet P-24 G
• 1935 yılında 11 adet US-4, 11 adet PS-2 ve 5 adet G-9 olmak üzere 27 adet planör